Մոխրոտ չորեքշաբթի

Մոխրոտ չորեքշաբթի; լատին․՝ Dies Cinerum
	; Գլխին մոխրի ցանումը; (Յուլիան Ֆալատ. «Մոխրոտ չորեքշաբթի» 1881 թիվ)
Տեսակ	Քրիստոնեական տոն
Ամսաթիվ	Easter − 46 days?
Շաբաթվա օր	չորեքշաբթի
Տոնվում է	Կաթոլիկ երկրներ, Մեծ Բրիտանիայի եկեղեցիներ, Լյութերական եկեղեցիներ
Ավանդույթներ	Օրհնված մոխիր են ցանում հավատացյալների գլուխներին
Նախորդ	Shrove Tuesday?
Կապված	Մեծ պահքի սկիզբ

Մոխրոտ չորեքշաբթի (լատին․՝ Dies Cinerum), Մեծ պահքի մեկնարկման օրն է ըստ լատինական արարողակարգի։ Տոնը նշում են կաթոլիկ եկեղեցիները, անգլիական եկեղեցիները և մի շարք լյութերական եկեղեցիներ։ Տևողությունը կազմում է 46 օրացուցային օր (շուրջ 1,5 ամիս)։ Ավարտվում է Զատիկով։ Կաթոլիկության կանոններով այդ օրը պահպանվում է խիստ պահքով։

Նշանակություն խմբագրել

Այդ օրվա ավետարանական ընթերցումը Հովհաննես Մկրտչի քարոզից է ապաշխարության մասին.

Եվ այն ժողովրդին, որ եկել էր իրենից մկրտվելու, ասում էր. «Իժերի՛ ծնունդներ, ո՞վ ձեզ սովորեցրեց փախչել բարկությունից, որ գալու է։ Այսուհետև ապաշխարության արժանի պտուղներ տվե՛ք և մի՛ սկսեք ասել, թե Աբրահամին ունենք իբրև հայր. այս ասեմ ձեզ, որ Աստված կարող է այս քարերից անգամ դուրս բերել անգամ Աբրահամի որդիներ։ Բայց ահավասիկ կացինը ծառերի արմատի վրա է. ամեն ծառ, որ բարի պտուղ չի տալիս, կտրվում և կրակն է նետվում»

- (Ղուկաս 3:7-10)

Պատարագիչները այդ օրը զգեստավորվուն են մանուշակագույն հանդերձանքով։ Կաթոլիկական պատարագի ժամանակ այդ օրը կատարվում է հատուկ ծիսակարգ։ Հավատացյալների գլուխներին օրհնված մոխիր են շաղ տալիս։ Երբեմն ուղղակի քահանան մոխրով խաչ է պատկերում հավատացյալների ճակատներին։ Այս ծիսակարգը խորհրդանշում է այն, որ հավատացյալները պահքի ընթացքում ապաշխարհեն ու տրտմեն Քրիստոսի չարչարանքների համար։ Արարողակարգի ընթացքում քահանան յուրաքանչյուր հավատացյալին ասում է Մարկոսի ավետարանի այս հատվածը. «Ժամանակը հասել է և մոտեցել է Աստծու արքայությունը. ապաշխարեցեք և հավատացեք Ավետարանին» (Մարկոս 1։15)։ Կամ էլ Ծննդոց գրքից կարդում է հետևյալ նախադասությունը. «Քո երեսի քրտինքով ուտես հացդ մինչև հող դառնալդ, որից ստեղծվեցիր, որովհետև հող էիր և հող էլ կդառնաս» (Ծննդոց 3։19)։

Մոխիրը ստանում են նախորդ տարվա ծաղկազարդի ճյուղերի այրումից։

Մոխրոտ չորեքշաբթիին նախորդում է այսպես կոչված «յուղոտ երեքշաբթին»։ Այդ օրը վերջին օրն է դիմակահանդեսների և հաճույքների, քանի որ հաջորդ օրը սկսվում է Մեծ պասը։ Ի դեպ հայկական իրականության մեջ «յուղոտ երեքշաբթին» համապատասխանում է Բուն Բարեկանդանին։

Գլուխներն ու երեսները մոխրով պատելն ունի շատ հին պատմություն։ Հին Կտակարանի մեջ այդ արարողությունը նկարագրվում է որպես ապաշխարության և հնազանդության սիմվոլներ։

