Վիքիպեդիա

Մասնակից:The girl of the pain/Ավազարկղ

Ցավը անհանգստացնող զգացողություն է, որը հաճախ առաջանում է ուժգին կամ վնասող ազդակներից: Ցավի հետազոտման միջազգային ասոցիացիայի կողմից լայնորեն կիրառվող սահմանումը բնութագրում է ցավը որպես «տհաճ զգայական և հուզական ապրում, որոնք ասոցացվում են իրական կամ հնարավոր հյուսվածքի վնասման հետ կամ բնութագրվում են նման վնասվածքի շրջանակներում»[1]: Այնուամենայնիվ, հանդես գալով որպես համալիր, սուբյեկտիվ երևույթ, ցավի սահմանումը բավականին խնդրահարույց է: Բժշկական ախտորոշմամբ ցավը համարվում է որևէ վիճակի հիմքում ընկած ախտանիշ:

Ցավը նպաստում է, որ անհատը դուրս գա վնասող իրավիճակներից, պաշտպանում է վնասված մարմնի մասը ապաքինման ընթացքում և օգնում է ապագայում  խուսափել նման փորձառություններից[2]: Մեծամասամբ ցավը անցնում է, երբ վնասակար ազդակը հեռացվում է և մարմինը ապաքինվում է, բայց որոշ դեպքերում այն կարող է պահպանվել անկախ ազդակի հեռացումից և մարմնի թվացյալ ապաքինումից: Երբեմն ցավն առաջանում է որևէ նկատելի ազդակի, վնասվածքի կամ հիվանդության բացակայության դեպքում[3]:

Շատ զարգացած երկրներում՝ ցավը  բժշկի խորհրդատվությանը դիմելու ամենատարածված պատճառն է[4][5]: Բազում բժշկական խնդիրների դեպքում այն հանդիսանում է հիմնական ախտանիշ և կարող է ազդել  հիվանդի կյանքի որակի և ընդհանուր ֆունկցիաների վրա[6]: Հասարակ ցավազրկող դեղամիջոցները արդյունավետ են 20-70 տոկոս դեպքերում[7]։ Հոգեբանական գործոնները, ինչպիսիք են սոցիալական աջակցությունը, հիպնոսային ներշնչանքը, հուզմունքը կամ ցրվածությունը կարող են նշանակելիորեն ազդել ցավի ուժգնության կամ տհաճության վրա[8][9]: Բժշկի օգնությամբ կատարվող սուիցիդների, կամ էվթանազիային վերաբերվող որոշ բանավեճերում՝ ցավը օգտագործվել է որպես փաստարկ, անբուժելի հիվանդ մարդկանց կողմից իրենց կյանքը ընդհատելու թույլտվություն ստանալու համար[10]:

Դասակարգում խմբագրել

Տևողություն խմբագրել

Ցավը սովորաբար անցողիկ է, տևում է այնքան մինչև վնասող ազդակը չի հեռացվում կամ հիմքում ընկած վնասվածքը կամ ախտահարումը ապաքինվում է: Սակայն որոշ ախտաբանական վիճակների դեպքում, ինչպիսիք են ռևմատոիդ արթրիտը, ծայրամասային նեյրոպաթիան, քաղցկեղը կամ ինքնածին(իդեոպաթիկ) ցավը կարող է պահպանվել տարիներ շարունակ: Ցավը, որը տևում է երկար ժամանակ կոչվում է քրոնիկ կամ մշտական, և ցավը, որը կարճ է տևում կոչվում է սուր: Սովորաբար քրոնիկ և սուր ցավի տարբերակումը հիմնվում է ժամանակի կամայական ինտերվալին՝ սկսած գրոհի սկզբից: Երկու ամենահաճախ օգտագործվող ցուցանիշները համարվում են 3 ամիսը և 6 ամիսը՝ սկսած ցավի սկզբից, թեպետ որոշ տեսաբաններ և հետազոտողներ փոխել են սուր ցավից քրոնիկի անցումը 12 ամսի[11][12]: Այլոք կիրառում են «սուր» տերմինը մինչև 30 օր, «քրոնիկ»-ը՝ ավելի քան 6 ամիս և «ենթասուր»-ը՝ 1-ից 6 ամիս տևողությամբ ցավի դեպքում[13]: Քրոնիկ ցավի հայտնի այլընտրանքային բնորոշումը՝ չհստակեցված ֆիքսված տևողություններ ունեցող ցավն է, որը երկարաձգվում է ակնկալվող ապաքինման ժամկետից ավելի[11]:

Նոցիցեպտիվ խմբագրել

Նոցիցեպտիվ ցավը առաջանում է զգացող նյարդային թելիկների (նոցիցեպտորների) խթանումից, որոնք արձագանքում են վնասակար ուժգնությանը մոտեցող կամ գերազանցող ազդակներին և կարող է դասակարգվել ըստ վնասող խթանման ձևի: Ամենատարածված դասերն են՝ «ջերմային»-ը (օրինակ՝ տաք կամ սառը), «մեխանիկական»-ը (օրինակ՝ ճմլվածքը, պատռվածքը, կտրվածքը) և «քիմիական»-ը (օրինակ՝ կտրվածքի վրա յոդը կամ բորբոքման արդյունքում  արտազատված քիմիական նյութերը): Որոշ նոցիցեպտորներ պատասխանում են այս եղանակներից մեկից ավելիին և հետևաբար բնութագրվում են որպես պոլիմոդալ։

Նոցիցեպտիվ ցավը կարող է նաև բաժանվել «ընդերային», «խորը մարմնական» և «մակերեսային մարմնական» ցավերի: Ընդերային կառույցները չափազանց զգայնություն են լարման, իշեմիայի և բորբոքման հանդեպ, բայց համեմատաբար քիչ զգայուն են այլ ազդակների հանդեպ, որոնք նորմայում  հարուցում են ցավ այլ կառույցներով, ինչպիսիք են այրվածքը կամ կտրվածքը: Ընդերային ցավը տարածուն է, դժվար տեղայնացվող և հաճախ նշվում է որպես հեռավոր, սովորաբար մակերեսային կառույց: Այն կարող է ուղեկցվել սրտխառնոցով ու փսխումով և կարող է նկարագրվել որպես նողկալի, խորը, սեղմող և բութ ցավ[14]: Խորը մարմնական ցավը  առաջանում է կապանների, ջլերի, ոսկրերի, արյունատար անոթների, փակեղների և մկանների նոցիցեպտորների խթանման արդյունքում: Այն բութ է, նվացող և վատ տեղայնացվող: Օրինակները ներառում են գերձգումները և կոտրված ոսկրերը: Մակերեսային ցավը առաջանում է  մաշկի կամ այլ մակերեսային հյուսվածքների նոցիցեպտորների ակտիվացմամբ և այն սուր է, լավ տարբերակված և հստակ տեղակայված: Վնասվածքի օրինակները որոնք առաջացնում են  մակերեսային մարմնական ցավը ներառում են փոքր վերքերը և փոքր (առաջին աստիճանի) այրվածքները[12]:

Նեյրոպաթիկ խմբագրել

Նեյրոպաթիկ ցավը առաջանում է նյարդային համակարգի՝ մարմնական զգացողությունները (սոմատոսենսոր համակարգը) ներառող որևէ հատվածը ախտահարող վնասվածքից կամ հիվանդությունից[15]։ Ծայրամասային նեյրոպաթիկ ցավը հաճախ նկարագրվում է որպես « այրող», «ծակծկող», «էլեկտրական», «խոցող» կամ «քորոցի և ասեղի ծակոց»-ի տիպի[16]: Արմունկոսկրին հարվածելը առաջանում է սուր ծայրամասային նեյրոպաթիկ ցավ:

Ալոդինիա խմբագրել

Ալոդինիան՝ նորմայում անցավ ազդակին ի պատասխան զգացած ցավն է[17]: Այն չունի կենսաբանական գործառույթ և դասակարգվում է ըստ դիմամիկ, մեխանիկական, կետային և ստատիկ ազդակների[17][18]: Պարզվել է, որ օստեոարթրիտի պարագայում ՆԱԳ-ը (նյարդի աճի գործոն) ներգրավված է ալոդինիայի առաջացման մեջ[18]: Զգացողության աստիճանը և ուժգնությունը կարող են գնահատվել խթանող կետերի և զգացողության շրջանի տեղակայման, ինչպես նաև ֆանտոմային քարտեզների կիրառման միջոցով[17]։

