Վիքիպեդիա

Մասնակից:Yeggarik/Ավազարկղ 2

< Մասնակից:Yeggarik

Կաղապար:Use dmy dates

Փնջային գլխացավ
Տեսակէպիզոդիկ, քրոնիկ[1]
Պատճառանհայտ է[1]
Հիվանդության ախտանշաններԿրկնվող, սուր գլխացավեր գլխի մի կողմում, արցունքահոսություն, քթի փակվածություն, քթահոսություն[2]
Բժշկական մասնագիտությունՆյարդաբանություն
Ռիսկի գործոններծխելը, ընտանեկան պատմությունը[1]
ԱխտորոշումԱխտանիշների հիման վրա[1]
Տարբերակիչ ախտորոշումՄիգրեն, Եռվորյակ նյարդի նևրալգիա,[1] այլ տրիգեմինալ ավտոնոմ ցեֆալգիաներ[3]
ԲուժումՄաքուր թթվածին, Տրիպտաններ[1][4]
ԿանխարգելումՍտերոիդ հորմոններ, Վերապամիլ[4]
Հաճախություն~0.1%[5]
Սկիզբը20-40 տարեկան հասակում[1]
Տևողություն15 րոպեից մինչև 3 ժամ[1]

Cluster headache (CH) is a neurological disorder characterized by recurrent severe headaches on one side of the head, typically around the eye.[2] There is often accompanying eye watering, nasal congestion, or swelling around the eye on the affected side.[2] These symptoms typically last 15 minutes to 3 hours.[1] Attacks often occur in clusters which typically last for weeks or months and occasionally more than a year.[1]

The cause is unknown.[1] Risk factors include a history of exposure to tobacco smoke and a family history of the condition.[1] Exposures which may trigger attacks include alcohol, nitroglycerin, and histamine.[1] They are a primary headache disorder of the trigeminal autonomic cephalalgias type.[1] Diagnosis is based on symptoms.[1]

Recommended management includes lifestyle changes such as avoiding potential triggers.[1] Treatments for acute attacks include oxygen or a fast-acting triptan.[1][4] Measures recommended to decrease the frequency of attacks include steroid injections, civamide, or verapamil.[4][6] Nerve stimulation or surgery may occasionally be used if other measures are not effective.[1]

The condition affects about 0.1% of the general population at some point in their life and 0.05% in any given year.[5] The condition usually first occurs between 20 and 40 years of age.[1] Men are affected about four times more often than women.[5] Cluster headaches are named for the occurrence of groups of headache attacks (clusters).[2] They have also been referred to as "suicide headaches".[1]

Signs and symptoms խմբագրել

Cluster headaches are recurring bouts of severe unilateral headache attacks.[7][8] The duration of a typical CH attack ranges from about 15 to 180 minutes.[1] About 75% of untreated attacks last less than 60 minutes.[9] However, females may have longer and more severe CH.[10]

The onset of an attack is rapid and typically without an aura. Preliminary sensations of pain in the general area of attack, referred to as "shadows", may signal an imminent CH, or these symptoms may linger after an attack has passed, or between attacks.[11] Though CH is strictly unilateral, there are some documented cases of "side-shift" between cluster periods,[12] or, rarely, simultaneous (within the same cluster period) bilateral cluster headaches.[13]

Pain խմբագրել

The pain occurs only on one side of the head, around the eye, particularly above the eye, in the temple. The pain is typically greater than in other headache conditions, including migraines. The pain is typically described as burning, stabbing, drilling or squeezing, and may be located near or behind the eye.[14] As a result of the pain, those with cluster headaches may experience suicidal thoughts during an attack (giving the alternative name "suicide headache" or "suicidal headache").[15][16] It is reported as one of the most painful conditions.[17]

Other symptoms խմբագրել

The typical symptoms of cluster headache include grouped occurrence and recurrence (cluster) of headache attack, severe unilateral orbital, supraorbital and/or temporal pain. If left untreated, attack frequency may range from one attack every two days to eight attacks per day.[1][18] Cluster headache attack is accompanied by at least one of the following autonomic symptoms: drooping eyelid, pupil constriction, redness of the conjunctiva, tearing, runny nose and less commonly, facial blushing, swelling, or sweating, typically appearing on the same side of the head as the pain.[18]

Restlessness (for example, pacing or rocking back and forth) may occur. Similar to a migraine, sensitivity to light (photophobia) or noise (phonophobia) may occur during a CH. Nausea is a rare symptom although it has been reported.[7] Secondary effects may include inability to organize thoughts and plans, physical exhaustion, confusion, agitation, aggressiveness, depression and anxiety.[15]

People with CH may dread facing another headache and adjust their physical or social activities around a possible future occurrence. Likewise they may seek assistance to accomplish what would otherwise be normal tasks. They may hesitate to make plans because of the regularity, or conversely, the unpredictability of the pain schedule. These factors can lead to generalized anxiety disorders, panic disorder,[15] serious depressive disorders,[19] social withdrawal and isolation.[20]

