Հայնրիխ Իգնաց Ֆրանց ֆոն Բիբեր

Հայնրիխ Իգնաց Ֆրանց ֆոն Բիբեր (գերմ.՝ Heinrich Ignaz Franz von Biber, օգոստոսի 12, 1644(1644-08-12)[1][2][3][…], Stráž pod Ralskem[1][4] - մայիսի 3, 1704(1704-05-03)[5][6][1][…], Զալցբուրգ, Զալցբուրգի արքեպիսկոպոսություն[1]), Բարոկկո դարաշրջանի ավստրիացի կոմպոզիտոր և ջութակահար[7]։ Ծագումով չեխ Բիբերն աշխատել է Մորավիայում (Կոմերիզ) և Ավստրիայում (Զալցբուրգ

Հայնրիխ Իգնաց Ֆրանց ֆոն Բիբեր
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Heinrich Ignaz Franz Biber
Ծնվել էօգոստոսի 12, 1644(1644-08-12)[1][2][3][…]
Stráž pod Ralskem[1][4]
ԵրկիրԱվստրիա
Մահացել էմայիսի 3, 1704(1704-05-03)[5][6][1][…] (59 տարեկան)
Զալցբուրգ, Զալցբուրգի արքեպիսկոպոսություն[1]
ԳերեզմանPetersfriedhof
Ժանրերօպերա
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, ջութակահար և երաժիշտ
Գործիքներջութակ
 Heinrich Ignaz Franz Biber Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ամենայն հավանակությամբ սովորել է Իոհան Հայնրիխ Շմելցերի[8]։ Մոտ 1660-ական թվականներին երաժիշտը ծառայության է անցել Օլոմոուցում։ Մոտ 1670 թ. ընդունվել է Զալցբուրգի եկեղեցական երգչախումբ, 1684 թ.-ից կապելմայստեր է։ Իր ժամանակի ամենամեծ ջութակահարներից է, դա են վկայում նրա ջութակի սոնատները, որոցում կան շատ բարդ հատվածներ, այնտեղ օգտագործվում է սկորդատուրա՝ փոխելով տողերի սովորական կարգաբերումը և այլն։ Բիբերը Վիեննայում ելույթ է ունեցել կայսերական պալատում։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Բիբերն առավել հայտնի է որպես «Ռոզարի» (Rosenkranzsonaten[9] խորագրով, մոտ 1676 թ.) ծրագրային շարքի հեղինակ։ Այն բաղկացած է 15 ոչ մեծ սոնատներից և Պասսակալիայից։ Շարքը հիմնված է 15 ավետարանական իրադարձությունների վրա։ Շարքի յուրահատկությունը ջութակային սկորդատուրայի գործածությունն է։

Սուրբ Ծննդյան շրջան
1-ին սոնատա — Հարություն (ռե մինոր, առանց սկորդատուրայի)
2-րդ սոնատա — Մարիամի հանդիպումը Ելիզավետայի հետ (լյա մաժոր, լյա-մի-լյա-մի)
3-րդ — Քրիստոսի ծնունդը (սի մինոր, սի-ֆա#-սի-ռե)
4 -րդ— Տեառնընդառաջ (ռե մինոր, լյա-ռե-լյա-ռե)
5 -րդ— 12-ամյա Հիսուսը տաճարում (Auffindung im Tempel, լյա մաժոր, լյա-մի-լյա դո#)

Կրքի շրջան
6 -րդ— Աղոթք (դո մինոր, լյա բեմոլ-մի բեմոլ-սոլ-ռե)
7 -րդ— Խարազանում (ֆա մաժոր, դո-ֆա-լյա-դո)
8 -րդ— Պսակադրություն փշե պսակով (դո մաժոր, ռե-ֆա-սի բեմոլ-ռե)
9 -րդ— Խաչի կրում (լյա մինոր, դո-մի-լյա-ռե)
10 -րդ—Խաչելություն (սոլ-ռելյա-ռե)

Փառահեղ շրջան
11 -րդ— Հարություն (սոլ-ռե-սոլ-ռե)
12 -րդ— Համբարձում (դո մաժոր, դո-մի-սոլ-դո)
13 -րդ— Սուրբ հոգու գալուստ (ռե մինոր, լյա-մի-դո#-մի)
14 -րդ— Մարիամ Ատվածածնի համբարձում (ռե մաժոր, լյա-մի-լյա-ռե)
15 -րդ— Մարիամի թագադրումը երկնքում (դո մաժոր, սոլ-դո-սոլ-ռե)