Ֆանտոմային խմբագրել

Ֆանտոմային ցավը՝ ցավ է, որը զգացվում է անդամահատված (ամպուտացված) մարմնի հատվածում կամ մարմնի այն հատվածից՝ որից գլխուղեղը այլևս ազդանշան չի ստանում: Այն նեյրոպաթիկ ցավի տեսակ է[19]: Ֆանտոմային ցավի տարածվածությունը վերին վերջույթի ամպուտացվածների շրջանում շուրջ 82 տոկոս է, ստորին վերջույթի ամպուտացվածների շրջանում՝ 54 տոկոս[19]: Հետազոտություններից մեկը հայտնաբերել է, որ ամպուտացիայից 8 օր անց հիվանդների 72 տոկոսի մոտ եղել է ֆանտոմային վերջույթի ցավ, որից 67 տոկոսը վեց ամիս անց հաղորդել է այդ մասին[20][21]: Որոշ անդամահատվածներ զգում են շարունակական ցավ, որը տարբերվում է ուժգնությամբ և որակով, ուրիշների մոտ օրվա ընթացքում դիտվում են ցավի մի քանի գրոհներ կամ այն կարող է կրկնվել ավելի հազվադեպ: Այն հաճախ նկարագրվում է որպես կրակող, ճմլող, այրող կամ ջղաձգման տիպի: Եթե ցավը երկար ժամանակ շարունակական է, ապա մարմնի ինտակտ հատվածները կարող են դառնալ սենսիտիզացված, այսինքն այնքան զգայուն, որ նրանց նույնիսկ նրանց դիպչելը կարող է հարուցնել ցավ ֆանտոմային վերջույթում: Ֆանտոմային վերջույթի ցավը կարող է ուղեկցվել միզարձակմամբ և կղազատմամբ:

Անդամահատված վերջույթի նյարդերի կամ զգայուն շրջանների մեջ տեղային անզգայացնողի ներարկումները կարող են ունենալ ցավը պակասեցնող ազդեցություն, որը կտևի օրեր, շաբաթներ շարունակ կամ երբեմն մշտապես, չնայած այն փաստին, որ դեղը դուրս է բերվում օրգանիզմից ժամերի ընթացքում: Հիպերտոնիկ լուծույթի փոքր ներարկումները ողների միջև առկա փափուկ հյուսվածքների մեջ առաջացնում է տեղային ցավ, որը ճառագայթում է դեպի ֆանտոմային վերջույթ շուրջ 10 րոպե կամ գրեթե այդքան, և դրան կարող է հաջորդել ֆանտոմային ցավի՝ ժամեր, շաբաթներ կամ նույնիսկ ավել պահպանվող, մասնակի կամ ամբողջական ամոքում: Ամպուտացված վերջույթի ուժեղ վիբրացիան կամ էլեկտրական խթանումը կամ ողնուղեղի վրա վիրաբուժական եղանակով իմպլանտավորված էլեկտրոդների հոսանքը, որոշ հիվանդների մոտ առաջացնում են ցավի մեղմացում[22]:

Հայելային արկղի թերապիան ֆանտոմային վերջույթում առաջացնում է շարժման և հպման պատրանք, ինչն իր հերթին կարող է առաջացնել ցավի նվազում[23]:

Պարապլեգիան՝ ողնուղեղի ծանր վնասվածքից հետո զգայունության և կամային շարժողական կառավարման կորուստն է։ Կարող է ուղեկցվել  ողնուղեղի վնասվածքի մակարդակի գոտու ցավով: Ընդերային ցավը հարուցվում է միզապարկը կամ աղիքը լցվելուց, կամ պարապլեգիայով հիվանդների՝ հինգից տաս տոկոս մոտ՝ ֆանտոմային ցավի ամբողջական զգայական կորստով հատվածներում: Այս տեսակի ֆանտոմային ցավը ի սկզբանե նկարագրվում է որպես այրող կամ ծակծկող, սակայն կարող է զարգանալ ծանր ճմլող կամ ճզմելու տիպի ցավ, կամ ոտքով ներքև սլացող կրակի կամ «մսի մեջ պտտվող դանակի» զգացողություն: Ցավը կարող է սկսվել հաշմանդամեցնող վնասվածքից հետո անմիջապես կամ տարիներ անց։ Վիրաբուժական բուժումը հազվադեպ է ապահովում տևական ապաքինում[22]:

Հոգեծին խմբագրել

Հոգեծին ցավը նաև՝ փսիխալգիա կամ սոմատոֆորմ ցավ, ցավն է առաջացած՝ ավելացած կամ երկարաձգված հոգեկան, զգացմունքային կամ վարքային գործոններից[24]: Գլխացավը, մեջքի ցավը և ստամոքսի ցավը հաճախ ախտորոշվում են որպես հոգեծին ցավ[24]: Ցավից տառապողները հաճախ  խտրական վերամբերմունքի են արժանանում, քանի որ թե՛ բժշկական մասնագետները, թե՛ հանրությունը հակված են կարծելու, որ հոգեծին աղբյուրի ցավը «իրական» չէ: Այնուամենայնիվ, մասնագետները համարում են, որ այն պակաս իրական կամ վնասակար չէ քան այլ աղբյուրի ցավը[25]:

Տևական ցավ ունեցող մարդիկ հաճախ են ունենում հոգեբանական խանգարումներ և Մինեսոտայի անձնային տիպի գնահատման բազմափուլային հարցարանի հիստերիայի, դեպրեսիայի և հիպոխոնդրիայի սանդղակներով («նևրոտիկ եռյակ») ավելի բարձր միավորներ: Որոշ ուսումնասիրողներ վիճում են, որ նևրոտիզմն է առաջացնում սուր ցավի անցմանը քրոնիկի, սակայն կլինիկական փաստերը նշում են այլ ուղղություն. քրոնիկ ցավն է առաջացնում նևրոտիզմ: Երբ երկարատև ցավը պակասում է բուժական միջամտությունից հետո, նևրոտիկ եռյակի և տագնապայնության միավորները նվազում են՝ հաճախ նորմալ մակարդակների: Ինքնագնահատականը հաճախ ցածր է քրոնիկ ցավով հիվանդների մոտ, այն նաև բարելավվում է երբ ցավը վերանում է[22]։


Բռնկվող ցավ խմբագրել

Բռնկվող ցավը անցողիկ ցավ է, որը ի հայտ է գալիս հանկարծակի և չի մեղմանում հիվանդի՝ ցավի կանոնավոր  կառավարմամբ: Այն տարածված է քաղցկեղով հիվանդների մոտ, ովքեր հաճախ ունեն ֆոնային ցավ, որը հիմնականում լավ կառավարվում է դեղամիջոցներով, սակայն ովքեր երբեմն կրում են սաստիկ ցավի գրոհներ, որոնք այնուամենայնիվ պատահում են ժամանակ առ ժամանակ չնայած դեղորայքային հսկողությանը: Բռնկվող քաղցկեղային ցավի առանձնահատկությունները ըստ պատճառի տարբերվում են անհատից անհատ: Բռնկվող ցավի կառավարումը կարող է հանգեցնել օփիոիդների ինտենսիվ օգտագործմանը ՝ ներառյալ ֆենտանիլի[26][27][28]:

Breakthrough pain խմբագրել

Breakthrough pain is transitory pain that comes on suddenly and is not alleviated by the patient's regular pain management. It is common in cancer patients who often have background pain that is generally well-controlled by medications, but who also sometimes experience bouts of severe pain that from time to time "breaks through" the medication. The characteristics of breakthrough cancer pain vary from person to person and according to the cause. Management of breakthrough pain can entail intensive use of opioids, including fentanyl.[26][27][28]

Ցավի ասիմբոլիա և անզգայնություն խմբագրել

Ցավ զգալու կարողությունը կարևոր է վնասվասքից պաշտպանվելու և վնասվասքի առկայությունը ճանաչելու համար: Անցողիկ ցավազրկումը կարող է առաջանալ հատուկ հանգամանքների հետևանքով, ինչպիսիք են հուզմունքը սպորտի կամ պատերազմի  ժամանակ. զինվորը ռազմադաշտում  անդամահատման կամ այլ ծանր վնասվածքի ստանալուց կարող է ժամեր շարունակ  ցավ չզգալ:

Թեպետ տհաճությունը ՑՀՄԱ-ի՝ ցավի բնութագրման անհրաժեշտ մասն է, որոշ հիվանդների մոտ հնարավոր է առաջացնել վիճակ՝ բնութագրված որպես տհաճությունից զուրկ ուժգին ցավ ,/հարուցված/մորֆինի ներարկմամբ կամ հոգեվիրաբուժությամբ:Նման հիվանդները հաղորդում են, որ նրանք ունեն ցավ, սակայն այն չի անհանգստացնում իրենց: Նրանք ընդունում են ցավի զգացողությունը, բայց քիչ կամ ամենևին չեն տառապում:

Ցավի հանդեպ անտարբերությունը  հազվադեպ կարող է առկա լինել սկսած ծնունդից: Բժշկական ուսումնասիրություններով այս մարդիկ նորմալ նյարդեր և ցավը տհաճ են համարում, սակայն չեն խուսափում ցավի ազդակի/դրդապատճառի/ կրկնությունից:

