Մեծ Նահատակ եկեղեցի
Մեծ Նահատակ միանավ բազիլիկ Ղզղալա, Աշան և Նորշեն գյուղերի սահմանագծում։
| Մեծ Նահատակ եկեղեցի | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեղագրություն | Լեռնային Ղարաբաղ գ․ Ղզղալա, Աշան, Նորշեն |
Նկարագրություն
խմբագրելԿառուցված է համանուն բարձր լեռան գագաթին, և հավասասարապես համարվում է վերը նշված գյուղերի հուշարձանը։ Շարվածքն իրականացված է կիսամշակ քարերով։
Նահատակի անտապանագիր գերեզմանը գտնվում է եկեղեցու մեջ, իսկ ընդհանուր գերեզմանատունը տարածվում է սրբավայրի շուրջը։ Եկեղեցու մոտ պահպանվել են խցերի ավերակները։ Այս ամենը հիմք են տալիս ենթադրելու, թե այստեղ ժամանակին եղել է կրոնական «փոքր միաբանություն»։ Եկեղեցու պատերի վրա պահպանվել են արձանագրություններ։ Արևմտյան պատի շինարարական արձանագրությունը հետևյալն է․ «Ես Ղզղալեցի Ղարայխանս շինեցի եկեղեցիս․ հայրն իմ Ամիրխան և մայրն իմ Մայրասն և եղբայրն իմ Սարուխան, Պաղի, Բաբասի և կողայգիցն իմ Փերին և որդին իմ Սարքիս․ Թվին։ ՌՃԻԵ։ էր» (1676)։ Արձանագրություններ կան նաև արևմտյան մուտքի բարավորի, Հյուսիսային պատի մեջ ագուցված փոքր խաչքարերի վրա։
Տեղացիները Վարդապետի տափ են կոչում այն արոտավայրը, որը գտնվում է Մեծ նահատակ եկեղեցու մոտ։ Նրանից քիչ ներքև ընկած սարալանջի վրա կա մի դարավոր ծառ, որի արմատներից մեկը դուրս է ցցվել հողից և այնքան բարձրացել, որ նրա տակով կարելի է անցնել։ Այս անցքը ծառայել է որպես «բուժիչ վայր» հատկապես հազի դեմ։ Այդ պատճառով էլ այն կոչվում է «ըխտըլ ծառ», այսինքն հազը բուժող ծառ։
Հարակից պատմական հուշարձաններ
խմբագրելՂզղալայի տարածքում գտնվում են եկեղեցիներ, գյուղատեղիներ, խաչքարեր (7-րդ, 9-րդ, 13-րդ, 17-րդ դարեր)։ Գյուղում է գտնվում Հինգշենատեղ հնավայրը, որտեղ հայտնաբերվել է բրուտագործի արհեստանոց, կավե խողովակների շարք, բրոնզից և պղնձից ձուլած բազմաթիվ իրեր, որոնք նման են Դվինում հայտնաբերված համանման իրերին։ 1972 թվականին Ղզղալաում հայտնաբերվել է թրծված կավե պատերով ձուլարան։
Աշանի շրջակայքում (նաև հին Աշանում) են գտնվում Սուրբ Աստվածածին (19-րդ դար) եկեղեցին, Պիծի կամ Նալբադանց սուրբ, Ավետարան ուխտատեղիները, խաչքարեր, հին բնակավայրերի ավերակներ։
Նորշեն համայնքի պատմամշակույթային հուշարձաններն են՝ Սբ. Հովհաննես եկեղեցի (19–րդ դար), կամուրջ (1912 թ.)։
Գրականություն
խմբագրել- Շահեն Մկրտչյան․ Լեռնային Ղարաբաղի պատմաճարտարապետական հուշարձաններ