Հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակ

Դասակարգում	D ICD-10: E10-E14; ICD-9-CM: 250.2; MeSH: D006944; DiseasesDB: 29213;
Արտաքին աղբյուրներ	eMedicine: emerg/264;

Հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակ
Բժշկական մասնագիտություն	էնդոկրինոլոգիա
ՀՄԴ-9	250.2
ՀՄԴ-10	E11.0

Հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակը շաքարային դիաբետի բարդություն է, երբ հիպերգլիկեմիան հանգեցնում է բարձր օսմոլյարության` առանց նշանակալի կետոացիդոզի^[1]։ Ախտանիշերը ներառում են ջրազրկման նշաններ, թուլություն, ոտքերի խոցեր, տեսողության խանգարումներ և գիտակցության փոփոխություն^[2]։ Սկիզբը սովորաբար տևում է օրեր և շաբաթներ^[3]։ Բարդությունները կարող են ներառել՝ ցնցում, դիսիմինացված ներանոթային մակարդման համախտանիշ, մեզենտերիալ անոթների թրոմբոզ կամ ռաբդոմիոլիզ^[2]։

Ռիսկի հիմնական գործոնը տիպ 2 շաքարային դիաբետն է^[1]։ Երբեմն այն կարող է առաջանալ առանց շաքարախտի կլինիկայի կամ 1-ին տիպի շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ^[1]^[3]։ Խթանող գործոններն են՝ վարակները, կաթվածը, վնասվածքը, որոշակի դեղորայքներ,սրտամկանի ինֆարկտը^[1]։ Ախտորոշումը հիմնվում է արյան բիոքիմիական հետազոտության վրա՝ 30մմոլ/լ (600)մգ/դլ) -ից բարձր գլյուկոզայի մակարդակ արյան մեջ, 320 մՕսմ/կգ-ից բարձր արյան օսմոլյարություն և 7.3-ից բարձր pH^[2]^[3]։

Սկզբնական բուժումը հիմնականում ներառում է՝ ներերակային հեղուկների ներմուծում՝ դեհիդրատացիան կարգավորելու նպատակով, ներերակային ինսուլին (զգալի կետոացիդոզի դեպքում), ցածր մոլեկուլային հեպարին՝ արյան մակարդման ռիսկի նվազեցման նպատակով և հակաբիոտիկներ, ինֆեկցիայի առկայության դեպքում^[3]։ Նպատակը արյան գլուկոզայի մակարդակը դանդաղ նվազեցնելն է^[3]։ Կալիումի փոխարինումը հաճախ կիրառվում է նորմալ նյութափոխանակություն ապահովելու համար^[3]։ Դիաբետիկ ոտքի խոցերի կանխարգելմանն ուղղված միջոցառումները նույնպես կարևոր են^[3]։

Չնայած հիվանդության ճշգրիտ հաճախականությունն անհայտ է,այնուամենայնիվ հիվանդությունը համեմահտաբար հաճախ է հանդիպում^[1]^[2]։ Ծերերն ավելի հաճախ են հիվանդանում^[1]։ Մահվան ռիսկը կազմում է մոտ 15%^[1]։ Այն առաջին անգամ նկարագրվել է 1880-ականներին^[1]։

Նշաններ և ախտանիշներ խմբագրել

Հիպերգլիկեմիայի ախտանիշներն են՝ ծարավի զգացողություն (պոլիդիպսիա), շատամիզություն (պոլիուրիա) և սովի զգացողություն(պոլիֆագիա)^[4]։

Ախտանիշները ներառում են `

- Գիտակցության փոփոխություն
- Նյարդային նշաններ, ներառյալ` տեսողության խանգարում, գլխացավ, միոկլոնուս, պարալիզ^[4]
- Շարժողական խանգարումներն են`մկանային թուլությունը, թուլացած ռեֆլեքսները, ցնցումները կամ ֆաստիկուլացիաները
- Թրոմբոզի բարձր ռիսկ
- Դեհիդրատացիա^[4]
- Քաշի կորուստ^[4]
- Սրտխառնոց, փսխում և որովայնի ցավ^[4]
- Թուլություն^[4]
- Ցածր արյան ճնշում կանգնած ժամանակ^[4]

Պատճառներ խմբագրել

Ռիսկի հիմնական գործոնը 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետն է^[1]։ Երբեմն այն կարող է առաջանալ առանց դիաբետի կլինիկական պատմության կամ 1-ին տիպի շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ^[1]^[3]։ Խթանիչներն են հանդիսանում՝ վարակները, կաթվածը, վնասվածքները, սրտամկանի ինֆարկտն ու որոշ դեղամիջոցներ^[1]։

Ռիսկի այլ գործոններ.

