Մեսրովբ Սեթ

Մեսրովբ Սեթ;
Ծնվել է	մարտի 15, 1871
Մահացել է	հոկտեմբերի 31, 1939 (68 տարեկան)
Քաղաքացիություն	Բրիտանական Հնդկաստան
Մասնագիտություն	հեղինակ և պատմաբան

Մեսրովբ Հակոբ Սեթ (Սեթյան կամ Սեթյանց^[2], մարտի 15, 1871(1871-03-15)^[1] - հոկտեմբերի 31, 1939(1939-10-31)^[1]), հնդկահայ գրող, պատմաբան, ուսուցիչ և հասարակական գործիչ, գրաբարի ու արդի հայերենի քննող Կալկաթայի համալսարանում։ Հայտնի է հնդահայերի պատմության վերաբերյալ իր բազմաթիվ հետազոտություններով։

Կենսագրություն խմբագրել

Մեսրովբ Հակոբ Սեթը ծնվել է Նոր Ջուղայում 1871 թվականի մարտի 15-ին։ Նրա հայր Հակոբը նշանավոր գրող ու մանկավարժ Մեսրոպ Թաղիադյանի աներձագն էր։ Նախնական ուսումն է առել հայրենի քաղաքի բողոքական միսիոներների դպրոցում։ 1889 թվականին մեկնել է Հնդկաստան Կալկաթայի հայկական վարժարանում ուսանելու համար։ Վարժարանը ոսկե մեդալով ավարտելուց հետո ընդունվել է Կալկաթայի համալսարան։ Նա հաջողությունների է հասել որպես գիտնական, հատկապես գրաբարի՝ իր սիրելի առարկայի, որի ջերմեռանդ սիրահարն ու նշանավոր ներկայացուցիչն էր։

Թեև Սեթը բիզնեսով էր զբաղվում, սակայն այս զբաղմունքը համարում էր ապրուստի միջոց և գրեթե ողջ ուշադրությունը նվիրում էր գրական գործունեությանը։ Նա արտասովոր հակում ու հետաքրքրություն էր ցուցաբերում պատմական և հնագիտական հետազոտությունների նկատմամբ և շատ տասնամյակներ եռանդուն կերպով զբաղվում էր հին ձեռագրերի, նամակների, դամբանագրերի և հուշատախտակների ուսումնասիրությամբ ամբողջ Հնդկաստանի եկեղեցիներում և գերեզմանատներում և դրանք միասին ու խելամտորեն ներկայացնելով իր հայրենակիցներին և նրանց, ովքեր հետաքրքրված էին այդ ուսումնասիրություններով։ Նրա հոդվածները տպագրված են Կալկաթայի իր ժամանակի մամուլում^[3]։

1920 թվականի մայիսի 18-ին, Հայաստանի Հանրապետության անկախության երկրորդ տարեդարձի կապակցությամբ Կալկաթայում կազմակերպված միջացառման ժամանակ Մեսրովբ Սեթը գեղեցիկ, հայրենաշունչ ճառ է արտասանել գրաբարով^[2]։

1921 թվականին պատմաբան Աշոտ Հովհաննիսյանը նամակով դիմել է Սեթին՝ խնդրելով Հայաստանի նորանկախ հանրապետությանը վավերագրեր տրամադրել անցյալի հնդկահայ նշանավոր գործիչներ Հովսեփ Էմինից, Մովսես Բաղրամյանից և Շահամիր Շահամիրյանից։ Սեթը մեծ սիրով արձագանքել է այդ նամակին և տրամադրել անհրաժեշտ նյութերը, ինչպես նաև կցել է սեփական նամակները և Հայաստանի Հանրապետության անկախության երկրորդ տարեդարձի կապակցությամբ Կալկաթայում արտասանած ճառը^[2]։

Կյանքի վերջին տարիներին Սեթը մնացել է միայնակ, և մահից հետո նրան խնամող հնդիկ կինն այրել է նրա բոլոր աշխատությունները^[3]։

Մեսրովբ Սեթը թաղված է Կալկաթայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու բակում^[3]։

Մատենագիտություն խմբագրել

Կենդանության օրոք Սեթը գրել և հրատարակել է հետևյալ գրքերն ու աշխատությունները^[4].

