Հեմ (շիմպանզե)
Հեմ (անգլ.՝ Ham; հուլիս 1957[1], Կամերուն - հունվարի 17, 1983[1], North Carolina Zoo, Asheboro, Հյուսիսային Կարոլինա, ԱՄՆ), առաջին տիեզերագնաց շիմպանզեն։
| Հեմ | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | monkey in space? |
| Սեռ | արական |
| Ծնվել է | հուլիս 1957[1] |
| Ծննդավայր | Կամերուն |
| Սատկել է | հունվարի 17, 1983[1] (25 տարեկան) |
| Սատկելու վայր | North Carolina Zoo, Asheboro, Հյուսիսային Կարոլինա, ԱՄՆ |
 Ham (Pan troglodytes) Վիքիպահեստում | |
Տիեզերական թռիչք
խմբագրել1960 թվականի դեկտեմբերին Հեմ սովորական շիմպանզեն վարժվում էր կատարել հասարակ առաջադրանքներ՝ արձագանքել լույսին և ձայնին։
1961 թվականի հունվարի 31-ին Հեմը տեղավորվել է «Մերկուրի-Ռեդստոն 2» (անգլ.՝ Mercury-Redstone 2) տիեզերանավում և Կանավերալի հրվանդանի տիեզերակայանից թռել է տիեզերք։ Դա ենթաուղեծրային թռիչք էր։ Տիեզերանավը հասել է 157 մղոն (253 կմ) բարձրության։ Թռիչքը տևել է 16 րոպե 39 վայրկյան[2]։ Թռիչքի հեռվությունը 422 մղոն էր (679 կմ)։ Թեև նավի խցիկում իջել էր օդի ճնշումը, Հեմը չի տուժել դրանից, քանի որ կրում էր սկաֆանդր։
Թռիչքի ընթացքում Հեմը ի պատասխան կապույտ գույնի կայծի, պետք է հինգ վայրկյանից ոչ ուշ տեղաշարժեր լծակը։ Եթե նա չաներ այդ, ներբանների հատվածում Էլեկտրական հոսանք կստանար։ Հեմը կատարել է իր առաջադրանքը։ Հեմը հաստատել է, որ տիեզերքում նա կարող է կատարել իր առաջադրանքներն այնպես, ինչպես Երկրի վրա։
«Մերկուրի» նավը Հեմի հետ նավակողի վրա ջրէջք է կատարել Ատլանտյան օվկիանոս և բարձրացվել փրկարարական նավ։
Հեմի թռիչքը դեպի տիեզերք նախավերջին փորձն էր ամերիկացի տիեզերագնացի առաջին ենթաուղեծրային թռիչքից առաջ։ Շիմպանզեներից վերջինը թռել է Էնոսը։
Ուշ տարիներ
խմբագրել
Տիեզերական թռիչքից հետո Հեմը 17 տարի ապրել է Վաշինգտոնի Սմիտսոնովսկյան, իսկ այնուհետև Հյուսիսային Կարոլինայի կենդանաբանական այգիներում[3]։ Նա պարբերաբար հայտնվել է հեռուստատեսությունում և նկարահանվել մի գեղարվեստական ֆիլմում։ Հեմը մահացել է 1983 թվականի հունվարի 19-ին՝ 26 տարեկանում։
Հեմի փոխարինող շիմպանզեն Միննին էր, միակ էգը, որին մարզել էին տիեզերական թռիչքի համար։ «Մերկուրի» ծրագրի ավարտից հետո Միննին մասնակցել է ռազմաօդային ուժերի հետախուզություններին։ Իր կյանքի ընթացքում Միննին ինը ձագ է ունեցել։ Միննին տիեզերական ծրագրին մասնակցած բոլոր շիմպանզեներից երկար է ապրել։ Նա մահացել է 1998 թվականի մարտի 14-ին 41 տաեկանում։ Միննին թաղված է Հեմի կողքին, փառքի Միջազգային տիեզերական սրահի (International Space Hall of Fame) տարածքում՝ Ալամոգորդոյում (Նյու Մեքսիկո)։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 https://www.nasa.gov/history/a-brief-history-of-animals-in-space/
- ↑ «NASA Project Mercury Mission MR-2». science.ksc.nasa.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ «Ham the astrochimp: hero or victim?». The Guardian. 2013 թ․ դեկտեմբերի 16.