Ցավի անզգայնությունը նույնպես կարող է նյարդային համակարգի անկանոնության/ոչ նորմալ լինելու/ հետևանք լինել:Սա սովորաբար նյարդերի ձեռքբերովի վնասման արդյունք է,ինչպիսիք են  ողնուղեղի վնասվածքը, շաքարային դիաբետը(դիաբետիկ նեյրոպաթիա) կամ բորոտությունը ՝երկրներում, որտեղ այդ հիվանդությունը տարածված է: Այս անհատները հյուսվածքի վնասման կամ չհայտնաբերված վնասվաքների հետևանքով առաջացած ինֆեկցիայի դեպքում վտանգված են/ռիսկի /խմբում են/ ????/: Դիաբետ-կապված նյարդի վնասվածքով մարդիկ օրինակ,  նվազած զգացողության հետևանքով կրում են վատ ապաքինվող ոտքի խոցեր:

Մարդկանց ավելի փոքր քանակ  զգայուն չեն  ցավին նյարդայի համակարգի բնածին անկանոնության շնորհիվ, հայտնի որպես <<ցավի հանդեպ բնածին անզգայնություն>>: Այս վիճակով երեխաները ենթարկվում են  իրենց լեզուների, աչքերի,հոդերի, մաշկի և մկանների  անզգուշորեն կրկնված վնասվածքի :Որոշները մահանում են մինչ չափահաս դառնալը ,ուրիշները ունեն կարճ կյանքի տևողություն: Ցավի հանդեպ բնածին անզգայնությամբ մարդկանց մեծ մասը  ունեն հինգ ժառանկական զգայական և ավտոնոմ նեյրոպաթիաներից(որը ներառում է ընտանեկան դիսավտոնոմիա և ցավի հանդեպ անզգայնություն անհիդրոզի հետ/միասին/) մեկը: Բավական հազվադեպ  համախտանիշ ՝ ցավի հանդեպ  բնածին մեկուսացված անզգայնության հետ կապակցված է SCN9A գենի մուտացիայի հետ, որը կոդավորում է  նյարդային ազդակներով ցավի հաղորդմանն անհրաժեշտ  Na-ական (Nav1.7) անցուղիները:

Pain asymbolia and insensitivity խմբագրել

A patient and doctor discuss congenital insensitivity to pain

The ability to experience pain is essential for protection from injury, and recognition of the presence of injury. Episodic analgesia may occur under special circumstances, such as in the excitement of sport or war: a soldier on the battlefield may feel no pain for many hours from a traumatic amputation or other severe injury.[29]

Although unpleasantness is an essential part of the IASP definition of pain,[1] it is possible to induce a state described as intense pain devoid of unpleasantness in some patients, with morphine injection or psychosurgery.[25] Such patients report that they have pain but are not bothered by it; they recognize the sensation of pain but suffer little, or not at all.[30] Indifference to pain can also rarely be present from birth; these people have normal nerves on medical investigations, and find pain unpleasant, but do not avoid repetition of the pain stimulus.[31]

Insensitivity to pain may also result from abnormalities in the nervous system. This is usually the result of acquired damage to the nerves, such as spinal cord injury, diabetes mellitus (diabetic neuropathy), or leprosy in countries where that disease is prevalent.[32] These individuals are at risk of tissue damage and infection due to undiscovered injuries. People with diabetes-related nerve damage, for instance, sustain poorly-healing foot ulcers as a result of decreased sensation.[33]

A much smaller number of people are insensitive to pain due to an inborn abnormality of the nervous system, known as "congenital insensitivity to pain".[31] Children with this condition incur carelessly-repeated damage to their tongues, eyes, joints, skin, and muscles. Some die before adulthood, and others have a reduced life expectancy.[փա՞ստ] Most people with congenital insensitivity to pain have one of five hereditary sensory and autonomic neuropathies (which includes familial dysautonomia and congenital insensitivity to pain with anhidrosis).[34] These conditions feature decreased sensitivity to pain together with other neurological abnormalities, particularly of the autonomic nervous system.[31][34] A very rare syndrome with isolated congenital insensitivity to pain has been linked with mutations in the SCN9A gene, which codes for a sodium channel (Nav1.7) necessary in conducting pain nerve stimuli.[35]

Effect on functioning խմբագրել

Experimental subjects challenged by acute pain and patients in chronic pain experience impairments in attention control, working memory, mental flexibility, problem solving, and information processing speed.[36] Acute and chronic pain are also associated with increased depression, anxiety, fear, and anger.[37]

  If I have matters right, the consequences of pain will include direct physical distress, unemployment, financial difficulties, marital disharmony, and difficulties in concentration and attention…
- Harold Merskey 2000[38]
  

Theory խմբագրել

Historical theories խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ History of pain theory

Before the relatively recent discovery of neurons and their role in pain, various different body functions were proposed to account for pain. There were several competing early theories of pain among the ancient Greeks: Hippocrates believed that it was due to an imbalance in vital fluids.[39] In the 11th century, Avicenna theorized that there were a number of feeling senses including touch, pain and titillation.[40]

 
Portrait of René Descartes by Jan Baptist Weenix, 1647-1649

In 1644, René Descartes theorized that pain was a disturbance that passed down along nerve fibers until the disturbance reached the brain.[39][41] Descartes's work, along with Avicenna's, prefigured the 19th-century development of specificity theory. Specificity theory saw pain as "a specific sensation, with its own sensory apparatus independent of touch and other senses".[42] Another theory that came to prominence in the 18th and 19th centuries was intensive theory, which conceived of pain not as a unique sensory modality, but an emotional state produced by stronger than normal stimuli such as intense light, pressure or temperature.[43] By the mid-1890s, specificity was backed mostly by physiologists and physicians, and the intensive theory was mostly backed by psychologists. However, after a series of clinical observations by Henry Head and experiments by Max von Frey, the psychologists migrated to specificity almost en masse, and by century's end, most textbooks on physiology and psychology were presenting pain specificity as fact.[40][42]

In 1955, DC Sinclair and G Weddell developed peripheral pattern theory, based on a 1934 suggestion by John Paul Nafe. They proposed that all skin fiber endings (with the exception of those innervating hair cells) are identical, and that pain is produced by intense stimulation of these fibers.[42] Another 20th-century theory was gate control theory, introduced by Ronald Melzack and Patrick Wall in the 1965 Science article "Pain Mechanisms: A New Theory".[44] The authors proposed that both thin (pain) and large diameter (touch, pressure, vibration) nerve fibers carry information from the site of injury to two destinations in the dorsal horn of the spinal cord, and that the more large fiber activity relative to thin fiber activity at the inhibitory cell, the less pain is felt.[41]

Three dimensions of pain խմբագրել

In 1968 Ronald Melzack and Kenneth Casey described chronic pain in terms of its three dimensions:

  • "sensory-discriminative" (sense of the intensity, location, quality and duration of the pain),
  • "affective-motivational" (unpleasantness and urge to escape the unpleasantness), and
  • "cognitive-evaluative" (cognitions such as appraisal, cultural values, distraction and hypnotic suggestion).[9]

They theorized that pain intensity (the sensory discriminative dimension) and unpleasantness (the affective-motivational dimension) are not simply determined by the magnitude of the painful stimulus, but "higher" cognitive activities can influence perceived intensity and unpleasantness. Cognitive activities "may affect both sensory and affective experience or they may modify primarily the affective-motivational dimension. Thus, excitement in games or war appears to block both dimensions of pain, while suggestion and placebos may modulate the affective-motivational dimension and leave the sensory-discriminative dimension relatively undisturbed." (p. 432) The paper ends with a call to action: "Pain can be treated not only by trying to cut down the sensory input by anesthetic block, surgical intervention and the like, but also by influencing the motivational-affective and cognitive factors as well." (p. 435)

Theory today խմբագրել

 
Regions of the cerebral cortex associated with pain.

Wilhelm Erb's (1874) "intensive" theory, that a pain signal can be generated by intense enough stimulation of any sensory receptor, has been soundly disproved. Some sensory fibers do not differentiate between noxious and non-noxious stimuli, while others, nociceptors, respond only to noxious, high intensity stimuli. At the peripheral end of the nociceptor, noxious stimuli generate currents that, above a given threshold, send signals along the nerve fiber to the spinal cord. The "specificity" (whether it responds to thermal, chemical or mechanical features of its environment) of a nociceptor is determined by which ion channels it expresses at its peripheral end. Dozens of different types of nociceptor ion channels have so far been identified, and their exact functions are still being determined.[45]

The pain signal travels from the periphery to the spinal cord along an A-delta or C fiber. Because the A-delta fiber is thicker than the C fiber, and is thinly sheathed in an electrically insulating material (myelin), it carries its signal faster (5–30 m/s) than the unmyelinated C fiber (0.5–2 m/s).[46] Pain evoked by the A-delta fibers is described as sharp and is felt first. This is followed by a duller pain, often described as burning, carried by the C fibers.[47] These "first order" neurons enter the spinal cord via Lissauer's tract.

