Մոնգո Բեթի (ֆր.՝  Mongo Beti, Alexandre Biyidi Awala, հունիսի 30, 1932(1932-06-30)[1][2][3][…], Mbalmayo, Centre, Կամերուն[4] - հոկտեմբերի 8, 2001(2001-10-08) կամ հոկտեմբերի 7, 2001(2001-10-07)[5][6], Դուալա, Կամերուն[7]), կամերունցի գրող, գաղութատիրության դեմ ակտիվիստ, գրել է ֆրանսերեն։

Մոնգո Բեթի
Ծնվել էհունիսի 30, 1932(1932-06-30)[1][2][3][…]
ԾննդավայրMbalmayo, Centre, Կամերուն[4]
Մահացել էհոկտեմբերի 8, 2001(2001-10-08) (69 տարեկան) կամ հոկտեմբերի 7, 2001(2001-10-07)[5][6] (69 տարեկան)
Մահվան վայրԴուալա, Կամերուն[7]
Քաղաքացիություն Կամերուն[4] և  Ֆրանսիա[8]
ԿրթությունՊիեռ Կոռնելի դպրոց, Aix-Marseille University (1896-1971)? և Էքս Մարսել համալսարան
Մասնագիտությունգրող, լրագրող և ուսուցիչ
ԱշխատավայրՊիեռ Կոռնելի դպրոց[9]
ԱմուսինOdile Tobner?
Պարգևներ և
մրցանակներ

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Կամերունի մայրաքաղաք Յաունդեից 45 կմ հեռավորության վրա գտնվող Ակոմեթան գյուղում։ 7 տարեկանում կորցրել է հորը, նրա նրան դաստիարակել է մայրը։ 1951 թվականին ավարտել է Յաունդեի ճեմարան, որից հետո տեղափոխվել է Ֆրանսիա, սովորել Էքս ան Պրովանս քաղաքում, այնուհետև Սորբոնում։ Առաջին ստեղծագործությունը եղել է «Առանց ատելության և սիրո» պատմվածքը, որը տպագրվել է «Présence africaine» ամսագրում։ Այս ամսագրի հրատարակչությունը նրա կեղծանվամբ տպագրել է նաև նրա առաջին «Դաժան քաղաքը» (1954) վեպը[10]։ Երկար տարիներ դասավանդել է Փարիզ, Լամբալ, Ռուան քաղաքների ճեմարաններում։ 1978-1991 թվականներին հրատարակել է «Peuples Noirs Peuples africains» ամսագիրը։ Մոտ երեսուն տարվա աքսորից հետո՝ 1991 թվականին վերադարձել է Կամերուն[11] ։ 1994 թվականին Բեթին անցել է թոշակի՝ որպես ուսուցիչ։ Զբաղվել է հասարակական գործունեությամբ, շարունակել է գրական գործունեությունը։ Հետագայում բացել է գրախանութ, նաև զբաղվել գյուղատնտեսությամբ։

Լյարդի և երիկամների սուր անբավարարությամբ Մոնգո Բեթին տեղափոխվել է Յաունդեի հոսպիտալ, որտեղ էլ մահացել է։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

  • Sans haine et sans amour, новелла (1953)
  • Main basse sur le Cameroun: autopsie d’une décolonisation (1972, запрещена цензурой)
  • Les Procès du Cameroun: autopsie d’une décolonisation (1972)
  • Perpétue et l’habitude du malheur, роман (1974)
  • Remember Ruben, роман (1974)
  • Peuples noirs, peuples africains (1978)
  • Les Langues africaines et le Néo-colonialisme en Afrique francophone (1982)
  • Les Deux Mères de Guillaume Ismaël Dzewatama, futur camionneur (1983)
  • La Revanche de Guillaume Ismael Dzewatama (1984)
  • Lettre ouverte aux Camerounais, ou, La deuxième mort de Ruben Um Nyobé (1986)
  • La France contre l’Afrique: retour au Cameroun (1993)
  • L’Histoire du fou (1994)
  • Branle-bas en noir et blanc (2000)
  • Africains si vous parliez (2005)
  • Mongo Beti parle: Testament d’un esprit rebelle (2006)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Бети Монго // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Bibliothèque nationale de France Record #11891850j, Record #11893091d // BnF catalogue général (ֆր.)Paris: BnF.
  5. 5,0 5,1 5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. 6,0 6,1 6,2 http://www.presenceafricaine.com/19_boto-eza
  7. 7,0 7,1 7,2 http://www1.rfi.fr/actufr/articles/022/article_12233.asp
  8. LIBRIS — 2013.
  9. http://mongobeti.arts.uwa.edu.au/mongobeti.htm
  10. «Mongo Beti - Peuples Noirs Peuples Africains». mongobeti.arts.uwa.edu.au. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 15-ին.
  11. Hallward, Peter (2008). New Encyclopedia of Africa. Gale. էջ 237. ISBN 978-0-684-31455-6.

Գրականություն խմբագրել

  • Drame K. The novel as transformation myth: a study of the novels of Mongo Beti and Ngugi wa Thiong’o. — Syracuse: Maxwell School of Citizenship and Public Affairs, Syracuse University, 1990
  • Critical perspectives on Mongo Beti/ Stephen H. Arnold, ed. — Boulder: Lynne Rienner Publishers, 1998
  • Mouralis B. Comprendre l'œuvre de Mongo Beti. — Issy-les-Moulineaux: Saint-Paul, 2000
  • Djiffack A. Mongo Beti: la quête de la liberté. — Paris: L’Harmattan, 2000

Արտաքին հղումներ խմբագրել