«Հայերի պատմությունը Հնդկաստանում» (անգլերեն՝ History of the Armenians in India), 1895
«Արդյոք մեռա՞ծ է գրաբարը» (անգլերեն՝ Is Classical Armenian Dead?), 1923
«Հայաստանի Հանրապետությունը» (անգլերեն՝ The Republic of Armenia), 1924
«Մխիթարյան միաբանությունը», (անգլերեն՝ The Society of Mekhithar), 1924
«Գրիչ Ոսկեգրիչ Մատենագրին», 1926
«Հայերը և Արևելյան Հնդկաստանի ընկերությունը», (անգլերեն՝ Armenians and the East India Company), 1926
«Հնդիկներ Հայաստանում», (անգլերեն՝ Hindoos in Armenia), 1927
«Գորգին խան», (անգլերեն՝ Gorgin Khan), 1928
«Խոջա Պետրոս», (անգլերեն՝ Khoja Petrus), 1929
«Հայերը Ագրայում և Գվալիորում», (անգլերեն՝ Armenians at Agra and Gwalior), 1930
«Աղա Խաչիկ Առաքել», (անգլերեն՝ Agah Catchick Arrakiel), 1931
«Հայերը Չանդերնագորում», (անգլերեն՝ Armenians at Chandernagore), 1931
«Հնագույն քրիստոնյա գերեզմանը Կալկաթայում» (անգլերեն՝ Armenians at Chandernagore), 1932
«Հնությամբ երկրորդ քրիստոնյա եկեղեցին Բենգալիայում» (անգլերեն՝ The Second Oldest Christian Church in Bengal), 1936
«Հայերն իբրև քաղաքական աստիճանիկներ» (անգլերեն՝ Armenians as Political Stepping-Stones), 1936
«Հայերը Հնդկաստանում վաղագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը» (անգլերեն՝ Armenians in India from the Earliest Times to the Present Day), 1937
«Մադրաս՝ հայ լրագրության ծննդավայր» (անգլերեն՝ Madras, the Birthplace of Armenian Journalism), 1937

Նաև բազմաթիվ գիտական հոդվածներ է հրապարակել «Բազմավեպ» և «Հանդես ամսօրյա» ժուռնալներում, թղթակցել տարբեր հայկական թերթերի։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «Մեսրոպ Սեթի ճառը՝ Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ տարելիցի առթիվ» (PDF). Մատենադարանի արխիվ, Աշոտ Հովհաննիսյանի ֆոնդ, թղթապանակ 243, ցուց. 10։. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Journalist.am. ««Քանի դեռ կա Հայոց Մարդասիրական ճեմարանը, կլինի նաև հնդկահայ գաղութը»․ Զաքարիա ծ․ վարդապետ Բաղումյանի դասախոսությունը՝ նվիրված հնդկահայ գաղութին | Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ». Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.
↑ Seth, Mesrovb Jacob (1992). Armenians in India from the Earliest Times to the Present Day. New Delhi: Asian Educational Services. էջ xvii.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[_3c1c43d5c7497aeb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 «Մեսրոպ Սեթի ճառը՝ Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ տարելիցի առթիվ» (PDF). Մատենադարանի արխիվ, Աշոտ Հովհաննիսյանի ֆոնդ, թղթապանակ 243, ցուց. 10։. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.

[:1-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Journalist.am. ««Քանի դեռ կա Հայոց Մարդասիրական ճեմարանը, կլինի նաև հնդկահայ գաղութը»․ Զաքարիա ծ․ վարդապետ Բաղումյանի դասախոսությունը՝ նվիրված հնդկահայ գաղութին | Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ». Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.

[4] Seth, Mesrovb Jacob (1992). Armenians in India from the Earliest Times to the Present Day. New Delhi: Asian Educational Services. էջ xvii.

[2]

[1]

[3]

[4]

Մեսրովբ Սեթ

Ծնվել է	մարտի 15, 1871(1871-03-15)^[1]
Մահացել է	հոկտեմբերի 31, 1939(1939-10-31)^[1] (68 տարեկան)
Քաղաքացիություն	Բրիտանական Հնդկաստան
Մասնագիտություն	հեղինակ և պատմաբան