These A-delta and C fibers connect with "second order" nerve fibers in the central gelatinous substance of the spinal cord (laminae II and III of the dorsal horns). The second order fibers then cross the cord via the anterior white commissure and ascend in the spinothalamic tract. Before reaching the brain, the spinothalamic tract splits into the lateral, neospinothalamic tract and the medial, paleospinothalamic tract.[48]

Second order, spinal cord fibers dedicated to carrying A-delta fiber pain signals, and others that carry both A-delta and C fiber pain signals to the thalamus have been identified. Other spinal cord fibers, known as wide dynamic range neurons, respond to A-delta and C fibers, but also to the large A-beta fibers that carry touch, pressure and vibration signals.[46] Pain-related activity in the thalamus spreads to the insular cortex (thought to embody, among other things, the feeling that distinguishes pain from other homeostatic emotions such as itch and nausea) and anterior cingulate cortex (thought to embody, among other things, the affective/motivational element, the unpleasantness of pain).[49] Pain that is distinctly located also activates primary and secondary somatosensory cortex.[50]

Evolutionary and behavioral role խմբագրել

Pain is part of the body's defense system, producing a reflexive retraction from the painful stimulus, and tendencies to protect the affected body part while it heals, and avoid that harmful situation in the future.[2][51] It is an important part of animal life, vital to healthy survival. People with congenital insensitivity to pain have reduced life expectancy.[31]

In The Greatest Show on Earth: The Evidence for Evolution, biologist Richard Dawkins addresses the question of why pain should have the quality of being painful. He describes the alternative as a mental raising of a "red flag". To argue why that red flag might be insufficient, Dawkins argues that drives must compete with one other within living beings. The most "fit" creature would be the one whose pains are well balanced. Those pains which mean certain death when ignored will become the most powerfully felt. The relative intensities of pain, then, may resemble the relative importance of that risk to our ancestors.[Ն 1] This resemblance will not be perfect, however, because natural selection can be a poor designer. This may have maladaptive results such as supernormal stimuli.[52]

Idiopathic pain (pain that persists after the trauma or pathology has healed, or that arises without any apparent cause) may be an exception to the idea that pain is helpful to survival, although some psychodynamic psychologists argue that such pain is psychogenic, enlisted as a protective distraction to keep dangerous emotions unconscious.[53]

Thresholds խմբագրել

In pain science, thresholds are measured by gradually increasing the intensity of a stimulus such as electric current or heat applied to the body. The pain perception threshold is the point at which the stimulus begins to hurt, and the pain tolerance threshold is reached when the subject acts to stop the pain.

Differences in pain perception and tolerance thresholds are associated with, among other factors, ethnicity, genetics, and gender. People of Mediterranean origin report as painful some radiant heat intensities that northern Europeans describe as nonpainful. And Italian women tolerate a lesser level of intense electric shock than Jewish or Native American women. Some individuals in all cultures have significantly higher than normal pain perception and tolerance thresholds. For instance, patients who experience painless heart attacks have higher pain thresholds for electric shock, muscle cramp and heat.[22]:17–9

Assessment խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Pain assessment, Pain scales, և Pain ladder

A person's self-report is the most reliable measure of pain.[54][55][56] Some health care professionals may underestimate pain severity.[57] A definition of pain widely employed in nursing, emphasizing its subjective nature and the importance of believing patient reports, was introduced by Margo McCaffery in 1968: "Pain is whatever the experiencing person says it is, existing whenever he says it does".[58] To assess intensity, the patient may be asked to locate their pain on a scale of 0 to 10, with 0 being no pain at all, and 10 the worst pain they have ever felt. Quality can be established by having the patient complete the McGill Pain Questionnaire indicating which words best describe their pain.[6]

Visual analogue scale խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Visual analogue scale

The visual analogue scale is a common, reproducible tool in the assessment of pain and pain relief.[59] The scale is a continuous line anchored by verbal descriptors, one for each extreme of pain where a higher score indicates greater pain intensity. It is usually 10 cm in length with no intermediate descriptors as to avoid marking of scores around a preferred numeric value. When applied as a pain descriptor, these anchors are often 'no pain' and 'worst imaginable pain". Cut-offs for pain classification have been recommended as no pain (0-4mm), mild pain (5-44mm), moderate pain (45-74mm) and severe pain (75-100mm).[60]

Multidimensional pain inventory խմբագրել

The Multidimensional Pain Inventory (MPI) is a questionnaire designed to assess the psychosocial state of a person with chronic pain. Analysis of MPI results by Turk and Rudy (1988) found three classes of chronic pain patient: "(a) dysfunctional, people who perceived the severity of their pain to be high, reported that pain interfered with much of their lives, reported a higher degree of psychological distress caused by pain, and reported low levels of activity; (b) interpersonally distressed, people with a common perception that significant others were not very supportive of their pain problems; and (c) adaptive copers, patients who reported high levels of social support, relatively low levels of pain and perceived interference, and relatively high levels of activity."[61] Combining the MPI characterization of the person with their IASP five-category pain profile is recommended for deriving the most useful case description.[11]

Assessment in people who are non-verbal խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Pain and dementia և Pain in babies

When a person is non-verbal and cannot self-report pain, observation becomes critical, and specific behaviors can be monitored as pain indicators. Behaviors such as facial grimacing and guarding indicate pain, as well as an increase or decrease in vocalizations, changes in routine behavior patterns and mental status changes. Patients experiencing pain may exhibit withdrawn social behavior and possibly experience a decreased appetite and decreased nutritional intake. A change in condition that deviates from baseline such as moaning with movement or when manipulating a body part, and limited range of motion are also potential pain indicators. In patients who possess language but are incapable of expressing themselves effectively, such as those with dementia, an increase in confusion or display of aggressive behaviors or agitation may signal that discomfort exists, and further assessment is necessary.

Infants do feel pain, but lack the language needed to report it, and so communicate distress by crying. A non-verbal pain assessment should be conducted involving the parents, who will notice changes in the infant which may not be obvious to the health care provider. Pre-term babies are more sensitive to painful stimuli than those carried to full term.[62]

Other barriers to reporting խմբագրել

The way in which one experiences and responds to pain is related to sociocultural characteristics, such as gender, ethnicity, and age.[63][64] An aging adult may not respond to pain in the same way that a younger person might. Their ability to recognize pain may be blunted by illness or the use of medication. Depression may also keep older adult from reporting they are in pain. Decline in self-care may also indicate the older adult is experiencing pain. They may be reluctant to report pain because they do not want to be perceived as weak, or may feel it is impolite or shameful to complain, or they may feel the pain is a form of deserved punishment.[65][66]

Cultural barriers may also affect the likelihood of reporting pain. Sufferers may feel that certain treatments go against their religious beliefs. They may not report pain because they feel it is a sign that death is near. Many people fear the stigma of addiction, and avoid pain treatment so as not to be prescribed potentially addicting drugs. Many Asians do not want to lose respect in society by admitting they are in pain and need help, believing the pain should be borne in silence, while other cultures feel they should report pain immediately to receive immediate relief.[62] Gender can also be a factor in reporting pain. Gender differences can be the result of social and cultural expectations, with women expected to be more emotional and show pain, and men more stoic.[62]

As an aid to diagnosis խմբագրել

Pain is a symptom of many medical conditions. Knowing the time of onset, location, intensity, pattern of occurrence (continuous, intermittent, etc.), exacerbating and relieving factors, and quality (burning, sharp, etc.) of the pain will help the examining physician to accurately diagnose the problem. For example, chest pain described as extreme heaviness may indicate myocardial infarction, while chest pain described as tearing may indicate aortic dissection.[67][68]

Physiological measurement of pain խմբագրել

Functional magnetic resonance imaging brain scanning has been used to measure pain, and correlates well with self-reported pain.[69][70][71]

Management խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Pain management

Կաղապար:See

Inadequate treatment of pain is widespread throughout surgical wards, intensive care units, and accident and emergency departments In general practice, the management of all forms of chronic pain including cancer pain, and in end of life care.[72][73][74][75][76][77][78] This neglect extends to all ages, from newborns to medically frail elderly.[79][80] African and Hispanic Americans are more likely than others to suffer unnecessarily while in the care of a physician;[81][82] and women's pain is more likely to be undertreated than men's.[83]

The International Association for the Study of Pain advocates that the relief of pain should be recognized as a human right, that chronic pain should be considered a disease in its own right, and that pain medicine should have the full status of a medical specialty.[84] It is a specialty only in China and Australia at this time.[85] Elsewhere, pain medicine is a subspecialty under disciplines such as anesthesiology, physiatry, neurology, palliative medicine and psychiatry.[86] In 2011, Human Rights Watch alerted that tens of millions of people worldwide are still denied access to inexpensive medications for severe pain.[87]

