Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենց

Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենց;
Ծնվել է	մոտ 1610-ականներ
Ծննդավայր	Նոր Ջուղա
Մահացել է	1660-ականներ
Մահվան վայր	Նոր Ջուղա
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Սուրբ Ամենափրկիչ վանք
Մասնագիտություն	տպագրիչ, մշակութային գործիչ և քահանա

Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենց (մոտ 1610-ականներ^[1]^[2], Նոր Ջուղա^[1]^[2] - 1660-ականներ^[2], Նոր Ջուղա^[2]), հայ տպագրիչ, մշակութային գործիչ։ Սովորել է Նոր Ջուղայի Ամենափրկիչ վանքի դպրոցում, աշակերտել Խաչատուր Կեսարացուն։ Աշխատել է վերջինիս՝ 1636 թ.-ին հիմնադրած տպարանում, մասնակցել Նոր Ջուղայում լույս տեսած առաջին հայկական գրքերի՝ Սաղմոսարանի (1638) և «Հարանց վանքի» (1641 թ.) տպագրությանը։ 1639 թ.-ին Խաչատուր Կեսարացին նրան ուղարկել է Իտալիա։ Հռոմի վարպետներին Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենցը պատրաստել է տվել հայկական տպատառեր, պատկերների տպատախտակներ, ձեռք բերել տպագրական սարքեր և Լիվոռնոյում 1644 թ.-ին լույս ընծայել Սաղմոսարան։ Տպարանը տեղափոխել է Նոր Ջուղա, որտեղ 1647 թ.-ին տպագրել է «Պարզատումար» (նորջուղայեցիների և հնդկահայերի օգտագործած տոմարացույցը)։ Տեղեկություններ կան, որ առաջինն է սկսել տպագրել Աստվածաշունչը, որը սակայն, անավարտ է մնացել։ 1660-ական թթ. 2-րդ կեսին ձեռնադրվել է եպիսկոպոս և նշանակվել Ջուղայի առաջնորդ, որտեղ և նահատակվել է մի հայ աղջկա փրկելիս։ Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենցի տպատառերի և տպատախտակների մի մասը պահպանվել է (գտնվում են Նոր Ջուղայի հայկական թանգարանում)։

Գրականություն խմբագրել

Զարբհանալյան Գ., Պատմութիւն հայկական տպագրութեան, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1895 թ.
Լևոն Մինասեան, Նոր Ջուղայի տպարանը, Նոր Ջուղա, 1972 թ.
Կարապետ եպս. Ամատունի, Ոսկան վրդ. երևանցի և իր ժամանակը. Լուսաւոր էջ մը ԺԷ. դարու հայ եկեղեցական պատմութենէն, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1975 թ. (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» թիւ 9)։
Հ. Սահակ Ճեմճեմեան, Հայ տպագրութիւնը և Հռոմ (ԺԷ դար), Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1989 թ. (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» թիւ 29)։ Ն. Ա. Ոսկանյան, Ք. Ա. Կորկոտյան, Ա. Մ. Սավալյան, Հայ գիրքը 1512-1800 թվականներին. Հայ հնատիպ գրքի մատենագիտություն, Երևան, 1988 թ.
Ռաֆայել Իշխանյան, Հայ գրքի պատմություն, հատոր 1, Հայ տպագիր գիրքը 16-17-րդ դարերում, Երևան, 2012 թ.
Raymond H. Kévorkian, Catalogue des «incunables» arméniens, 1511-1695 ou Chronique de l'imprimerie arménienne, avec Jean-Pierre Mahé, Genève։ P. Cramer. 1986.
Raymond H. Kévorkian, Le livre arménien à travers les âges, avec Jean-Pierre Mahé, Catalogue de l'Exposition Marseille 1985.
Lane, John A., The Diaspora of Armenian Printing 1512-2012, Amsterdam: Special Collections of the University of Amsterdam, 2012.
Vrej Nersessian, Catalogue of Early Armenian Books, 1512-1850, The British Library, 1980. ISBN 0904654354
Էդիկ Բաղդասարյան։ Իրանահայ տպագրություն։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ս. ԱՄԵՆԱՓՐԿՉԵԱՆ ՎԱՆՔԻ ՏՊԱՐԱՆ (1636-1972)։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 564)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_89a79894c14e958a-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.

[1]

[2]

Հովհաննես Ջուղայեցի Քթռեշենց
Ծնվել է	մոտ 1610-ականներ^[1]^[2]
Ծննդավայր	Նոր Ջուղա^[1]^[2]
Մահացել է	1660-ականներ^[2]
Մահվան վայր	Նոր Ջուղա^[2]
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Սուրբ Ամենափրկիչ վանք^[1]
Մասնագիտություն	տպագրիչ, մշակութային գործիչ և քահանա