Պարբերականություն խմբագրել

Փնջային գլխացավը (ՓԳ) երբեմն անվանում են «զարթուցիչ գլխացավ», պայմանավորված ցավերի կրկնումների հստակ պարբերականությամբ։ ՓԳ նոպաները հաճախ արթնացնում են քնից։ Ինչպես առանձին ցավի նոպաները, այնպես էլ ցավի փնջերը կրում են խիստ պարբերական, մետրոնոմիկ բնույթ։ Նոպաները սովորաբար կրկնվում են օրվա նույն ժամին, վաղ առավոտյան կամ գիշերը։ Ցավի փնջերը նունպես սովորաբար կրկնվում են նույն պարբերականությամբ, երբեմն ամեն տարի տարվա նույն ժամանակահատվածում, առավել հաճախ գիշերահավասարի կետերի շուրջը, կամ սեզոնային փոփոխությունների ժամանակ։ Երբեմն ցավերը կարող են սկվել անկանխատեսելի, առանց որևէ պարբերականության։ Այս տվյալները թույլ են տալիս գիտնականների ենթադրելու, որ հիվանդությամ ախտաբանության մեջ ներգրավված է հիպոթալամուսը։ Վերջինս կարգավորում է օրգանիզմի «կենսաբանական ժամացույցի» աշխատանքը և ցիրկադիանային ռիթմը[21][22]։

Էպիզոդիկ ՓԳ-ի ժամանակ ցավերը լինում են օրեկան մեկ կամ մի քանի անգամ, ամեն օր, հիմնականում նույն ժամին, մի քանի շաբաթ տևողությամբ, ինչից հետո սկվում է շաբաթներ, ամիսներ կամ տարիներ տևող անախտանիշ ընթացքը (ռեմիսիա, ախտադադար)։ ԹԳ-ը 10-15% դեպքերում ունենում է քրոնիկ ընթացք, երբ ցավերը կրկնվում են ամեն օր, տարիներով առանց ախտադադարի[23]։

Գլխացավերի միջազգային միության (International Headache Society - IHS) ախտորոշման չափանիշների համաձայն, եթե ՓԳ-ը ընթանում է 7-365 օր տևողությամբ երկու և ավելի փնջերով, և մեկ ամիս կամ ավելի երկար ախտադադարներով դրանց միջև, ապա այն կարելի է համարել էպիզոդիկ։ Եթե գլխացավերը առկա են մեկ տարուց ավելի, կամ աղտադադարները կարճատև են (մեկ ամսից կարճ) ապա ՓԳ-ը կոչվում է քրոնիկ[18]։ Քրոնիկ ՓԳ-ի պարագայում գլխացավերի ուժգնություն, տևողությունը, բնույթը և պարբերականությունը կարող են փոփոխվել։ ՓԳ-ի տեսակը կարող է փոփոխվել անկանխատեսելիորեն, քրոնիկից էպիզոդիկ և հակառակը[24]։

Causes խմբագրել

 
 
 
Positron emission tomography (PET) shows brain areas being activated during pain
 
 
 
Voxel-based morphometry (VBM) shows brain area structural differences

The cause of cluster headache is unknown.[25] Cluster headaches were historically described as vascular headaches, with the belief that intense pain was caused by dilation of blood vessels which in turn, was thought to create pressure on the trigeminal nerve. The vascular theory has been called into question [26] and other mechanisms are being considered.[27] The Third Edition of the Internal Classification of Headache disorders classifies CH as belonging to the trigeminal autonomic cephalalgias.[28]

Genetics խմբագրել

Cluster headache may, but rarely, run in some families in an autosomal dominant inheritance pattern.[25] People with a first degree relative with the condition are about 14–48 times more likely to develop it themselves,[2] and between 1.9 and 20% of persons with CH have a positive family history.[25] Possible genetic factors warrant further research, current evidence for genetic inheritance is limited.[25]

Tobacco smoking խմբագրել

About 65% of persons with CH are, or have been, tobacco smokers.[2] Stopping smoking does not lead to improvement of the condition and CH also occurs in those who have never smoked (e.g. children);[2] it is thought unlikely that smoking is a cause.[2] People with CH may be predisposed to certain traits, including smoking or other lifestyle habits.[29]

Hypothalamus խմբագրել

A review suggests that the suprachiasmatic nucleus of the hypothalamus, which is the major biological clock in the human body, may be involved in cluster headaches, because CH occurs with diurnal and seasonal rhythmicity.[30] A drop in RBC choline levels has also been reported during an attack.[31]

Positron emission tomography (PET) scans indicate the brain areas which are activated during attack only, compared to pain free periods. These pictures show brain areas which are active during pain in yellow/orange color (called "pain matrix"). The area in the center (in all three views) is specifically activated during CH only. The bottom row voxel-based morphometry (VBM) shows structural brain differences between individuals with and without CH; only a portion of the hypothalamus is different.[32]

Ախտորոշում խմբագրել

Կլաստերային գլխացավերը շատ հաճախ սխալ են ախտորոշվում և հետևաբար սխալ բուժվում են երկար տարիներ, իսկ երբեմն էլ չեն ախտորոշվում ընդհանրապես։ Առավել հաճախ շփոթում են միգրենի, «կլաստերանման» գլխացավերի, այլ տրգեմինալ ավտոնոմ ցեֆալգիաների հետ[33]։ «Կլաստերանման» գլխացավը կարող է ախտորոշվել որպես երկրորդային գլխացավ այլ ոչ առաջնային[18]։