Breastfeeding may decrease pain when babies are immunized.[88]

Medication խմբագրել

Acute pain is usually managed with medications such as analgesics and anesthetics. Caffeine when added to pain medications such as ibuprofen, may provide some additional benefit.[89][90] Ketamine can be used instead of opiods for short term pain.[91] Management of chronic pain, however, is more difficult, and may require the coordinated efforts of a pain management team, which typically includes medical practitioners, clinical pharmacists, clinical psychologists, physiotherapists, occupational therapists, physician assistants, and nurse practitioners.[92]

Sugar (sucrose) when taken by mouth reduces pain in newborn babies undergoing some medical procedures (a lancing of the heel, venipuncture, and intramuscular injections). Sugar does not remove pain from circumcision, and it is unknown if sugar reduces pain for other procedures.[93] Sugar did not affect pain-related electrical activity in the brains of newborns one second after the heel lance procedure.[94] Sweet liquid by mouth moderately reduces the rate and duration of crying caused by immunization injection in children between one and twelve months of age.[95]

Psychological խմբագրել

Individuals with more social support experience less cancer pain, take less pain medication, report less labor pain and are less likely to use epidural anesthesia during childbirth, or suffer from chest pain after coronary artery bypass surgery.[96]

Suggestion can significantly affect pain intensity. About 35% of people report marked relief after receiving a saline injection they believed to be morphine. This placebo effect is more pronounced in people who are prone to anxiety, and so anxiety reduction may account for some of the effect, but it does not account for all of it. Placebos are more effective for intense pain than mild pain; and they produce progressively weaker effects with repeated administration.[22]:26–8 It is possible for many with chronic pain to become so absorbed in an activity or entertainment that the pain is no longer felt, or is greatly diminished.[22]:22–3

Cognitive behavioral therapy (CBT) has been shown effective for improving quality of life in those with chronic pain but the reduction in suffering is modest, and the CBT method was not shown to have any effect on outcome.[97] Acceptance and Commitment Therapy (ACT) may also effective in the treatment of chronic pain.[98]

A number of meta-analyses have found clinical hypnosis to be effective in controlling pain associated with diagnostic and surgical procedures in both adults and children, as well as pain associated with cancer and childbirth.[99] A 2007 review of 13 studies found evidence for the efficacy of hypnosis in the reduction of chronic pain under some conditions, though the number of patients enrolled in the studies was low, raising issues related to the statistical power to detect group differences, and most lacked credible controls for placebo or expectation. The authors concluded that "although the findings provide support for the general applicability of hypnosis in the treatment of chronic pain, considerably more research will be needed to fully determine the effects of hypnosis for different chronic-pain conditions."[100]

Alternative medicine խմբագրել

Pain is the most common reason for people to use complementary and alternative medicine.[101] An analysis of the 13 highest quality studies of pain treatment with acupuncture, published in January 2009, concluded there was little difference in the effect of real, faked and no acupuncture.[102] However, other reviews have found some benefit.[103][104][105] Additionally, there is tentative evidence for a few herbal medicines.[106] There has been some interest in the relationship between vitamin D and pain, but the evidence so far from controlled trials for such a relationship, other than in osteomalacia, is inconclusive.[107]

A 2003 meta-analysis of randomized clinical trials found that spinal manipulation was "more effective than sham therapy but was no more or less effective than general practitioner care, analgesics, physical therapy, exercise, or back school" in the treatment of lower back pain.[108]

Epidemiology խմբագրել

Pain is the main reason for visiting an emergency department in more than 50% of cases,[109] and is present in 30% of family practice visits.[110] Several epidemiological studies have reported widely varying prevalence rates for chronic pain, ranging from 12 to 80% of the population.[111] It becomes more common as people approach death. A study of 4,703 patients found that 26% had pain in the last two years of life, increasing to 46% in the last month.[112]

A survey of 6,636 children (0–18 years of age) found that, of the 5,424 respondents, 54% had experienced pain in the preceding three months. A quarter reported having experienced recurrent or continuous pain for three months or more, and a third of these reported frequent and intense pain. The intensity of chronic pain was higher for girls, and girls' reports of chronic pain increased markedly between ages 12 and 14.[113]

History խմբագրել

In 1994, responding to the need for a more useful system for describing chronic pain, the International Association for the Study of Pain (IASP) classified pain according to specific characteristics:

  1. region of the body involved (e.g. abdomen, lower limbs),
  2. system whose dysfunction may be causing the pain (e.g., nervous, gastrointestinal),
  3. duration and pattern of occurrence,
  4. intensity and time since onset, and
  5. cause[114]

However, this system has been criticized by Clifford J. Woolf and others as inadequate for guiding research and treatment.[115]{{primary-inline} Woolf suggests three classes of pain:

  1. nociceptive pain,
  2. inflammatory pain which is associated with tissue damage and the infiltration of immune cells, and
  3. pathological pain which is a disease state caused by damage to the nervous system or by its abnormal function (e.g. fibromyalgia, peripheral neuropathy, tension type headache, etc.).[116]Կաղապար:Primary-inline

Society and culture խմբագրել

 
The okipa ceremony as witnessed by George Catlin, circa 1835.

The nature or meaning of physical pain has been diversely understood by religious or secular traditions from antiquity to modern times.[117][118]

Physical pain is an important political topic in relation to various issues, including pain management policy, drug control, animal rights or animal welfare, torture, and pain compliance. In various contexts, the deliberate infliction of pain in the form of corporal punishment is used as retribution for an offence, or for the purpose of disciplining or reforming a wrongdoer, or to deter attitudes or behaviour deemed unacceptable. The slow slicing, or death by a thousand cuts, was a form of execution in China reserved for crimes viewed as especially severe, such as high treason or patricide. In some cultures, extreme practices such as mortification of the flesh or painful rites of passage are highly regarded. For example, the Sateré-Mawé people of Brazil use intentional bullet ant stings as part of their initiation rites to become warriors.[119]

Other animals խմբագրել

Հիմնական հոդվածներ՝ Pain in animals և Pain in invertebrates

The most reliable method for assessing pain in most humans is by asking a question: a person may report pain that cannot be detected by any known physiological measure. However, like infants, animals cannot answer questions about whether they feel pain; thus the defining criterion for pain in humans cannot be applied to them. Philosophers and scientists have responded to this difficulty in a variety of ways. René Descartes for example argued that animals lack consciousness and therefore do not experience pain and suffering in the way that humans do.[120] Bernard Rollin of Colorado State University, the principal author of two U.S. federal laws regulating pain relief for animals,[Ն 2] writes that researchers remained unsure into the 1980s as to whether animals experience pain, and that veterinarians trained in the U.S. before 1989 were simply taught to ignore animal pain.[122] In his interactions with scientists and other veterinarians, he was regularly asked to "prove" that animals are conscious, and to provide "scientifically acceptable" grounds for claiming that they feel pain.[122] Carbone writes that the view that animals feel pain differently is now a minority view.[փա՞ստ] Academic reviews of the topic are more equivocal, noting that although the argument that animals have at least simple conscious thoughts and feelings has strong support,[123] some critics continue to question how reliably animal mental states can be determined.[120][124] The ability of invertebrate species of animals, such as insects, to feel pain and suffering is also unclear.[125][126][127]

The presence of pain in an animal cannot be known for certain, but it can be inferred through physical and behavioral reactions.[128] Specialists currently believe that all vertebrates can feel pain, and that certain invertebrates, like the octopus, may also.[125][129][130] As for other animals, plants, or other entities, their ability to feel physical pain is at present a question beyond scientific reach, since no mechanism is known by which they could have such a feeling. In particular, there are no known nociceptors in groups such as plants, fungi, and most insects,[131] except for instance in fruit flies.[132]

In vertebrates, endogenous opioids are neuromodulators that moderate pain by interacting with opioid receptors.[133] Opioids and opioid receptors occur naturally in crustaceans and, although at present no certain conclusion can be drawn,[134] their presence indicates that lobsters may be able to experience pain.[134][135] Opioids may mediate their pain in the same way as in vertebrates.[135] Veterinary medicine uses, for actual or potential animal pain, the same analgesics and anesthetics as used in humans.[136]

Etymology խմբագրել

First attested in English in 1297, the word peyn comes from the Old French peine, in turn from Latin poena meaning "punishment, penalty"[137] (in L.L. also meaning "torment, hardship, suffering") and that from Greek ποινή (poine), generally meaning "price paid, penalty, punishment".[138][139]