- Ինսուլինի պակաս^[4]
- Երիկամի գործունեության անկում^[4]
- Ջրազրկում^[4]
- Մեծ տարիք (50-70 տարեկան)^[4]
- Որոշակի բժշկական վիճակներ (ուղեղի անոթների վնասվածքներ, սրտամկանի ինֆարկտ, սեպսիս )^[4]
- Որոշ դեղամիջոցներ (գլյուկոկորտիկոիդներ, բետտա-պաշարիչներ, թիազիդային միզամուղներ, կալցիումական անցուղիների պաշարիչներ և ֆենիտոին)^[4]

Ախտաֆիզիոլոգիա խմբագրել

Հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակը սովորաբար առաջանում է վարակի^[5], սրտամկանի ինֆարկտի, ինսուլտի կամ այլ սուր հիվանդությունների դեպքում։ Հարաբերական ինսուլինի պակասը հանգեցնում է շիճուկի գլյուկոզի ավելացման (սովորաբար բարձրաում է 33մմոլ/լ (600մգ /դլ)), որը հանգեցնում է շիճուկի օսմոլյարության (հասնում է ավելի քան 320 մՕսմ-ի)։ Սա հանգեցնում է շատամիզության (ավելի կոնկրետ oսմոտիկ դիուրեզի), որը, իր հերթին, հանգեցնում է հեմոկոնցենտրացիայի։ Կետոզը բացակայում է, ի շնորհիվ որոշ ինսուլինի ինհիբիտորների հորմոն զգայուն լիպազ միջնորդված լիպոլիզի։

Ախտորոշում խմբագրել

Չափանիշներ խմբագրել

Ամերիկյան շաքարախտի ասոցիացիայի կարծիքով՝ ախտորոշիչ չափանիշները ներառում են.^[6]^[7]

- Պլազմայի գլյուկոզայի մակարդակը > 30մմոլ/լ (> 600մգ/դլ)
- Շիճուկի օսմոլյարությունը > 320 մՕսմ/կգ
- Ընդհանուր դեհիդրատացիա, մինչև 9լ ( սրա հետևանքով ծարավի զգացում ( պոլիդիպսիա))
- Շիճուկի pH > 7.30^[7]
- Բիկարբոնատները > 15մԷք/լ
- Քիչ կետոնուրիա և ցածր կետոնեմիայի բացակայություն (<3 մմոլ/լ)
- Գիտակցության փոփոխություններ
- Կրեատին > 1.5 մգ/դլ (ավելացած)^[4]

Պատկերում խմբագրել

Կրանիալ պատկերումը չի օգտագործվում ախտորոշման համար։ Այնուամենայնիվ, եթե Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն կատարվի, այն կարող է ցույց տալ կեղևային սահմանափակ դիֆուզիա T2 հիպոինտենսիվություն սպիտակ նյութում^[8]։

Դիֆերենցիալ ախտորոշում խմբագրել

Հիմնական դիֆերենցիալ ախտորոշումն ընթանում է դիաբետիկ կետոացիդոզնի հետ։ Ի տարբերություն դիաբետիկ կետոացիդոզի, հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակի դեպքում շիճուկի գլյուկոզի մակարդակը չափազանց բարձր է, սովորաբար ավելի քան 40-50 մմոլ/լ (600) մգ/դլ)^[4]։ Մետաբոլիկ ացիդոզը բացակայում է կամ թույլ է արտահայտված^[4]։ Դելիրիումն ավելի հաճախ հանդիպում է հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակի դեպքում։ Հիպերօսմոլյար հիպերգլիկեմիկ վիճակն առավել հաճախ հանդիպում է բարձր տարիքում։ Դիաբետիկ կետոացիդոզի դեպքում հիվանդն ունենում է արագ և խորը շնչառություն^[4]։

ԴԿԱ-ի ժամանակ շիճուկի գլյուկոզի մակարդակը բարձր է 300 մգ/դլ-ից (ՀՀՎ > 600 մգ/դլ)^[4]։ ԴԿԱ-ը հանդիպում է տիպի 1 շաքարային դիաբետով,իսկ ՀՀՎ-ն առավել հաճախ տիպի 2 շաքարային դիաբետով անձանց մոտ^[4]։ ԴԿԱ- ն զարգանում է արագ, ՀՀՎ- ն աստիճանաբար մի քանի օրվա ընթացքում^[4]։

ԴԿԱ-ի և ՀՀՎ-ի ընթացքում կարող են առաջանալ ջրազրկման նշաններ, ծարավի զգացում, քաղցի զգացում, քաշի կորուստ, սրտխառնոց, փսխում, որովայնի ցավ, տեսողության աղավաղում, գլխացավ, թուլություն և կանգնելիս արյան ճնշուման իջեցում^[4]։

Վարում խմբագրել

Ներերակային հեղուկներ խմբագրել

ՀՀՎ-ի բուժումն սկսվում է ներերակային հեղուկների ներմուծմամբ։ ՀՀՎ- ով մարդիկ կարող են ջրազրկվել 8-12 լիտրով։ Սովորաբար այն կարգավորելը պահանջում է ավելի քան 24 ժամ^[9]։

Էլեկտրոլիտների փոխարինում խմբագրել

Հաճախ կալիումի փոխարինման կարիք է լինում ՝ առաջացած նյութափոխանակային խնդիրները շտկելու նպատակով^[3]։ Այն սովորաբար փոխարինվում է ժամում 10 մէկ-ով^[10]։