Քանի որ ՓԳ-ի հաստատման համար որևէ հետազոտություն գոյություն չունի, ապա ախտորոշումը դրվում է միայն պացիենտի հետ բանավոր մանրամասն հիվանդության պատմության քննարկան արդյունքում։ Գլխացավերի օրագրի վարումը կարող է օգտակար լինել ցավերի հաճախության, տևողության և ուժգնության մասին հստակ պատկերացում կազմելու համար։ Ցավին դիմադրելու (ցավը չընդհատելու) մարտավարությունը կարող է օգտակար լինել ցավի հստակ տևողությունը պարզելու համար. այս տվյալը շատ կարևոր է տարբերակիչ ախտորոշման տեսանկյունից[34]։

Առաջին անգամ առաջացող ցավի ախտորոշումը բավական բարդ է, քանի որ պացիենտները հիմնականում դիմում են անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունք, որտեղ մասնագետները հնարավոր է բավական պատրաստված չլինեն նման հազվատեպ հանդիպող գլխացավերի ախտորոշման համար[9]։ Այդ իսկ պատճառող այս բաժանմունքների մասնագետների հաճառ կրթում են սուր գլխացավերը տարբերակելու ուղղությամբ։[35] ՓԳ-ը ինքնին կյանքի համար վտանգավոր չէ, սակայն հաշվի առնելով ցավերի հաճախակիությունը և ուժգնությունը, երբեմն դրթում են պացինտին ինքնավնասման կամ ինքնասպանության քայլի դիմել[15][36]։

ՓԳ-ով տառապող անձինք սովորաբար հասնում են ճիշտ ախտորոշման բավականին ուշ[33][37]։ Նրանք տարիներով կարող են բուժվել քիթ-կոկորդ-ականջաբանների, ատամնաբույժների, հոգեբանների և հոգեբուժների մոտ, մինչև որ կստանան ճիշտ ախտորոշումը նյարդաբանից[38]։ Ըստ հետազոտության տվյալների Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում ՓԳ-ի ճիշտ ախտորոշման միջին ժամկետը հիվանդության սկզբից կազմում է 7 տարի[39]։

Ախտորոշման չափանիշներ խմբագրել

Գլխացավերի միջազգային միության (International Headache Society - IHS) ախտորոշման չափանիշներն են[40].

Ա. Բ-Դ կետերին բավարարող գլխացավի առնվազն 5 գրոհ

Բ. Շուրջակնակապճային, վերակնակապճային կամ քունքային տեղակայման ուժեղ կամ շատ ուժեղ միակողմանի ցավ, որը տևում է 15-180 րոպե (չբուժելու դեպքում)1

Գ. Նշված կետերից մեկը կամ երկուսը միասին.

  • գլխացավի նույն կողմում ստորև նշված 5 ենթակետերից գոնը մեկը:
  1. աչքի արյունալեցում և/կամ արցունքահոսություն
  2. քթի փակվածություն և/կամ քփահոսություն
  3. կոպի այտուց
  4. ճակատի կամ դեմքի քրտնում
  5. միոզ և/կամ պտոզ
  • անհանգստության և/կամ գերակտիվության զգացում

Դ. Գրոհների հաճախությունը տատանվում է «1 գրոհ ամեն 2-րդ օրը»-ից մինչև «8 գրոհ ամեն օր»2

Ե. Ցավերը ավելի լավ չեն բացատրվում գլխացավի այլ տեսակով (ըստ գլխացավերի միջազգային դասակարգման 3-րդ հրատարակության (ICHD-3[40])).

Նշումներ:

1. Գլխացավերը կարող են ավելի թույլ լինել, ավելի երկար կամ կարճ տևողության, սակայն գրոհների կեսից քիչ դեպքերում

2. Գլխացավերը կարող են ավելի հազվադեպ լինել, սակայն գրոհների կեսից քիչ դեպքերում

Տարբերակիչ ախտորոշում խմբագրել

Կլաստերային գլխացավը սխալմամբ կարող է ախտորոշվել որպես միգրեն կամ սինուսիտ[39]։ Տարածված բայց սխալ ախտորոշում է «կլաստերային միգրեն»-ը, որի կիրառումը շփոթեցնում է մասնագետներին և հաճախ անիմաստ երկարացնում է ճիշտ ախտորոշումը և բուժումը[41]։

Այլ գլխացավեր որոնք կարող են նմանվել ՓԳ-ին.

  • Քրոնիկ պարոքսիզմալ հեմիկրանիա[18][42][43]
  • Այլ տրիգեմինալ ավտոնոմ ցեֆալգիաներ[18][44]
  • Տրիգեմինալ ներալգիա[38][45]

Prevention խմբագրել

Preventive treatments are used to reduce or eliminate cluster headache attacks; they are generally used in combination with abortive and transitional techniques.[7]

Verapamil խմբագրել

The recommended first-line preventive therapy is verapamil, a calcium channel blocker.[1][46] Verapamil was previously underused in people with cluster headache.[7]

Glucocorticoids խմբագրել

There is little evidence to support a long-term benefit from glucocorticoids,[1] but they may be used until other medications take effect as they appear to be effective at three days.[1] They are generally discontinued after 8–10 days of treatment.[7]

