Յոսիպ Մուրն
Յոսիպ Մուրն կեղծանուն Ալեքսանդրով (սլովեն.՝ Josip Murn – Aleksandrov, մարտի 4, 1879[1][2], Լյուբլյանա, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա - հունիսի 18, 1901[1][2], Լյուբլյանա, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա), սլովենացի բանաստեղծ, մոդեռնիզմի ներկայացուցիչ։
| Յոսիպ Մուրն | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 4, 1879[1][2] |
| Ծննդավայր | Լյուբլյանա, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա |
| Մահացել է | հունիսի 18, 1901[1][2] (22 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Լյուբլյանա, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա |
| Գերեզման | Ժալե գերեզմանոց |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրո-Հունգարիա |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ և գրող |
 Josip Murn Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Յոսիպը աղքատ սպասուհու ապօրինի զավակ էր։ Մայրը թողել է նրան հարազատների խնամքին, իսկ ինքը տեղափոխվել Տրիեստ։ Տղան մեծացել է ամաչկոտ։ Վաղ տարիքից սկսել է բանաստեղծություններ գրել, 1896 թվականին մամուլում իր դեբյուտը կատարել է որպես միջնակարգ դպրոցի աշակերտ[3]։ Գիմնազիայում ծանոթացել է Իվան Ցանկարի, Օտոն Զուպանչիչի, Դրագոտին Կետեի հետ։ Բարձր հովանավորությունը նրան թույլ է տվել սովորելու գնալ Վիեննա (1898-1899)[4]։ Այնտեղ Մուրնը ենթարկվել է Սեցեսիոն արվեստի՝ դարավերջի պոեզիայի ուժեղ ազդեցությանը։ Վերադարձին նա շրջել է Սլովենիայի նահանգներով, հետաքրքրվել Վերին Կարնիոլայի բանահյուսությամբ, այլ երկրների (Սլովակիա, Շոտլանդիա, Իռլանդիա, Լատվիա) ժողովրդական արվեստով[5]։ Թարգմանել է Գյոթեի, Միցկևիչի երգերի խոսքերը։ Նա նաև շրջել է ավստրիական Պրիմորիեում, այցելել մորը Տրիեստում։ Լյուբլյանայում նա մի փոքր սենյակ վարձեց Լյուբլյանիցայի վերևում գտնվող նախկին շաքարի գործարանում, որտեղ 1899 թվականին մահացավ նրա ընկերը՝ բանաստեղծ Դրագոտին Կետտեն, և որտեղ նա շուտով մահացավ՝ նույնպես տուբերկուլյոզից[6]։
Ստեղծագործություն և ճանաչում խմբագրել
Իր կենդանության օրոք Մուրնի և նրա զինակիցների պոեզիան ժամանակակից պահպանողական գրական քննադատության կողմից ընկալվել է որպես անկումային արվեստ, անեմիկ, կենսական արմատներից զուրկ և այլն։ Միայն 1903 թվականին իր հետմահու սիրելի երգերի և սիրավեպերի թողարկումից հետո բանաստեղծը համբավ ձեռք բերեց, իսկ 1900-ականների վերջին՝ համբավ. Դրան շատ առումներով նպաստեց բանաստեղծ Օտոն Զուպանչիչը, ով այդ ժամանակ արդեն ճանաչված էր, Մուրնի ընկերը։ Մուրնի երգերը ազդել են Սրեչկո Կոսովելի, Ալոիզ Գրադնիկի, Ֆրանցե Բալանտիչի, Էդվարդ Կոցբեկի, Միրան Յարկի, Դեյն Զայչի, Յոժե Սնոյի, Նիկո Գրաֆենաուերի և սլովեներեն լեզվի այլ խոշոր բանաստեղծների ստեղծագործությունների վրա։ Նրա մի քանի բանաստեղծություններ երաժշտության են ենթարկել Բենիամին Իպավեցը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Plut-Pregelj, Leopoldina; Kranjc, Gregor; Lazarević, Žarko; Rogel, Carole (2018 թ․ փետրվարի 22). «Historical Dictionary of Slovenia» (անգլերեն). Rowman & Littlefield. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 20-ին.
- ↑ Plut-Pregelj, Leopoldina (2018). «Historical dictionary of Slovenia». Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 20-ին.
- ↑ «Lonesome Poplar Tree: Selected Poems – Litterae slovenicae». litteraeslovenicae.si. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 20-ին.
- ↑ «Josip Murn Aleksandrov – Litterae slovenicae». litteraeslovenicae.si. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 20-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Официальная страница поэта(սլովեն.)
- Страница в Словенском биографическом словаре(չաշխատող հղում)(սլովեն.)
- Статья в КЛЭ(ռուս.)