See also խմբագրել

Notes խմբագրել

References խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 «International Association for the Study of Pain: Pain Definitions». Արխիվացված է օրիգինալից 13 January 2015-ին. Վերցված է 12 January 2015-ին. «Pain is an unpleasant sensory and emotional experience associated with actual or potential tissue damage, or described in terms of such damage» {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն) Derived from The need of a taxonomy. Pain. 1979;6(3):247–8. doi:10.1016/0304-3959(79)90046-0. PMID 460931.
  2. ↑ 2,0 2,1 Կաղապար:Vcite book
  3. ↑ Կաղապար:Vcite book
  4. ↑ Debono, DJ; Hoeksema, LJ; Hobbs, RD (August 2013). «Caring for Patients with Chronic Pain: Pearls and Pitfalls». Journal of the American Osteopathic Association. 113 (8): 620–627. doi:10.7556/jaoa.2013.023. PMID 23918913.
  5. ↑ What should be the core outcomes in chronic pain clinical trials?. Arthritis Research & Therapy. 2004;6(4):151–4. doi:10.1186/ar1196. PMID 15225358.
  6. ↑ 6,0 6,1 Assessment of pain. Br J Anaesth. 2008;101(1):17–24. doi:10.1093/bja/aen103. PMID 18487245.
  7. ↑ Moore, R. Andrew; Wiffen, Philip J.; Derry, Sheena; Maguire, Terry; Roy, Yvonne M.; Tyrrell, Laila (2015-11-04). «Non-prescription (OTC) oral analgesics for acute pain - an overview of Cochrane reviews». The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD010794. doi:10.1002/14651858.CD010794.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 26544675.
  8. ↑ Կաղապար:Vcite book
  9. ↑ 9,0 9,1 Կաղապար:Vcite book
  10. ↑ Weyers, H (September 2006). «Explaining the emergence of euthanasia law in the Netherlands: how the sociology of law can help the sociology of bioethics». Sociology of Health & Illness. 28 (6): 802–16. doi:10.1111/j.1467-9566.2006.00543.x. PMID 17184419.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Կաղապար:Vcite book
  12. ↑ 12,0 12,1 Կաղապար:Vcite book
  13. ↑ Կաղապար:Vcite book
  14. ↑ Կաղապար:Vcite book
  15. ↑ Neuropathic pain: redefinition and a grading system for clinical and research purposes. Neurology. 2008 [archived 20 November 2008];70(18):1630–5. doi:10.1212/01.wnl.0000282763.29778.59. PMID 18003941.
  16. ↑ Mechanisms and management of neuropathic pain in cancer. J. Support Oncol.. 2003 [archived 7 January 2010];1(2):107–20. PMID 15352654.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Jensen, Troels S; Finnerup, Nanna B (2014). «Allodynia and hyperalgesia in neuropathic pain: clinical manifestations and mechanisms». The Lancet Neurology. 13 (9): 924–935. doi:10.1016/s1474-4422(14)70102-4. PMID 25142459.
  18. ↑ 18,0 18,1 Lolignier, Stéphane; Eijkelkamp, Niels; Wood, John N. (2015-01-01). «Mechanical allodynia». Pflügers Archiv: European Journal of Physiology (անգլերեն). 467 (1): 133–139. doi:10.1007/s00424-014-1532-0. ISSN 0031-6768. PMC 4281368. PMID 24846747.
  19. ↑ 19,0 19,1 Phantom pain and phantom sensations in upper limb amputees: an epidemiological study. Pain. 2000;87(1):33–41. doi:10.1016/S0304-3959(00)00264-5. PMID 10863043.
  20. ↑ Phantom limb, phantom pain and stump pain in amputees during the first 6 months following limb amputation. Pain. 1983;17(3):243–56. doi:10.1016/0304-3959(83)90097-0. PMID 6657285.
  21. ↑ Immediate and long-term phantom limb pain in amputees: incidence, clinical characteristics and relationship to pre-amputation limb pain. Pain. 1985;21(3):267–78. doi:10.1016/0304-3959(85)90090-9. PMID 3991231.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 Կաղապար:Vcite book
  23. ↑ Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors. Proc. Biol. Sci.. 1996;263(1369):377–86. doi:10.1098/rspb.1996.0058. PMID 8637922.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Psychogenic Pain». Cleveland Clinic. Արխիվացված է օրիգինալից 14 July 2011-ին. Վերցված է September 25, 2017-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  25. ↑ 25,0 25,1 "International Association for the Study of Pain | Pain Definitions".. Retrieved 12 October 2010.
  26. ↑ 26,0 26,1 Mishra, S; Bhatnagar, S; Chaudhary, P; Rana, SP (January 2009). «Breakthrough cancer pain: review of prevalence, characteristics and management». Indian Journal of Palliative Care. 15 (1): 14–8. doi:10.4103/0973-1075.53506. PMC 2886208. PMID 20606850. Արխիվացված է օրիգինալից 18 October 2014-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ 27,0 27,1 Caraceni, A; Hanks, G; Kaasa, S; Bennett, MI; Brunelli, C; Cherny, N; Dale, O; De Conno, F; Fallon, M; Hanna, M; Haugen, DF; Juhl, G; King, S; Klepstad, P; Laugsand, EA; Maltonib, M; Mercadante, S; Nabal, M; Pigni, A; Radbruch, L; Reid, C; Sjogren, P; Stone, PC; Tassinari, D; Zeppetella, G (February 2012). «Use of opioid analgesics in the treatment of cancer pain: evidence-based recommendations from the EAPC» (PDF). The Lancet Oncology. 13 (2): e58–68. doi:10.1016/S1470-2045(12)70040-2. PMID 22300860. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 19 October 2014-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  28. ↑ 28,0 28,1 Zeppetella, G; Davies, AN (2013). «Opioids for the management of breakthrough pain in cancer patients». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 10 (10): CD004311. doi:10.1002/14651858.CD004311.pub3. PMID 24142465.
  29. ↑ Beecher, HK (1959). Measurement of subjective responses. New York: Oxford University Press. cited in Melzack, R; Wall, PD (1996). The challenge of pain (2 ed.). London: Penguin. p. 7. 978-0-14-025670-3.
  30. ↑ Nikola Grahek, Feeling pain and being in pain Արխիվացված 27 Սեպտեմբեր 2008 Wayback Machine, Oldenburg, 2001. 9780262517324.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 Congenital insensitivity to pain: an update. Pain. 2003;101(3):213–9. doi:10.1016/S0304-3959(02)00482-7. PMID 12583863.
  32. ↑ Կաղապար:Vcite book
  33. ↑ Diagnosis and treatment of diabetic foot infections. Clin. Infect. Dis.. 2004;39(7):885–910. doi:10.1086/424846. PMID 15472838.
  34. ↑ 34,0 34,1 Inherited autonomic neuropathies. Semin Neurol. 2003;23(4):381–90. doi:10.1055/s-2004-817722. PMID 15088259.
  35. ↑ Pain as a channelopathy. J. Clin. Invest.. 2010;120(11):3745–52. doi:10.1172/JCI43158. PMID 21041956.
  36. ↑ Cognitive impairment in patients with chronic pain: the significance of stress. Curr Pain Headache Rep. 2003;7(2):116–26. doi:10.1007/s11916-003-0021-5. PMID 12628053.
  37. ↑ Pain-related effects of trait anger expression: neural substrates and the role of endogenous opioid mechanisms. Neurosci Biobehav Rev. 2009;33(3):475–91. doi:10.1016/j.neubiorev.2008.12.003. PMID 19146872.
  38. ↑ Կաղապար:Vcite book
  39. ↑ 39,0 39,1 Linton. Models of Pain Perception. Elsevier Health, 2005. Print.
  40. ↑ 40,0 40,1 Pain: History and present status. American Journal of Psychology. July 1939;52:331–347. doi:10.2307/1416740.
  41. ↑ 41,0 41,1 Կաղապար:Vcite book
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Կաղապար:Vcite book
  43. ↑ Կաղապար:Vcite book
  44. ↑ Pain mechanisms: a new theory. Science. 1965 [archived 14 January 2012];150(3699):971–9. doi:10.1126/science.150.3699.971. PMID 5320816.
  45. ↑ Woolf, CJ; Ma, Q (August 2007). «Nociceptors--noxious stimulus detectors». Neuron. 55 (3): 353–64. doi:10.1016/j.neuron.2007.07.016. PMID 17678850.
  46. ↑ 46,0 46,1 Կաղապար:Vcite book
  47. ↑ Կաղապար:Vcite book
  48. ↑ Skevington, S. M. (1995). Psychology of pain. Chichester, UK: Wiley. էջ 18. ISBN 9780471957737.
  49. ↑ Pain mechanisms: labeled lines versus convergence in central processing. Annu. Rev. Neurosci.. 2003;26:1–30. doi:10.1146/annurev.neuro.26.041002.131022. PMID 12651967.
  50. ↑ The functional anatomy of neuropathic pain. Neurosurg. Clin. N. Am.. 2004;15(3):257–68. doi:10.1016/j.nec.2004.02.010. PMID 15246335.
  51. ↑ Կաղապար:Vcite book
  52. ↑ Կաղապար:Vcite book
  53. ↑ Կաղապար:Vcite book