Surgery խմբագրել

Nerve stimulators may be an option in the small number of people who do not improve with medications.[47][48] Two procedures, deep brain stimulation or occipital nerve stimulation, may be useful;[1] early experience shows a benefit in about 60% of cases.[49] It typically takes weeks or months for this benefit to appear.[48] A non-invasive method using transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS) is being studied.[48]

A number of surgical procedures, such as a rhizotomy or microvascular decompression, may also be considered,[48] but evidence to support them is limited and there are cases of people whose symptoms worsen after these procedures.[48]

Other խմբագրել

Lithium, methysergide, and topiramate are recommended alternative treatments,[46][50] although there is little evidence supporting the use of topiramate or methysergide.[1][51] This is also true for tianeptine, melatonin, and ergotamine.[1] Valproate, sumatriptan, and oxygen are not recommended as preventive measures.[1] Botulinum toxin injections have shown limited success.[52] Evidence for baclofen, botulinum toxin, and capsaicin is unclear.[51]

Management խմբագրել

Treatment for cluster headache is divided into three primary categories: abortive, transitional, and preventive.[53] There are two primary treatments for acute CH: oxygen and triptans,[1] but they are underused due to misdiagnosis of the syndrome.[7] During bouts of headaches, triggers such as alcohol, nitroglycerine and naps during the day should be avoided.[9]

Oxygen խմբագրել

Oxygen therapy may help people with CH, but it does not help prevent future episodes.[1] Typically it is given via a non-rebreather mask at 12–15 liters per minute for 15–20 minutes.[1] One review found about 70% improve within 15 minutes.[9] The evidence for effectiveness of 100% oxygen, however, is weak.[9][54] Hyperbaric oxygen at pressures of ~2 times greater than atmospheric pressure may relieve cluster headaches.[54]

Triptans խմբագրել

The other primarily recommended treatment of acute attacks is subcutaneous or intranasal sumatriptan.[46] Sumatriptan and zolmitriptan have both been shown to improve symptoms during an attack with sumatriptan being superior.[55] Because of the vasoconstrictive side-effect of triptans, they may be contraindicated in people with ischemic heart disease.[1]

Opioids խմբագրել

The use of opioid medication in management of CH is not recommended[56] and may make headache syndromes worse.[57][58] Long-term opioid use is associated with well known dependency, addiction, and withdrawal syndromes.[59] Prescription of opioid medication may additionally lead to further delay in differential diagnosis, undertreatment, and mismanagement.[56]

Other խմբագրել

The vasoconstrictor ergot compounds may be useful,[9] but have not been well studied in acute attacks.[55] Octreotide administered subcutaneously has been demonstrated to be more effective than placebo for the treatment of acute attacks.[60]

Համաճարակաբանություն խմբագրել

Ընդհանուր պոպուլյացիայում կԿյանքի ընթացքում հանդիպման հաճախությունը կազմում է 0.1% [5]։ Հիվանդությունը տղամարդկանց մոտ հանդիպում է մոտ 4 անգամ ավելի հաճախ, քան կանանց մոտ[5]։ Չնայած, որ հիվանդության սկիզբը կարող է լինել ցանկացած տարիքում, առավել բնորոշ է 20-50 տարեկանում սկիզբը[2]։ Մոտավորապես 5 չափահաս պազիենտներից 1-ը նշում է որ հիվանդությունը սկսվել է 10-19 տարեկան հասակում[61]։

History խմբագրել

The first complete description of cluster headache was given by the London neurologist Wilfred Harris in 1926, who named the disease migrainous neuralgia.[62][63][64] Descriptions of CH date to 1745 and probably earlier.[65]

The condition was originally named Horton's cephalalgia after Bayard Taylor Horton, a US neurologist who postulated the first theory as to their pathogenesis. His original paper describes the severity of the headaches as being able to take normal men and force them to attempt or complete suicide; his 1939 paper said:

"Our patients were disabled by the disorder and suffered from bouts of pain from two to twenty times a week. They had found no relief from the usual methods of treatment. Their pain was so severe that several of them had to be constantly watched for fear of suicide. Most of them were willing to submit to any operation which might bring relief."[66]

CH has alternately been called erythroprosopalgia of Bing, ciliary neuralgia, erythromelalgia of the head, Horton's headache, histaminic cephalalgia, petrosal neuralgia, sphenopalatine neuralgia, vidian neuralgia, Sluder's neuralgia, Sluder's syndrome, and hemicrania angioparalyticia.[67]

Society and culture խմբագրել

Robert Shapiro, a professor of neurology, says that while cluster headaches are about as common as multiple sclerosis with a similar disability level, as of 2013, the US National Institutes of Health had spent $1.872 billion on research into multiple sclerosis in one decade, but less than $2 million on CH research in 25 years.[68]

As of July 2015 there are no approved medicines for the prevention of cluster headache in the United States.[69]

Research directions խմբագրել

Some controversial case reports suggest that ingesting tryptamines such as LSD, psilocybin (as found in hallucinogenic mushrooms), or DMT can reduce pain and interrupt cluster headache cycles.[70][71] A 2006 survey of 53 individuals found people said that psilocybin extended remission periods in 18 of 19. The survey was not a blinded or a controlled study, and was "limited by recall and selection bias".[70] The safety and efficacy of psilocybin is currently being studied in cluster headache.[72][73]