Սոնատների շարքն ավարտվում է Պասսակալիայից «Պահապան հրեշտակը» սոնատով (սոլ մինոր առանց սկորդատուրայի)։

Բիբերին են պատկանում աշխարհիկ սոնատների մի քանի հավաքածուներ, որոնցում դրսևորված է նրա նուրբ հումորի զգացումը։ Օրինակ՝ ջութակային սոնատում (սյուիտ) «Sonata representativa» «Ռեպրեզենտատիվա»(1669թ.) մասերը վերնագրված են՝ «Կկու», «Գորտ», «Հավ և աքլոր», «Կատու», «Հրացանակիրների քայլերգը» և այլն։ Բավականին կենդանի և համարձակ ձևով նրանցում ընդօրինակվում են այս կենդանի արարածների ձայները։ Երբեմն թիթեղների և թավջութակի պարանոցի միջև տեղադրվում է մի թերթիկ, որը հատուկ ձայն է արձակում, ինչպես «Մարտում» (Battalia)[10], մեկ այլ հայտնի գործիքային սյուիտ` Բիբերի կողմից[11]։ Նրա որոշ ստեղծագործություններում ջութակային մասերը տեխնիկապես բարդ են, այդ պատճառով կատարողական մեծ վարպետություն են պահանջում։

Բիբերը հեղինակ է պատարագային երաժշտության, այդ թվում՝ 53-վոկալ՝ «Զալցբուրգի պատարագ», որը երկար ժամանակ կոչվել է Բենեվոլի, Օրազիո (կամ Անդրեաս Հոֆերին)[12][13], և երկու Ռեքվիեմի (f-moll и A-dur, ավելի հայտնի A-dur):

Բիբերի օպերաներից (հայտնի են ընդամենը երեքը), պահպանվել է միայն մեկը՝ «Arminio, ossia Chi la dura la vince»[14].

Գրականություն խմբագրել

  • Chafe E.T. The church music of Heinrich Biber. Ann Arbor: UMI Research Press, 1987 (включает каталог всех сохранившихся сочинений Бибера)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  2. 2,0 2,1 Český hudební slovník osob a institucí (չեխերեն)
  3. 3,0 3,1 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.)Grup Enciclopèdia, 1968.
  4. 4,0 4,1 4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  5. 5,0 5,1 5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. 6,0 6,1 6,2 Discogs — 2000.
  7. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  8. (1623 - 1680) - ավստրիացի ջութակահար և կոմպոզիտոր։ Նրա անունը կապված է ջութակահարի նոր տիպի՝ մենակատար վիրտուոզի առաջացման հետ։ Նա առաջիններից էր, ով զարգացրեց եռյակի սոնատների իտալական ավանդույթը Ավստրիայում։ Շմելցերի առավել նշանակալից աշխատանքը վեց սոնատների հավաքածուն է, որտեղ նա օգտագործում է կրկնակի նոտաներ և բարդ բազմաֆոնիկ տեխնիկա
  9. Հայտնի է նաև (Mysterien-Sonaten)
  10. Полное оригинальное название — Battalia. Das liederliche Schwirmen der Musquetirer, Mars, die Schlacht, und Lamento der verwundten, mit Arien, imitirt, und Baccho dedicirt.
  11. Сюита состоит из 8 частей: (1) Presto I, (2) Die liederliche gselschaft von allerley Humor Allegroб (3) Presto II, (4) Der Mars, (5) Presto III, (6) Aria, (7) Die Schlacht, (8) Lamento Adagio.
  12. http://www.bluntinstrument.org.uk/biber/promTalk-2004-08-10.htm Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine Biber: Missa Bruxellensis
  13. http://www.clasmusic.ru/index.php/Oracio-Benevoli.html Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine Биографическая справка об Орацио Беневоли на сайте clasmusic.ru
  14. Dann E., Senhal J. Biber // The New Grove Dictionary of Music and Musicians. L., N.Y., 2001.

Արտաքին հղումներ խմբագրել