Հիբրիդացում
Հիբրիդացում ՝ տարբեր հատկանիշների՝ առնվազն մեկ զույգով տարբերվող ծնողական առանձնյակների խաչասերման միջոցով հիբրիդային սերունդ ստանալն է։ Այնուհետև ստացված հիբրիդային սերնդում ընտրության միջոցով առանձնացվում է պիտանի և տնտեսապես կարևոր հատկանիշներով մի առանձնյակ, որն օգտագործվում է հետագա սերունդներ ստանալու համար։
Առանձնյակների խաչասերում խմբագրել
Բույսերի նոր սորտերի ստացման նպատակով հիբրիդացման համար նշանակություն ունի աշխարհագրական առումով իրարից հեռու առանձնյակների խաչասերումը։ Այստեղ հայտնի են ռուս գիտնական և սելեկցիոներ Իվան Միչուրինի աշխատանքները, երբ պտղատու բույսերի, հատկապես խնձորենու և տանձենու սելեկցիայում նա կատարում էր տեղական ցրտակայուն և հիվանդությունների նկատմամբ կայուն ու հարավային հիանալի համով և լավագույն այլ հատկանիշներով սորտերի հիբրիդացում։ Այսպես նա ստացավ խնձորենու Բելֆլյոր կիտայկա և տանձենու Բերե սորտերը։
Հեռավոր հիբրիդացում խմբագրել
Բույսերի նոր ձևերի ստացման նպատակով օգտագործվում է հեռավոր հիբրիդացումը, և խաչասերում են միևնույն ցեղին և նույնիսկ տարբեր ցեղերին պատկանող առանձնյակներ։ Հայտնի են աշորայի, ցորենի և սեզի, բողկի և կաղամբի, մոշենու և մորենու, սալորենու և մամխենու, արուսենու և սզնու և այլ միջտեսակային և միջցեղային հիբրիդներ։ Սակայն այդպիսի հիբրիդները սովորաբար անպտուղ են։
Հեռավոր հիբրիդների անպտղություն խմբագրել
Հեռավոր հիբրիդների անպտղությունը կարող է պայմանավորվել արական բջջի բջջակորիզի և մայրական բջջի ցիտոպլազմայի անհամատեղությամբ, բայց առավելապես քրոմոսոմների քանակի տարբերությամբ և սեռական բջիջների հասունացման գործընթացների խախտումներով, սակայն գիտնականների ջանքերով հնարավոր է դրանց հաղթահարումը։
Կենդանիների նոր ցեղատեսակների ստացման համար հիբրիդացման ժամանակ օգտագործվում է երկու տեսակի խաչասերում
- ոչ ազգակցական
- ազգակցական։
Ազգակցական խաչասերում խմբագրել
Ազգակցական խաչասերման դեպքում, որը կոչվում է իմբրիդինգ, հաճախ դրսևորվում են կենդանու օրգանիզմի հատկանիշների բացասական փոփոխություններ, որոնցից պետք է խուսափել հետագայում տարբեր գծերի խաչասերում կատարելով։ Կենդանիների խաչասերման արդյունքում հետերոզիսի երևույթը կիրառվում է հիբրիդների առաջին սերնդի անմիջական օգտագործման դեպքում։
Ոչ ազգակցական խաչասերում խմբագրել
Ոչ ազգակցական խաչասերման արդյունքում ստացված հիբրիդներից է թթենու շերամի միջտեսակային հիբրիդը։ Զամբիկի և արու ավանակի հիբրիդը՝ ջորին, որը շատ դիմացկուն է, օժտված է ֆիզիկական մեծ ուժով և կյանքի մեծ տևողությամբ, սակայն այն անպտուղ է։ Կենդանիների սելեկցիայում օգտագործվում է արհեստական սերմնավորումը։ Վերջին տարիներին բույսերի և կենդանիների սելեկցիան զուգորդվում է գենային և բջջային ինժեներիայի հետ։
Աղբյուրներ խմբագրել
10-րդ դասարանի կենսաբանության դասագիրք