Մովսես Սարաֆյանի ծրագիր
Հայաստանի ազատագրության Մովսես Սարաֆյանի ծրագիր, ստեղծվել է Մովսես Սարաֆյանի կողմից՝ 1769 թվականին[1]։
Պատմություն խմբագրել
.jpg)
Հայկական գաղթօջախների մեջ առանձնանում էր ռուսական գաղթօջախը, որի պատճառը հայկական և ռուսական շահերի ժամանակավոր համընկնումն էր․ Ռուսական կայսրությունը ցանկանում էր ծավալվել դեպի հարավ, ամրապնդվել Կասպից ծովի ափերին, Անդրկովկասում, իսկ Հայաստանը ցանկանում էր թոթափել պարսկական և օսմանյան լուծը։ Այդ պատճառով հաճախ կազմվում էին ազատագարական ծրագրեր և ներկայացվում բարեկամ Ռուսաստանին։
Այդպիսի ծրագրերից էր Մովսես Սարաֆյանի՝ 1769 թվականին կազմած ծրագիրը։ 18-րդ դարի երկրորդ կեսին հայերի թիվը ռուսական գաղթօջախում շարունակում էր աճել, 1768 թվականին տեղի ունեցած ռուս-թուրքական պատերազմը, լուրերը, որ Ռուսական կայսրությունը զորք է մտցնելու Անդրկովկաս, շարունակում էին ոգևորություն և հույսեր արթնացնել հայերի շրջանում։
Այդպիսի հույսեր էր կապում նաև Մովսես Սարաֆյանը, որը մի շարք այլ հայ քաղաքական գործիչների (Հովհաննես Լազարյան, Գրիգոր Կամպանյան) իմացությամբ կազմեց և Ռուսաստանի արտաքին գործերի կոլեգիային (նախարարություն) ու Եկատերինա II կայսրուհուն ներկայացրեց Հայաստանի ազատագրության ծրագիրը[2]։
Հետագայում այս ծրագիրը չդիտարկվեց ռուսական կառավարության կողմից։
Ծրագիր խմբագրել
Ըստ այդ ծրագրի[3]՝
- Վրաց երկու թագավորությունների հետ պատերազմ սկսել Թուրքիայի դեմ՝ Ռուսաստանից Վրաստան ուղարկելով մի արշավախումբ։
- Ռուսաստանում բնակվող հայերից և վրացիներից կազմել կամավորական ջոկատներ, որոնց հրամանատարը լինելու էր հայ։ Պատերազմի ընթացքում կամավորական ջոկատներ պետք է կազմավորվեին նաև Արևմտյան և Արևելյան Հայաստաններից։
- Ծրագրվում էր պատերազմի մեջ ներգրավել նաև Արցախի մելիքներին՝ նրանց մատակարարելով զենք, հանդերձանք և այլ անհրաժեշտ ռազմամթերք։
- Հայաստանը ազատագրելուց հետո դրա երկու մասերը պետք է միավորվեին։ Կազմվելու էր Հայաստան պետությունը՝ Ռուսասատանի հովանու ներքո։
- Արցախի մելիքներից մեկը պատահականության սկզբունքով պետք է դառնար հայոց թագավոր։
- Կնքվում էր նաև փոխօգնության պայմանագիր։ Եթե Ռուսաստանին անհրաժեշտ լիներ ռազմական օգնություն, ապա հայերը պետք է նրան օժանդակեին։ Իսկ Ռուսաստանը պետք է հովանավորեր հայերին արտաքին թշնամիների հարձակման դեպքում։
Ռազմական գործողությունների պլան խմբագրել
Ըստ ռազմական պլանի՝ Ռուսական կայսրությունը մինչև Թուրքիայի դեմ ռազմական գործողություններ սկսելը պետք է գրավեր Երևանը և Արևելյան Հայաստանը։ Դրանից հետո պետք է հայկական, վրացական և ռուսական ջոկատները տարբեր ուղղություններով շարժվեին դեպի Արևմտյան Հայաստան։ Կարսը, Վանը գրավելուց հետո դաշնակիցները պետք է շարունակեին առաջխաղացումը։
Ռազմական ծախսերը հոգալու համար Սարաֆյանը առաջարկում էր Հայաստանում ապրող թուրքերի վրա ռազմատուգանք դնել։ Ծախսերը հոգալու տարբերակ էր նաև հայերից դրամական միջոցների հավաքագրումը կամ եկեղեցու թանկարժեք սպասքի, հարստության և այլ միջոցների օգտագործումը։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «65. Հայաստանի ազատագրության ռուսահայ կենտրոնը». akunq.net. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ «Մովսես Սարաֆյանի ծրագիրը». findarmenia.org. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ «Հայ ժողովրդի պատմություն․ սկզբից մինչև XVIII դարի վերջ». Երևան. էջեր 711–713.
{{cite book}}:|first=missing|last=(օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)