Fremanezumab, a humanized monoclonal antibody directed against calcitonin gene-related peptides alpha and beta, is in phase 3 clinical trials for CH.[74][75]

References խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 Weaver-Agostoni, J (2013). «Cluster headache». American Family Physician. 88 (2): 122–8. PMID 23939643.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Nesbitt, A. D.; Goadsby, P. J. (2012). «Cluster headache». BMJ. 344: e2407. doi:10.1136/bmj.e2407. PMID 22496300.
  3. ↑ Rizzoli, P; Mullally, WJ (20 September 2017). «Headache». The American Journal of Medicine. 131 (1): 17–24. doi:10.1016/j.amjmed.2017.09.005. PMID 28939471.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Robbins, Matthew S.; Starling, Amaal J.; Pringsheim, Tamara M.; Becker, Werner J.; Schwedt, Todd J. (2016). «Treatment of Cluster Headache: The American Headache Society Evidence-Based Guidelines». Headache. 56 (7): 1093–106. doi:10.1111/head.12866. PMID 27432623.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Fischera, M; Marziniak, M; Gralow, I; Evers, S (2008). «The Incidence and Prevalence of Cluster Headache: A Meta-Analysis of Population-Based Studies». Cephalalgia. 28 (6): 614–8. doi:10.1111/j.1468-2982.2008.01592.x. PMID 18422717.
  6. ↑ Gaul, C; Diener, H; Müller, OM (2011). «Cluster Headache Clinical Features and Therapeutic Options». Deutsches Ärzteblatt International. Review. 108 (33): 543–549. doi:10.3238/arztebl.2011.0543. PMC 3167933. PMID 21912573.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Beck E, Sieber WJ, Trejo R (February 2005). «Management of cluster headache». Am Fam Physician (Review). 71 (4): 717–24. PMID 15742909. Արխիվացված օրիգինալից 13 November 2015-ին.
  8. ↑ Capobianco, David; Dodick, David (2006). «Diagnosis and Treatment of Cluster Headache». Seminars in Neurology. 26 (2): 242–59. doi:10.1055/s-2006-939925. PMID 16628535.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Friedman, Benjamin Wolkin; Grosberg, Brian Mitchell (2009). «Diagnosis and Management of the Primary Headache Disorders in the Emergency Department Setting». Emergency Medicine Clinics of North America. 27 (1): 71–87, viii. doi:10.1016/j.emc.2008.09.005. PMC 2676687. PMID 19218020.
  10. ↑ «Migraine and cluster headache - the common link». J Headache Pain. 2018. doi:10.1186/s10194-018-0909-4. {{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  11. ↑ Marmura, Michael J; Pello, Scott J; Young, William B (2010). «Interictal pain in cluster headache». Cephalalgia. 30 (12): 1531–4. doi:10.1177/0333102410372423. PMID 20974600.
  12. ↑ Meyer, Eva Laudon; Laurell, Katarina; Artto, Ville; Bendtsen, Lars; Linde, Mattias; Kallela, Mikko; Tronvik, Erling; Zwart, John-Anker; Jensen, Rikke M.; Hagen, Knut (2009). «Lateralization in cluster headache: A Nordic multicenter study». The Journal of Headache and Pain. 10 (4): 259–63. doi:10.1007/s10194-009-0129-z. PMC 3451747. PMID 19495933.
  13. ↑ Bahra, A; May, A; Goadsby, PJ (2002). «Cluster headache: A prospective clinical study with diagnostic implications». Neurology. 58 (3): 354–61. doi:10.1212/wnl.58.3.354. PMID 11839832.
  14. ↑ Noshir Mehta; George E. Maloney; Dhirendra S. Bana; Steven J. Scrivani (20 September 2011). Head, Face, and Neck Pain Science, Evaluation, and Management: An Interdisciplinary Approach. John Wiley & Sons. էջեր 199–. ISBN 978-1-118-20995-0. Արխիվացված օրիգինալից 14 February 2017-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Robbins, Matthew S. (2013). «The Psychiatric Comorbidities of Cluster Headache». Current Pain and Headache Reports. 17 (2): 313. doi:10.1007/s11916-012-0313-8. PMID 23296640.
  16. ↑ The 5-Minute Sports Medicine Consult (2 ed.). Lippincott Williams & Wilkins. 2012. էջ 87. ISBN 9781451148121. Արխիվացված օրիգինալից 10 September 2017-ին.
  17. ↑ Matharu, Manjit S; Goadsby, Peter J (2014). «Cluster headache: Focus on emerging therapies». Expert Review of Neurotherapeutics. 4 (5): 895–907. doi:10.1586/14737175.4.5.895. PMID 15853515.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 «IHS Classification ICHD-II 3.1 Cluster headache». The International Headache Society. Արխիվացված է օրիգինալից 3 November 2013-ին. Վերցված է 2014-01-03-ին.