Ինսուլին խմբագրել

Ինսուլինը տրվում է արյան գլյուկոզի կոնցենտրացիան նվազեցնելու համար։ Այնուամենայնիվ, քանի որ այն առաջացնում է կալիումի անցում դեպի բջիջներ, շիճուկում կալիումի մակարդակը պետք է լինի բավարար, այլապես հիպոկալեմիայի վտանգ կարող է առաջանալ։ Կալիումի մակարդակը ստուգվելուց հետո ավելի քան 3.3 մԷգ/լ լինելու պարագայում միայն սկսվում է 0.1 միավոր/կգ/ժամ ինսուլինի ներարկումը^[10]։ Նպատակը 200մգ/դլ-ից պակաս արյան գլյուկոզայի մակարդակի ստացումն է^[4]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Pasquel, FJ; Umpierrez, GE (November 2014). «Hyperosmolar hyperglycemic state: a historic review of the clinical presentation, diagnosis, and treatment». Diabetes Care. 37 (11): 3124–31. doi:10.2337/dc14-0984. PMC 4207202. PMID 25342831.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Stoner, GD (2005 թ․ մայիսի 1). «Hyperosmolar hyperglycemic state». American Family Physician. 71 (9): 1723–30. PMID 15887451.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Frank, LA; Solomon, A (2016 թ․ սեպտեմբերի 2). «Hyperglycaemic hyperosmolar state». British journal of hospital medicine (London, England : 2005). 77 (9): C130-3. doi:10.12968/hmed.2016.77.9.C130. PMID 27640667.
↑ ^4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 Henry, McMichael (2016). ATI RN Adult Medical Surgical Nursing 10.0. Assessments Technology Institutes. էջեր 537–538. ISBN 9781565335653.
↑ Stoner, GD (May 2005). «Hyperosmolar hyperglycemic state». American Family Physician. 71 (9): 1723–30. PMID 15887451. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 24-ին.
↑ Lewis P. Rowland; Timothy A. Pedley (2010). Merritt's Neurology. Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 369–370. ISBN 978-0-7817-9186-1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 «Management of decompensated diabetes. Diabetic ketoacidosis and hyperglycemic hyperosmolar syndrome». Crit Care Clin. 17 (1): 75–106. 2001. PMID 11219236.
↑ Neuroradiology 2007 Apr;49(4):299-305.
↑ Tintinalli, Judith E.; Kelen, Gabor D.; Stapczynski, J. Stephan; American College of Emergency Physicians (2004). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (6th ed.). McGraw-Hill Prof Med/Tech. էջ 1309. ISBN 978-0-07-138875-7. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին.
↑ ^10,0 ^10,1 Tintinalli, Kelen & Stapczynski 2004

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[Pas20145-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Pasquel, FJ; Umpierrez, GE (November 2014). «Hyperosmolar hyperglycemic state: a historic review of the clinical presentation, diagnosis, and treatment». Diabetes Care. 37 (11): 3124–31. doi:10.2337/dc14-0984. PMC 4207202. PMID 25342831.

[AFP20054-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Stoner, GD (2005 թ․ մայիսի 1). «Hyperosmolar hyperglycemic state». American Family Physician. 71 (9): 1723–30. PMID 15887451.

[Fra20166-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Frank, LA; Solomon, A (2016 թ․ սեպտեմբերի 2). «Hyperglycaemic hyperosmolar state». British journal of hospital medicine (London, England : 2005). 77 (9): C130-3. doi:10.12968/hmed.2016.77.9.C130. PMID 27640667.

[Hen20169-4] 4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 Henry, McMichael (2016). ATI RN Adult Medical Surgical Nursing 10.0. Assessments Technology Institutes. էջեր 537–538. ISBN 9781565335653.

[Stoner2-5] Stoner, GD (May 2005). «Hyperosmolar hyperglycemic state». American Family Physician. 71 (9): 1723–30. PMID 15887451. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 24-ին.

[RowlandPedley20102-6] Lewis P. Rowland; Timothy A. Pedley (2010). Merritt's Neurology. Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 369–370. ISBN 978-0-7817-9186-1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին.

[pmid112192363-7] 7,0 ^7,1 «Management of decompensated diabetes. Diabetic ketoacidosis and hyperglycemic hyperosmolar syndrome». Crit Care Clin. 17 (1): 75–106. 2001. PMID 11219236.

[8] Neuroradiology 2007 Apr;49(4):299-305.

[9] Tintinalli, Judith E.; Kelen, Gabor D.; Stapczynski, J. Stephan; American College of Emergency Physicians (2004). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (6th ed.). McGraw-Hill Prof Med/Tech. էջ 1309. ISBN 978-0-07-138875-7. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին.

[Tintinalli_2004-10] 10,0 ^10,1 Tintinalli, Kelen & Stapczynski 2004

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Դասակարգում	D ICD-10: E10-E14 ICD-9-CM: 250.2 MeSH: D006944 DiseasesDB: 29213
Արտաքին աղբյուրներ	eMedicine: emerg/264