  54. ↑ Amico, Donita (2016). Health & physical assessment in nursing. Boston: Pearson. էջ 173. ISBN 9780133876406.
  55. ↑ Taylor, Carol (2015). Fundamentals of nursing : the art and science of person-centered nursing care. Philadelphia: Wolters Kluwer Health. էջ 241. ISBN 9781451185614.
  56. ↑ Venes, Donald (2013). Taber's cyclopedic medical dictionary. Philadelphia: F.A. Davis. էջ 1716. ISBN 9780803629776.
  57. ↑ Underestimation of pain by health-care providers: towards a model of the process of inferring pain in others. Can. J. Nurs. Res.. 2007;39(2):88–106. PMID 17679587.
  58. ↑ McCaffery M. (1968). Nursing practice theories related to cognition, bodily pain, and man-environment interactions. Los Angeles: UCLA Students Store.
    More recently, McCaffery defined pain as "whatever the experiencing person says it is, existing whenever the experiencing person says it does." Կաղապար:Vcite book
  59. ↑ Kelly, A.-M. (2001-05-01). «The minimum clinically significant difference in visual analogue scale pain score does not differ with severity of pain». Emergency Medicine Journal (անգլերեն). 18 (3): 205–207. doi:10.1136/emj.18.3.205. ISSN 1472-0205. PMC 1725574. PMID 11354213. Արխիվացված է օրիգինալից 25 January 2018-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  60. ↑ Hawker, Gillian A.; Mian, Samra; Kendzerska, Tetyana; French, Melissa (2011-11-01). «Measures of adult pain: Visual Analog Scale for Pain (VAS Pain), Numeric Rating Scale for Pain (NRS Pain), McGill Pain Questionnaire (MPQ), Short-Form McGill Pain Questionnaire (SF-MPQ), Chronic Pain Grade Scale (CPGS), Short Form-36 Bodily Pain Scale (SF-36 BPS), and Measure of Intermittent and Constant Osteoarthritis Pain (ICOAP)». Arthritis Care & Research (անգլերեն). 63 (S11): S240–S252. doi:10.1002/acr.20543. ISSN 2151-4658. PMID 22588748.
  61. ↑ Toward an empirically derived taxonomy of chronic pain patients: integration of psychological assessment data. J. Consult. Clin. Psychol.. 1988;56(2):233–8. doi:10.1037/0022-006X.56.2.233. PMID 3372831.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 Կաղապար:Vcite book
  63. ↑ Social science and the study of pain since Zborowski: A need for a new agenda. Soc Sci Med. 1993;36(6):783–91. doi:10.1016/0277-9536(93)90039-7.
  64. ↑ Zborowski M. People in Pain. 1969, San Francisco, CA:Josey-Bass
  65. ↑ Social Construction of pain and aging: Individual artfulness within interpretive structures. Symb Interaction. 1997;20(3):251–273. doi:10.1525/si.1997.20.3.251.
  66. ↑ lawhorne, L; Passerini, J (1999). Chronic Pain Management in the Long Term Care Setting: Clinical Practice Guidelines. Baltimore, Maryland: American Medical Directors Association. pp. 1–27.
  67. ↑ The rational clinical examination. Is this patient having a myocardial infarction?. JAMA. 1998;280(14):1256–63. doi:10.1001/jama.280.14.1256. PMID 9786377.
  68. ↑ The clinical recognition of dissecting aortic aneurysm. Am. J. Med.. 1976;60(5):625–33. doi:10.1016/0002-9343(76)90496-4. PMID 1020750.
  69. ↑ Brown. Towards a Physiology-Based Measure of Pain: Patterns of Human Brain Activity Distinguish Painful from Non-Painful Thermal Stimulation. PLOS ONE. September 2011. doi:10.1371/journal.pone.0024124. PMID 21931652.
  70. ↑ Paddock, Catharine (September 15, 2011). «Tool That Measures Pain Objectively Under Way». Medical News Today. Արխիվացված է օրիգինալից 25 September 2017-ին. Վերցված է September 25, 2017-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  71. ↑ Reuters Editorial (13 September 2011). «Feeling pain? The computer can tell». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 17 June 2015-ին. Վերցված է September 25, 2017-ին. {{cite news}}: |author= has generic name (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  72. ↑ Strategies for postoperative pain management. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 2004;18(4):703–17. doi:10.1016/j.bpa.2004.05.004. PMID 15460554.
  73. ↑ Pain management in the culture of critical care. Crit. Care Nurs. Clin. North Am.. 2001;13(2):151–66. PMID 11866399.
  74. ↑ Inadequate analgesia in emergency medicine. Annals of Emergency Medicine. 2004;43(4):494–503. doi:10.1016/j.annemergmed.2003.11.019. PMID 15039693.
  75. ↑ Primary care of the patient with cancer. Am Fam Physician. 2007;75(8):1207–14. PMID 17477104.
  76. ↑ Evolving role of the neurologist in the diagnosis and treatment of chronic noncancer pain. Mayo Clin. Proc.. 2003;78(1):80–4. doi:10.4065/78.1.80. PMID 12528880.
  77. ↑ Prevalence of undertreatment in cancer pain. A review of published literature. Annals of Oncology. 2008;19(12):1985–91. doi:10.1093/annonc/mdn419. PMID 18632721.
  78. ↑ Assessment and management of pain in palliative care patients. Cancer Control. 2001 [archived 12 July 2008];8(1):15–24. PMID 11176032.
  79. ↑ Կաղապար:Vcite book
  80. ↑ Undertreatment of cancer pain in elderly patients. JAMA. 1998;279(23):1914–5. doi:10.1001/jama.279.23.1914. PMID 9634265.
  81. ↑ Race, ethnicity, and pain treatment: striving to understand the causes and solutions to the disparities in pain treatment. J Law Med Ethics. 2001 [archived 19 July 2011];29(1):52–68. PMID 11521272.
  82. ↑ The unequal burden of pain: confronting racial and ethnic disparities in pain. Pain Med. 2003;4(3):277–94. doi:10.1046/j.1526-4637.2003.03034.x. PMID 12974827.
  83. ↑ The girl who cried pain: a bias against women in the treatment of pain. J Law Med Ethics. 2001;29(1):13–27. PMID 11521267.
  84. ↑ Delegates to the International Pain Summit of the International Association for the Study of Pain (2010) "Declaration of Montreal" Արխիվացված 13 Մայիս 2011 Wayback Machine.
  85. ↑ Կաղապար:Vcite book
  86. ↑ "Physical Medicine and Rehabilitation" Արխիվացված 16 Մայիս 2008 Wayback Machine
  87. ↑ Human Rights Watch (2011). «Tens of Millions Face Death in Agony». Արխիվացված է օրիգինալից 1 September 2013-ին. Վերցված է 26 August 2013-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  88. ↑ Harrison, D; Reszel, J; Bueno, M; Sampson, M; Shah, VS; Taddio, A; Larocque, C; Turner, L (28 October 2016). «Breastfeeding for procedural pain in infants beyond the neonatal period». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 10: CD011248. doi:10.1002/14651858.CD011248.pub2. PMID 27792244.
  89. ↑ Derry, CJ; Derry, S; Moore, RA (11 December 2014). «Caffeine as an analgesic adjuvant for acute pain in adults». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12): CD009281. doi:10.1002/14651858.CD009281.pub3. PMID 25502052.
  90. ↑ Derry, Sheena; Wiffen, Philip J.; Moore, R. Andrew (2015-07-14). «Single dose oral ibuprofen plus caffeine for acute postoperative pain in adults». The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD011509. doi:10.1002/14651858.CD011509.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 26171993.
  91. ↑ Karlow, N; Schlaepfer, CH; Stoll, CRT; Doering, M; Carpenter, CR; Colditz, GA; Motov, S; Miller, J; Schwarz, ES (17 July 2018). «A Systematic Review and Meta-analysis of Ketamine as an Alternative to Opioids for Acute Pain in the Emergency Department». Academic Emergency Medicine : Official Journal of the Society for Academic Emergency Medicine. 25 (10): 1086–1097. doi:10.1111/acem.13502. PMID 30019434.
  92. ↑ Thienhaus, O; Cole, BE (2002). "The classification of pain". In Weiner, RS. Pain management: A practical guide for clinicians. American Academy of Pain Management. p. 29. 9780849322624.
  93. ↑ Stevens, Bonnie; Yamada, Janet; Ohlsson, Arne; Haliburton, Sarah; Shorkey, Allyson; Yamada, Janet (2016). «Sucrose for analgesia in newborn infants undergoing painful procedures». Cochrane Database of Systematic Reviews. 7: CD001069. doi:10.1002/14651858.CD001069.pub5. PMID 27420164.