  19. ↑ Liang, Jen-Feng; Chen, Yung-Tai; Fuh, Jong-Ling; Li, Szu-Yuan; Liu, Chia-Jen; Chen, Tzeng-Ji; Tang, Chao-Hsiun; Wang, Shuu-Jiun (2012). «Cluster headache is associated with an increased risk of depression: A nationwide population-based cohort study». Cephalalgia. 33 (3): 182–9. doi:10.1177/0333102412469738. PMID 23212294.
  20. ↑ Jensen, RM; Lyngberg, A; Jensen, RH (2016). «Burden of Cluster Headache». Cephalalgia. 27 (6): 535–41. doi:10.1111/j.1468-2982.2007.01330.x. PMID 17459083.
  21. ↑ Pringsheim, Tamara (2014). «Cluster Headache: Evidence for a Disorder of Circadian Rhythm and Hypothalamic Function». The Canadian Journal of Neurological Sciences. 29 (1): 33–40. doi:10.1017/S0317167100001694. PMID 11858532.
  22. ↑ Dodick, David W.; Eross, Eric J.; Parish, James M. (2003). «Clinical, Anatomical, and Physiologic Relationship Between Sleep and Headache». Headache: The Journal of Head and Face Pain. 43 (3): 282–92. doi:10.1046/j.1526-4610.2003.03055.x. PMID 12603650.
  23. ↑ «Cluster headaches:Pattern of attacks». NHS. Gov.UK. May 22, 2017. Վերցված է December 13, 2018-ին.
  24. ↑ Torelli, Paola; Manzoni, Gian Camillo (2002). «What predicts evolution from episodic to chronic cluster headache?». Current Pain and Headache Reports. 6 (1): 65–70. doi:10.1007/s11916-002-0026-5. PMID 11749880.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 Pinessi, L.; Rainero, I.; Rivoiro, C.; Rubino, E.; Gallone, S. (2005). «Genetics of cluster headache: An update». The Journal of Headache and Pain. 6 (4): 234–6. doi:10.1007/s10194-005-0194-x. PMC 3452030. PMID 16362673.
  26. ↑ Goadsby, Peter J. (2009). «The vascular theory of migraine—a great story wrecked by the facts». Brain. 132 (Pt 1): 6–7. doi:10.1093/brain/awn321. PMID 19098031.
  27. ↑ Leone, Massimo; Cecchini, Alberto Proietti; Tullo, Vincenzo; Curone, Marcella; Di Fiore, Paola; Bussone, Gennaro (2013). «Cluster headache: What has changed since 1999?». Neurological Sciences. 34 (1): 71–4. doi:10.1007/s10072-013-1365-1. PMID 22193419.
  28. ↑ Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) (2013). «The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (beta version)» (PDF). Cephalalgia. 33 (9): 629–808. doi:10.1177/0333102413485658. PMID 23771276.
  29. ↑ Schürks, Markus; Diener, Hans-Christoph (2008). «Cluster headache and lifestyle habits». Current Pain and Headache Reports. 12 (2): 115–21. doi:10.1007/s11916-008-0022-5. PMID 18474191.
  30. ↑ Pringsheim, Tamara (February 2002). «Cluster headache: evidence for a disorder of circadian rhythm and hypothalamic function». Canadian Journal of Neurological Sciences. 29 (1): 33–40. doi:10.1017/S0317167100001694. PMID 11858532.
  31. ↑ de Belleroche J, Clifford Rose F, Das I, Cook GE (November 1984). «Metabolic abnormality in cluster headache». Headache. 24 (6): 310–2. doi:10.1111/j.1526-4610.1984.hed2406310.x. PMID 6519980.
  32. ↑ Dasilva, Alexandre F. M.; Goadsby, Peter J.; Borsook, David (2007). «Cluster headache: A review of neuroimaging findings». Current Pain and Headache Reports. 11 (2): 131–6. doi:10.1007/s11916-007-0010-1. PMID 17367592.
  33. ↑ 33,0 33,1 Van Vliet, J A (2003). «Features involved in the diagnostic delay of cluster headache». Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 74 (8): 1123–5. doi:10.1136/jnnp.74.8.1123. PMC 1738593. PMID 12876249.
  34. ↑ «Headache diary: helping you manage your headache» (PDF). NPS.org.au. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 21 September 2013-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  35. ↑ Clarke, C E (2005). «Ability of a nurse specialist to diagnose simple headache disorders compared with consultant neurologists». Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 76 (8): 1170–2. doi:10.1136/jnnp.2004.057968. PMC 1739753. PMID 16024902.
  36. ↑ «Cluster headache». MedlinePlus Medical Encyclopedia. 2012-11-02. Արխիվացված օրիգինալից 5 April 2014-ին. Վերցված է 2014-04-05-ին.
  37. ↑ Bahra, A.; Goadsby, P. J. (2004). «Diagnostic delays and mis-management in cluster headache». Acta Neurologica Scandinavica. 109 (3): 175–9. doi:10.1046/j.1600-0404.2003.00237.x. PMID 14763953.
  38. ↑ 38,0 38,1 Van Alboom, E; Louis, P; Van Zandijcke, M; Crevits, L; Vakaet, A; Paemeleire, K (2009). «Diagnostic and therapeutic trajectory of cluster headache patients in Flanders». Acta Neurologica Belgica. 109 (1): 10–7. PMID 19402567.
