Մարցի Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ)
Մարցի Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ), միջնադարյան պատմաճարտարապետական արժեքավոր հուշարձան։
Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ) | |
Երկիր | Հայաստան |
Տարածաշրջան | Լոռու մարզ, |
Ներկա տեղադրություն | Մարց գյուղից 4-5կմ արևելք |
Ներկա վիճակ | կանգուն |
Ժառանգության կարգավիճակ | Հանրապետական նշանակության հուշարձան |
Խաչագործ | Վահրամ Մամիկոնյան |
Ճարտարապետական ոճ | հայկական |
Ստեղծման տարեթիվ | 1285 թվական |
Զարդաքանդակի նկարագրություն | Հիսուսի խաչելության տեսարան |
Արձանագրություն | առկա է |
Amenaprkich khatchkar in Marts Վիքիպահեստում |
Աշխարհագրություն խմբագրել
Գտնվում է Մարց գյուղից 4-5 կմ արևելք[1] ՝ Ճգնավորի թալա վայրում, խուլ անտառի մեջ, երբեմնի միջնադարյան գերեզմանոցի տարածքում։ Հայ նշանավոր պատմաբան Լեոն, լինելով այս վայրում, գրել է, որ ‹‹տեղը շատ նմանություն ունի Ղարաբաղի Թթուջրին և կարող է դառնալ առաջնակարգ կլիմայական կայարան (բուժարան)››[2]:
«Ճգնավորի քար» գյուղատեղիում առկա է արձանագրություններով հարուստ 5 խաչքար՝ շարված մի գծի վրա։ Բուն խաչարձանը, որ կոչվում է Ամենափրկիչ, կանգնեցվել է Հայոց ՉԼԴ (1285) թվականին, Հաղպատավանքի առաջնորդ, Զաքարյանների քրոջ՝ Դոփի թոռ տեր Յոհանեսի հայրապետության օրոք, Թոմա քահանայի և նրա եղբայր Տիրացուի կողմից։ Խաչքարը կանգնեցված է սրբատաշ բարձր, եռաստիճան պատվանդանի (խարսխի) վրա՝ ճակատով դեպի արևմուտք։ Այն դեղնակարմրավուն ֆելզիտից է, կարևորվում է իր պատկերագրական հարստությամբ, քանդակագործական արվեստով, տարբեր արտահայտչամիջոցների վարպետ ու ներդաշն միահյուսմամբ, հանդիսանալով հայ քանդակագործական արվեստի բարձրարժեք նմուշ։ Թիկունքին արված արձանագրության համաձայն այն տեղադրվել է այստեղ թաղված հանգուցյալների հոգիների փրկության համար։
Խաչքարի նկարագրություն խմբագրել
Մարցի Ամենափրկիչը հատկանշական է խաչելության լիակատար տեսարանով։ Հիսուսը խաչի վրա պատկերված է մերկ։ Նրա աջ կողմում պատկերված է Հիսուսի աջը համբուրող Մարիամ Աստվածածինը, ձախ կողմում՝ խաչի հորիզոնական թևի տակ, Հովհաննեսն է։ Նույնպես աջ կողմում՝ Աստվածածնից ցած, պատկերված է Հովսեփ Արիմաթացին։ Հիսուսի ոտքերից ներքև՝ Նիկոդիմոսն է, ով ունելիով դուրս է քաշում Տիրոջ ոտքի գամը։
Խաչքարի վերևում՝ աջից, պատկերված է արեգակ, ձախից լուսին (դրված արծվի և ցլի պատկերների վրա)։ Խաչի տակ պատկերված է Ադամի գանգը՝ իբրև հոգևոր դրախտի խորհրդանիշ, որի վրա հառնում է Խաչեցյալը՝ իբրև հոգևոր դրախտ կամ Կենաց ծառ։ Ողջ պատկերը բովանդակում է քրիստոնեության հիմնական գաղափարը՝ Հիսուս Քրիստոսի փրկագործությունը։
Այս խաչքարը կերտել է միջնադարյան նշանավոր քարգործ վարպետ Վարհամը (Վահրամ)։ Մարցի Ամենափրկիչ խաչքարի հետ հորինվածքային նմանություն ունեն Ջղինգյոլ կոչվող հնավայրից Էջմիածին փոխադրված Ամենափրկիչ խաչքարը (1273), ինչպես նաև Դսեղի (1281) և Հաղպատի (1273) Ամենափրկիչ խաչքարերը[3]։
Տես նաև խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
Ռուդիկ Ափիցարյան «Մարց», Երևան «Ասողիկ» 2015
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
- ↑ Լեո, Երկերի ժողովածու, 1985, հ․8,էջ 447-448
- ↑ «12-13 –րդ դդ․ Խաչքարերի կրոնական և աշխարհիկ թեմաներով պատկերաքանդակները». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 29-ին.
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մարցի Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ) կատեգորիայում։ |