Պատմություն խմբագրել

Մոխրոտ չորեքշաբթին մեծ պահքի մեկնարկն է համարվում։ Այն կիրառության մեջ է մտել IV դարում։ Սկզբանական ժամանակաշրջանում պասը տևում էր քառասուն օր, սակայն VIII դարում նրան ավելացավ ևս մի քանի օր։ Դրա հետևանքով էլ պահքը սկսվեց չորեքշաբթի օրը^[1]։ Պատմության մեջ կա նաև վարկած, որ ավելի վաղ են սկսել Մեծ պասը չորեքշաբթի օրերից սկսել^[2]։ Այս արարողակարգը շատ հաճախ կապում են Հռոմի պապ Գրիգոր Մեծի հետ։ Սակայն գլուխներին մոխիր շաղ տալը գործնականորեն կիրառության մեջ է մտել միայն X դարում^[3]։ Էլֆրիկ Էբինգդոնցին՝ Քենտրբերիի արքեպիսկոպոսը, 995-1005 թվականներին գրել է.

Մենք և՛ Հին, և՛ Նոր Կտակարանների գրքերում կարդում ենք, որ մարդիկ, ովքեր խոստովանել են իրենց մեղքերը և ապաշխարել, մոխիր են շաղ տվել իրենց վրա և քուրձ են հագել։ Բերեք մենք էլ վարվենք նույն կերպ Պահքի սկզբին՝ գլուխներիս մոխիր շաղ տանք՝ ի նշանավորումն նրան, որ ապաշխարենք մեր մեղանչումներից Պահքի շրջանում^[4]

- Էլֆրիկ Էբինգդոնցի

Մոխրոտ չորեքշաբթիի օրեր խմբագրել

2014 — մարտի 5
2015 — փետրվարի 18
2016 — փետրվարի 10
2017 — մարտի 1
2018 — փետրվարի 14
2019 — մարտի 6
2020 — փետրվարի 26
2021 — փետրվարի 17
2022 — մարտի 2
2023 — փետրվարի 22
2024 — փետրվարի 14
2025 — մարտի 5
2026 — փետրվարի 18
2027 — փետրվարի 10
2028 — մարտի 1
2029 — փետրվարի 14
2030 — մարտի 6

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Сегодня у римо-католиков первый день великого поста — пепельная среда». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
↑ «Пепельная среда». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
↑ «Ash Wednesday». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
↑ Р. Бучер. "История и смысл Пепельной среды"

Գրականություն խմբագրել

Rupert Berger։ Neues Pastoralliturgisches Handlexikon. Herder, Freiburg im Breisgau / Basel / Wien 1999, ISBN 3-451-26603-2, S. 38–39.
Günter Schenk։ Mainzer Fastnachts-ABC։ Fakten – Legenden – Anekdoten. Leinpfad, Ingelheim 2011, ISBN 978-3-942291-10-1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Пепельная среда.
История и смысл Пепельной среды Արխիվացված 2007-02-08 Wayback Machine.
Ashes To Go։ Taking Worship to the Streets
A Roman Catholic Ash Wednesday Service
An Episcopal Ash Wednesday Service
The Text This Week։ Ash Wednesday
Dates of Ash Wednesday from 1583–9999 Արխիվացված 2007-10-14 Wayback Machine
Lent։ Ash Wednesday – All Saints' King's Lynn Արխիվացված 2012-04-28 Wayback Machine
Ash Wednesday 2014 Արխիվացված 2013-06-02 Wayback Machine Update by Jason Nguyen
Ash Wednesday 2014 Արխիվացված 2014-02-10 Wayback Machine HugoTalk

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոխրոտ չորեքշաբթի» հոդվածին։

[1] «Сегодня у римо-католиков первый день великого поста — пепельная среда». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.

[2] «Пепельная среда». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.

[3] «Ash Wednesday». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.

[4] Р. Бучер. "История и смысл Пепельной среды"

[1]

[2]

[3]

[4]

Մոխրոտ չորեքշաբթի լատին․՝ Dies Cinerum
Գլխին մոխրի ցանումը (Յուլիան Ֆալատ. «Մոխրոտ չորեքշաբթի» 1881 թիվ)
Տեսակ	Քրիստոնեական տոն
Ամսաթիվ	Easter − 46 days?
Շաբաթվա օր	չորեքշաբթի
Տոնվում է	Կաթոլիկ երկրներ, Մեծ Բրիտանիայի եկեղեցիներ, Լյութերական եկեղեցիներ
Ավանդույթներ	Օրհնված մոխիր են ցանում հավատացյալների գլուխներին
Նախորդ	Shrove Tuesday?
Կապված	Մեծ պահքի սկիզբ