  39. ↑ 39,0 39,1 Tfelt-Hansen, Peer C.; Jensen, Rigmor H. (2012). «Management of Cluster Headache». CNS Drugs. 26 (7): 571–80. doi:10.2165/11632850-000000000-00000. PMID 22650381.
  40. ↑ 40,0 40,1 «Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition». Cephalalgia (անգլերեն). 38 (1): 1–211. 2018-01. doi:10.1177/0333102417738202. ISSN 0333-1024.
  41. ↑ Klapper, Jack A.; Klapper, Amy; Voss, Tracy (2000). «The Misdiagnosis of Cluster Headache: A Nonclinic, Population-Based, Internet Survey». Headache. 40 (9): 730–5. doi:10.1046/j.1526-4610.2000.00127.x. PMID 11091291.
  42. ↑ Prakash, Sanjay; Shah, Nilima D; Chavda, Bhavna V (2010). «Cluster headache responsive to indomethacin: Case reports and a critical review of the literature». Cephalalgia. 30 (8): 975–82. doi:10.1177/0333102409357642. PMID 20656709.
  43. ↑ Sjaastad, O; Vincent, M (2010). «Indomethacin responsive headache syndromes: Chronic paroxysmal hemicrania and Hemicrania continua. How they were discovered and what we have learned since». Functional Neurology. 25 (1): 49–55. PMID 20626997.
  44. ↑ Rizzoli, P; Mullally, WJ (September 2017). «Headache». American Journal of Medicine (Review). S0002-9343 (17): 30932–4. doi:10.1016/j.amjmed.2017.09.005. PMID 28939471.
  45. ↑ Benoliel, Rafael (2012). «Trigeminal autonomic cephalgias». British Journal of Pain. 6 (3): 106–23. doi:10.1177/2049463712456355. PMC 4590147. PMID 26516482.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 May, A.; Leone, M.; Áfra, J.; Linde, M.; Sándor, P. S.; Evers, S.; Goadsby, P. J. (2006). «EFNS guidelines on the treatment of cluster headache and other trigeminal-autonomic cephalalgias». European Journal of Neurology. 13 (10): 1066–77. doi:10.1111/j.1468-1331.2006.01566.x. PMID 16987158.
  47. ↑ Magis, Delphine; Schoenen, Jean (2011). «Peripheral Nerve Stimulation in Chronic Cluster Headache». Peripheral Nerve Stimulation. Progress in Neurological Surgery. Vol. 24. էջեր 126–32. doi:10.1159/000323045. ISBN 978-3-8055-9489-9. PMID 21422783.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 48,4 Martelletti, Paolo; Jensen, Rigmor H; Antal, Andrea; Arcioni, Roberto; Brighina, Filippo; De Tommaso, Marina; Franzini, Angelo; Fontaine, Denys; Heiland, Max; Jürgens, Tim P; Leone, Massimo; Magis, Delphine; Paemeleire, Koen; Palmisani, Stefano; Paulus, Walter; May, Arne (2013). «Neuromodulation of chronic headaches: Position statement from the European Headache Federation». The Journal of Headache and Pain. 14: 86. doi:10.1186/1129-2377-14-86. PMC 4231359. PMID 24144382.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  49. ↑ Bartsch, Thorsten; Paemeleire, Koen; Goadsby, Peter J (2009). «Neurostimulation approaches to primary headache disorders». Current Opinion in Neurology. 22 (3): 262–8. doi:10.1097/wco.0b013e32832ae61e. PMID 19434793.
  50. ↑ Evers, Stefan (2010). «Pharmacotherapy of cluster headache». Expert Opinion on Pharmacotherapy. 11 (13): 2121–7. doi:10.1517/14656566.2010.496454. PMID 20569084.
  51. ↑ 51,0 51,1 Matharu M (Feb 9, 2010). «Cluster headache». Clinical Evidence (Review). 2010. PMC 2907610. PMID 21718584.
  52. ↑ Ailani, Jessica; Young, William B. (2009). «The role of nerve blocks and botulinum toxin injections in the management of cluster headaches». Current Pain and Headache Reports. 13 (2): 164–7. doi:10.1007/s11916-009-0028-7. PMID 19272284.
  53. ↑ Nalini Vadivelu; Alan David Kaye; Jack M. Berger (2012-11-28). Essentials of palliative care. New York, NY: Springer. էջ 335. ISBN 9781461451648. Արխիվացված օրիգինալից 10 September 2017-ին.
  54. ↑ 54,0 54,1 Bennett, Michael H; French, Christopher; Schnabel, Alexander; Wasiak, Jason; Kranke, Peter; Weibel, Stephanie (2015). «Normobaric and hyperbaric oxygen therapy for the treatment and prevention of migraine and cluster headache». Cochrane Database of Systematic Reviews. էջեր CD005219. doi:10.1002/14651858.CD005219.pub3. PMID 26709672. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  55. ↑ 55,0 55,1 Law, Simon; Derry, Sheena; Moore, R Andrew (2013). «Triptans for acute cluster headache». Cochrane Database of Systematic Reviews. էջեր CD008042. doi:10.1002/14651858.cd008042.pub3. PMC 4170909. PMID 20393964. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  56. ↑ 56,0 56,1 Paemeleire, Koen; Evers, Stefan; Goadsby, Peter J. (2008). «Medication-overuse headache in patients with cluster headache». Current Pain and Headache Reports. 12 (2): 122–7. doi:10.1007/s11916-008-0023-4. PMID 18474192.
