Մակաբույծ բառեր
Մակաբույծ բառեր[1][2] (նույնպես՝ դադարների լրացումներ), լեզվաբանական երևույթ, որն արտահայտված է տվյալ համատեքստում ավելորդ և անիմաստ բառերի օգտագործմամբ։
Շարահյուսորեն «մակաբույծ բառերի» մեծամասնությունը ներածական բառեր են։ «Մակաբույծ բառերի» շարքին չեն դասվում ինքնաբերական խոսքի արտադրության ժամանակ ծագող դադարների լրացումները, որոնք արտահայտվում են երկարատև հնչյուններով («է-է․․․», «ը-մ․․․», «ա-ա․․․» և այլն) և նպատակ ունեն ժամանակ շահել համապատասխան բառը գտնելու համար։
Մյուս կողմից` լեզվաբանների մի մասը (Վլադիմիր Պլունգյան, Ս. Բուրլակ և այլն) ներառում են «մակաբույծ բառերը» դիսկուրսիվ բառերի հասկացության մեջ։
Առաջացման պատճառներ խմբագրել
Լեզվաբանների մեծ մասն այն կարծիքին է, որ «մակաբույծ բառերն» օգտագործվում են բառապաշարի աղքատության և դրա հետ կապված կանոնավոր հապաղումների պատճառով, սակայն մի շարք դեպքերում այդ բառերի վրա, այսպես կոչված, «նորաձևություն» է առաջանում[3][4]։ Հետևաբար, դրանք կարող են գործածել նաև խոսքի հետ խնդիրներ չունեցող մարդիկ։
Որպես կանոն՝ մակաբույծ բառերն առաջանում են սոցիալապես ցանկալի պատասխանի ձևակերպման ժամանակ, խոսողի անկեղծության բացակայության և/կամ հարցի պատասխանի մասին անտեղյակության դեպքում[5]։
«Մակաբույծ բառերը» նույնպես կարող են խոսքի մեջ հայտնվել լոգոֆոբիայի պատճառով։ Երբ մարդը հրապարակային ելույթի պահին գտնվում է հոգեկան սթրեսի վիճակում, ապա անհարմարավետությունից խուսափելու համար ցանկացած ձայնարկություն է օգտագործում ժամանակ շահելու և մտքերը հավաքելու համար։ Հետագայում այդ բառերը կարող են երկար ժամանակ ամրագրվել խոսքի մեջ, ինչպես կակազության դեպքում։
Մակաբույծ բառերը հայերենում խմբագրել
Հայերենում հաճախ ենթակայից հետո անտեղի ավելացնում են «դա» ցուցական դերանունը։ Օրինակ՝ ասում են՝ «Վիքիպեդիան դա ազատ հանրագիտարան է»։ Այս «դա»-ն հայերենին անցել է ռուսերենից՝ շարահյուսական պատճենման միջոցով (википедия – это свободная энциклопедия), սակայն հայերենում դրա գործածությունը միանգամայն ավելորդ է, քանի որ նախադասությունն արդեն ենթակա ունի։ Հետևաբար, պետք է ասել՝ «Վիքիպեդիան ազատ հանրագիտարան է»[6]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Розенталь Д. Э., Теленкова М. А. слова-паразиты // Словарь-справочник лингвистических терминов. — М.: Просвещение, 1985. — 399 с.
- ↑ Ахманова О. С. Слова-паразиты // Словарь лингвистических терминов. — Изд. 2-е, стереотипное. — М.: Советская энциклопедия, 1969. — С. 420. — 40 000 экз.
- ↑ Как бы великий и типа могучий
- ↑ Лукин, Е. Ю. Типа неопределенный артикль
- ↑ Светлана Иванова Я слышу, что вы думаете на самом деле. — М.: Альпина Паблишер, 2014. — 138 с. — ISBN 978-5-9614-4825-2
- ↑ Մարուքի, Շուշան. ««Սերը ԴԱ մի հրաշք է», «Կապույտը ԴԱ իմ սիրած գույնն է». մակաբույծ բառեր, որ փչացնում են հայերենը». VNews. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին.