Ճարտարապետական նկարչություն

Ճարտարապետական նկարչություն, կենցաղային գեղանկարչության ձև, որտեղ հիմնական ուշադրությունը հատկացվում է ճարտարապետությանը, ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին հարդարանքին։ Թեպետ ճարտարապետությունը առկա է բազմաթիվ վաղ նկարներում, սակայն հիմնականում օգտագործվել է որպես ֆոն կամ նկարչությանը ռիթմ է հաղորդել։ Վերածննդի դարաշրջանում ճարտարապետական ձևն օգտագործվել է հեռանկարները ընդգծելու և խորությունը արտահայտելու համար, օրինակ՝ Մազաչչոյի «Երրորդություն» (1420) որմնանկարում։

Ճարտարապետական նկարչությունը, որպես ինքնուրույն ժանր, առաջացել է 16-րդ դարում Ֆլանդրիայում և Նիդերլանդներում և զարգանալով հասել իր գագաթնակետին հոլանդական գեղանկարչության մեջ 16-17-րդ դարերում^[1]^[2]։ Ավելի ուշ ժանրը վերածվեց ռոմանտիկ նկարչության գործիքի, ինչպես, օրինակ, հայտնի դարձած ավերակների տեսարանները։

Արևմտյան նկարիչներ խմբագրել

XVI դար խմբագրել

Ճարտարապետական բնապատկեր, Հանս Վրեդեման դե Վրիս, (Էրմիտաժ)

Ճարտարապետական նկարչությունը՝ որպես առանձին արևմտյան արվեստի ժանր, սկսեց զարգանալ XVI դարում։ Այս ժամանակահատվածում հիմնական կենտրոներն էին Ֆլանդրիան և Նիդերլանդները։ Առաջին կարևոր ճարտարապետական նկարիչը համարվում է հոլանդացի Հանս Վրեդեման դե Վրիսը (1527—1607), որը եղել է միաժամանակ և՛ ճարտարապետ, և՛ նկարիչ^[3]։ Նրա աշակերնների թվում էին որդիները՝ Սալոմոնը և Փոլը, ինչպես նաև Հենդրիք վան Ստենվեյք I-ը։ Նրանց շնորհիվ այս ժանրը ժողովրդականացվել է և վերածվել Հոլանդական գեղարվեստի ոսկեդարի գլխավոր ժանրերից մեկը։

Ֆլանդրիա խմբագրել

Սալոմոն Վրեդեման դե Վրիս (1556—1604)
Փոլ Վրեդեման դե Վրիս (1567—1617)
Հենդրիք Աերթս (1565-ի և 1575—1603-ի միջև)

Նիդերլանդներ խմբագրել

Անտվերպենյան տաճար, Հենդրիք վան Ստենվեյք I, այժմ գտնվում է Բուդապեշտի գեղարվեստի թանգարանում

Հանս Վրեդեման դե Վրիս (1527—1607)
Հենդրիք վան Ստենվեյք I (1550—1603), առաջին նկարիչներից մեկը, ով մասնագիտացել է եկեղեցական ինտերիերների վրա

XVII դար խմբագրել

Գոթական տաճարի ինտերյեր, Փոլ Վրեդեման դե Ֆրի, 1612, այժմ գտնվում է Լոս Անջելես շրջանի արվեստի թանգարանում

Ֆլանդրիա խմբագրել

Պիտեր Նիֆս Ավագ (1578—1656)
Հենդրիք վան Ստենվեյք II (շուրջ 1580—1649)
Լոդեվիք Նիֆս (1617—1649)
Վոլֆգանգ դե Սմեթ (1617—1685)
Պիտեր Նիֆս Կրտսեր (1620—1675)
Էռազմ Բիե (1629—1675)
Վիլհելմ Շուբերտ վան Էրենբերգ (1630—1676)
Յակոբ Ֆերդինանդ Սաի (1658-ից հետո 1726)
Լիևին Քրուլ (1634—1720)

Իտալիա խմբագրել

Վիեննայի ճիզվիտական եկեղեցու առաստաղի իլյուզիոնիստական նկարչություն, Անդրեա Պոցցո, 1703

Վիվիանո Կոդացցի (1606—1670)
Ասկանիո Լուչանո (1621—1706)
Անդրեա Պոցցո (1642—1709), իլյուզիոնիստական նկարչության վիրտուոզ վարպետ
Լուիջի Քուեյնի (1643—1717)

Նիդերլանդներ խմբագրել

Ընտանիքը Վիլեմ I-Ի գերեզմանին Նյու Կերքում, Դելֆթ, Դիրկ Վան Դելեն, 1645, այժմ գտնվում է Ամստերդամի պետական թանգարանում

XVII դարում ճարտարապետական նկարչությունը պատկերանկարչության և բնապատկերների հետ միասին դարձել է Հոլանդական գեղարվեստի ոսկեդարի առաջատար ժանրերից մեկը։ Ժանրի հայտնի հոլանդական արվեստագետներն են․

Հենդրիք վան Ստենվեյք II (1580—1649)
Վարֆոլոմեյ վան Բասեն (1590—1652)
Պիտեր վան դեր Սթոք (1593—1660)
Պիտեր Յանս Սանրեդամ (1597—1665)
Ժերար Հոուքջեստ (1600—1661)
Սյուզաննա վան Ստենվեյք (1601—1664)
Դիրք վան Դելեն (1605—1671)
Դանիել դե Բլիք (շուրջ 1610—1673)
Հենդրիք Քորնելիս վան Վլիտ (1612—1675), հիմնականում նկարել է եկեղեցական ինտերյեր
Էմանուել դը Վիտտե (1617—1692)
ՅոՎ Բերքհեյդե (1630—1693)
Յան վան դեր Հեյդեն (1637—1712)
Գերրիտ Ադրիանզուն Բերքհեյդե (1638—1698)
Գասպար Վան Վիտել (1652 կամ 1653—1736)

XVIII դար խմբագրել

Ժակ դե Լանջու (1687—1761)

Իտալիա խմբագրել

18-րդ դարում Իտալիայում հատկապես հայտնի էին ճարտարապետական նկարները և նրանց հետ կապված վեդուտները կամ քաղաքային բնապատկերները։ Ճարտարապետական գեղանկարչության հետ սերտորեն կապված մեկ այլ ժանր է կապրիչչիոն, որտեղ հիմնականում պատկերվում են հնարովի անտիկ կառույցների ավերակները։