  94. ↑ Lasky, RE; van Drongelen, W (9 October 2010). «Is sucrose an effective analgesic for newborn babies?». Lancet. 376 (9748): 1201–3. doi:10.1016/S0140-6736(10)61358-X. PMID 20817245.
  95. ↑ (June 2010). "Efficacy of sweet solutions for analgesia in infants between 1 and 12 months of age: a systematic review". Arch. Dis. Child.. 95(6):406–13. doi:10.1136/adc.2009.174227. PMID 20463370.
  96. ↑ Eisenberger, NI; Lieberman (2005). "Why it hurts to be left out: The neurocognitive overlap between physical and social pain" Արխիվացված 29 Փետրվար 2012 Wayback Machine In Williams, KD; Forgas, JP; von Hippel, W. The social outcast: Ostracism, social exclusion, rejection, and bullying. New York: Cambridge University Press. pp. 109–127. 9781841694245.
  97. ↑ Cognitive-behavioral treatments for chronic pain: what works for whom?. 2005;21(1):1–8. doi:10.1097/00002508-200501000-00001. PMID 15599126.
  98. ↑ Ost, LG (October 2014). «The efficacy of Acceptance and Commitment Therapy: an updated systematic review and meta-analysis». Behaviour Research and Therapy. 61: 105–21. doi:10.1016/j.brat.2014.07.018. PMID 25193001.
  99. ↑ Wark, D.M. (2008). What can we do with hypnosis: A brief note. American Journal of Clinical Hypnosis. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00029157.2008.10401640#.UgGMqZLVArU
  100. ↑ Hypnotherapy for the management of chronic pain. International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis. 2007;55(3):283. doi:10.1080/00207140701338621. PMID 17558718.
  101. ↑ Why patients use alternative medicine: Results of a national study. Journal of the American Medical Association. 1998;279(19):1548–1553. doi:10.1001/jama.279.19.1548. PMID 9605899.
  102. ↑ Acupuncture treatment for pain: systematic review of randomised clinical trials with acupuncture, placebo acupuncture, and no acupuncture groups. BMJ. 2009;338:a3115. doi:10.1136/bmj.a3115. PMID 19174438.
  103. ↑ Chiu, HY; Hsieh, YJ; Tsai, PS (Feb 7, 2016). «Systematic review and meta-analysis of acupuncture to reduce cancer-related pain». Eur J Cancer Care. 26 (2): e12457. doi:10.1111/ecc.12457. PMID 26853524.
  104. ↑ Chang, S-C; Hsu, C-H; Hsu, C-K; Yang, SS-D; Chang, S-J (2016). «The efficacy of acupuncture in managing patients with chronic prostatitis/chronic pelvic pain syndrome: A systemic review and meta-analysis». Neurourol Urodyn. 36 (2): 474–481. doi:10.1002/nau.22958. PMID 26741647.
  105. ↑ Ji, M; Wang, X; Chen, M; Shen, Y; Zhang, X; Yang, J (2015). «The Efficacy of Acupuncture for the Treatment of Sciatica: A Systematic Review and Meta-Analysis». Evid Based Complement Alternat Med. 2015: 1–12. doi:10.1155/2015/192808. PMC 4575738. PMID 26425130.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  106. ↑ Gagnier, JJ; Oltean, H; van Tulder, MW; Berman, BM; Bombardier, C; Robbins, CB (2016). «Herbal Medicine for Low Back Pain: A Cochrane Review». Spine. 41 (2): 116–33. doi:10.1097/BRS.0000000000001310. PMID 26630428.
  107. ↑ Vitamin D and chronic pain. Pain. 2009;141(1):10–13. doi:10.1016/j.pain.2008.11.010. PMID 19084336.
  108. ↑ Spinal manipulative therapy for low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(1):CD000447. doi:10.1002/14651858.CD000447.pub2. PMID 14973958.
  109. ↑ The high prevalence of pain in emergency medical care. American Journal of Emergency Medicine. 2002;20(3):165–9. doi:10.1053/ajem.2002.32643. PMID 11992334.
  110. ↑ Prevalence of pain in general practice. Eur J Pain. 2002;6(5):375–85. doi:10.1016/S1090-3801(02)00025-3. PMID 12160512.
  111. ↑ Chronic pain: a review. J Med Liban. 2010;58(1):21–7. PMID 20358856.
  112. ↑ The epidemiology of pain during the last 2 years of life. Annals of Internal Medicine. 2010;153(9):563–9. doi:10.7326/0003-4819-153-9-201011020-00005. PMID 21041575.
  113. ↑ Pain in children and adolescents: a common experience. Pain. 2000;87(1):51–8. doi:10.1016/S0304-3959(00)00269-4. PMID 10863045.
  114. ↑ Կաղապար:Vcite book
  115. ↑ Towards a mechanism-based classification of pain?. Pain. 1998;77(3):227–9. doi:10.1016/S0304-3959(98)00099-2. PMID 9808347.
  116. ↑ What is this thing called pain?. Journal of Clinical Investigation. 2010;120(11):3742–4. doi:10.1172/JCI45178. PMID 21041955.
  117. ↑ Կաղապար:Vcite book
  118. ↑ Կաղապար:Vcite book
  119. ↑ Backshall, Steve (6 January 2008). «Bitten by the Amazon». London: The Sunday Times. Արխիվացված է օրիգինալից 22 February 2014-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  120. ↑ 120,0 120,1 Working party of the Nuffield Council on Bioethics (2005). "The ethics of research involving animals. London: Nuffield Council on Bioethics." 9781904384106. Archived from the original on 25 June 2008. Retrieved 12 January 2010.
  121. ↑ Animal research: a moral science. Talking Point on the use of animals in scientific research. EMBO Reports. 2007;8(6):521–5. doi:10.1038/sj.embor.7400996. PMID 17545990.
  122. ↑ 122,0 122,1 Rollin, B. (1989) The Unheeded Cry: Animal Consciousness, Animal Pain, and Science. New York: Oxford University Press, pp. xii, 117–118, cited in Carbone 2004, p. 150.
  123. ↑ New evidence of animal consciousness. Anim Cogn. 2004;7(1):5–18. doi:10.1007/s10071-003-0203-x. PMID 14658059.
  124. ↑ Assessing animal cognition: ethological and philosophical perspectives. J. Anim. Sci.. 1998;76(1):42–7. PMID 9464883.
  125. ↑ 125,0 125,1 Sherwin, C.M., (2001). Can invertebrates suffer? Or, how robust is argument-by-analogy? Animal Welfare, 10 (supplement): S103-S118
  126. ↑ The Moral Standing of Insects and the Ethics of Extinction. The Florida Entomologist. 1987;70(1):70–89. doi:10.2307/3495093.
  127. ↑ Pain, suffering, and anxiety in animals and humans. Theoretical Medicine and Bioethics. 1991;12(3):193–211. doi:10.1007/BF00489606. PMID 1754965.
  128. ↑ The formalin test: scoring properties of the first and second phases of the pain response in rats. Pain. 1995;60(1):91–102. doi:10.1016/0304-3959(94)00095-V. PMID 7715946.
  129. ↑ "Do Invertebrates Feel Pain?" Արխիվացված 6 Հունվար 2010 Wayback Machine, The Senate Standing Committee on Legal and Constitutional Affairs, The Parliament of Canada Web Site. Retrieved 11 June 2008.
  130. ↑ A Question of Pain in Invertebrates. Institute for laboratory animal research journal. 1991 [archived 8 October 2011];33:1–2.
  131. ↑ Do insects feel pain? A biological view. Experientia. 1984;40:164–167. doi:10.1007/BF01963580.
  132. ↑ painless, a Drosophila gene essential for nociception. Cell. 2003 [archived 29 October 2005];113(2):261–73. doi:10.1016/S0092-8674(03)00272-1. PMID 12705873.
  133. ↑ Sukhdeo, M. V. K. (1994-01-01). Parasites and Behaviour. Cambridge University Press. ISBN 9780521485425.
  134. ↑ 134,0 134,1 L. Sømme (2005). "Sentience and pain in invertebrates: Report to Norwegian Scientific Committee for Food Safety". Norwegian University of Life Sciences, Oslo.
  135. ↑ 135,0 135,1 Կաղապար:Vcite book
  136. ↑ Pain mechanisms and their implication for the management of pain in farm and companion animals. Vet. J.. 2007;174(2):227–39. doi:10.1016/j.tvjl.2007.02.002. PMID 17553712.
  137. ↑ poena Արխիվացված 13 Մայիս 2011 Wayback Machine, Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, on Perseus Digital Library
  138. ↑ ποινή Արխիվացված 13 Մայիս 2011 Wayback Machine, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus Digital Library
  139. ↑ pain Արխիվացված 28 Հուլիս 2011 Wayback Machine, Online Etymology Dictionary

External links խմբագրել

 
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Կաղապար:Emotion-footer Կաղապար:Neuroscience Կաղապար:Pain Կաղապար:Somatosensory system Կաղապար:Sensory system


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/> tag was found

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:The_girl_of_the_pain/Ավազարկղ&oldid=8491340» էջից