  57. ↑ Johnson, Jacinta L; Hutchinson, Mark R; Williams, Desmond B; Rolan, Paul (2012). «Medication-overuse headache and opioid-induced hyperalgesia: A review of mechanisms, a neuroimmune hypothesis and a novel approach to treatment». Cephalalgia. 33 (1): 52–64. doi:10.1177/0333102412467512. hdl:2440/78280. PMID 23144180.
  58. ↑ Watkins, Linda R.; Hutchinson, Mark R.; Rice, Kenner C.; Maier, Steven F. (2009). «The "Toll" of Opioid-Induced Glial Activation: Improving the Clinical Efficacy of Opioids by Targeting Glia». Trends in Pharmacological Sciences. 30 (11): 581–91. doi:10.1016/j.tips.2009.08.002. PMC 2783351. PMID 19762094.
  59. ↑ Saper, Joel R.; Da Silva, Arnaldo Neves (2013). «Medication Overuse Headache: History, Features, Prevention and Management Strategies». CNS Drugs. 27 (11): 867–77. doi:10.1007/s40263-013-0081-y. PMID 23925669.
  60. ↑ Matharu, M (2010). «Cluster headache». BMJ Clinical Evidence. 2010. PMC 2907610. PMID 21718584.
  61. ↑ Ishaq Abu-Arafeh; Aynur Özge (2016). Headache in Children and Adolescents: A Case-Based Approach. Springer International Publishing Switzerland. էջեր 62–. ISBN 978-3-319-28628-0. Արխիվացված օրիգինալից 10 September 2017-ին.
  62. ↑ Harris W.: Neuritis and Neuralgia. p. 307-12. Oxford: Oxford University Press 1926.
  63. ↑ Bickerstaff E (1959). «The periodic migrainous neuralgia of Wilfred Harris». The Lancet. 273 (7082): 1069–71. doi:10.1016/S0140-6736(59)90651-8. PMID 13655672.
  64. ↑ Boes, CJ; Capobianco, DJ; Matharu, MS; Goadsby, PJ (2016). «Wilfred Harris' Early Description of Cluster Headache». Cephalalgia. 22 (4): 320–6. doi:10.1046/j.1468-2982.2002.00360.x. PMID 12100097.
  65. ↑ Pearce, J M S (2007). «Gerardi van Swieten: Descriptions of episodic cluster headache». Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 78 (11): 1248–9. doi:10.1136/jnnp.2007.123091. PMC 2117620. PMID 17940171.
  66. ↑ Horton BT, MacLean AR, Craig WM (1939). «A new syndrome of vascular headache: results of treatment with histamine: preliminary report». Mayo Clinic Proceedings. 14: 257.
  67. ↑ Silberstein SD, Lipton RB, Goadsby PJ (2002). Headache in Clinical Practice (Second ed.). Taylor & Francis.[Հղում աղբյուրներին]
  68. ↑ Johnson, Tim (May 16, 2013). «Researcher works to unlock mysteries of migraines». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 17 May 2013-ին. Վերցված է January 4, 2013-ին.
  69. ↑ «Lilly's investigational medicine for prevention of migraine met primary endpoint in a Phase 2b study» (Press release). Indianapolis, Indiana: Eli Lilly and Company. 17 June 2015. Արխիվացված օրիգինալից 18 June 2015-ին. Վերցված է 2015-06-18-ին.
  70. ↑ 70,0 70,1 Sun-Edelstein, Christina; Mauskop, Alexander (2011). «Alternative Headache Treatments: Nutraceuticals, Behavioral and Physical Treatments». Headache. 51 (3): 469–83. doi:10.1111/j.1526-4610.2011.01846.x. PMID 21352222.
  71. ↑ Vollenweider, Franz X.; Kometer, Michael (2010). «The neurobiology of psychedelic drugs: Implications for the treatment of mood disorders». Nature Reviews Neuroscience. 11 (9): 642–51. doi:10.1038/nrn2884. PMID 20717121.
  72. ↑ Brandt, Roemer B.; Doesborg, Patty G. G.; Haan, Joost; Ferrari, Michel D.; Fronczek, Rolf (2020-02-01). «Pharmacotherapy for Cluster Headache». CNS Drugs (անգլերեն). 34 (2): 171–184. doi:10.1007/s40263-019-00696-2. ISSN 1179-1934.
  73. ↑ «Psilocybin for the Treatment of Cluster Headache - Full Text View - ClinicalTrials.gov». clinicaltrials.gov (անգլերեն). Վերցված է 2020-02-15-ին.
  74. ↑ «A Study Comparing the Efficacy and Safety of TEV-48125 (Fremanezumab) for the Prevention of Chronic Cluster Headache (CCH)». ClinicalTrials.gov.
  75. ↑ «A Study to Evaluate the Efficacy and Safety of TEV-48125 (Fremanezumab) for the Prevention of Episodic Cluster Headache (ECH)». ClinicalTrials.gov.

External links խմբագրել

Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ

Կաղապար:Diseases of the nervous system Կաղապար:Headache


Կատեգորիա:Ailments of unknown cause Կատեգորիա:Headaches Կատեգորիա:Neurological disorders Կատեգորիա:Pain management Կատեգորիա:RTT Կատեգորիա:RTTEM

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Yeggarik/Ավազարկղ_2&oldid=7487842» էջից