Հազարաբյուրաց վանք
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Նշան վանք (այլ կիրառումներ)
Հազարաբյուրաց վանք (կամ Սուրբ Նշան վանք), Հայ առաքելական եկեղեցու տաճար ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետության Շահբուզի շրջանի (պատմական Ճահուկ գավառի) Կուքի (այժմ՝ Կուքու) գյուղից մոտ 700 մ հյուսիս, լեռնալանջի հարթ վայրում[1]։
| Հազարաբյուրաց վանք | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Տեղագրություն | Կուքի, Ադրբեջան |
| Ներկա վիճակ | քայքայված |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 10-11-րդ դարեր[1] |
| Շինանյութ | սրբատաշ բազալտ |
 | |
 | |
Պատմություն խմբագրել
Հազարաբյուրաց վանքը կառուցվել է 10-11-րդ դարերում։ 13-րդ դարում Պռոշյանների Պապաք իշխանի հովանավորության ներքո վանքը վերանորոգվել է։ Հետագայում վերանորոգվել է նաև 15 և 17-րդ դարերում[1]։
Ճարտարապետություն խմբագրել
Համալիրի հորինվածքը՝ եռաբսիդ գմբեթավոր, արտաքուստ քառանկյունի, իսկ ներքուստ խաչաձև հատակագծով։ Կառուցվել է սրբատաշ բազալտից։ Մուտքը գտնվում է արևմտյան ճակատում։ Աբսիդները կիսաշրջանաձև են։ Կա ավանդատների երկու զույգ։ Ներսից կան որոշ արձանագրություններ։ Լուսամուտների և մուտքերի շուրջը կան զարդաքանդակներ[1]։
Եկեղեցու արևմտյան ճակատին կցված է գավիթը, որից քիչ հյուսիս-արևմուտք գտնվում է վանքի գրատունը։ Հուշարձանի հյուսիսային, հարավային և արևմտյան կողմերում, պարսպի մեջ վերցված գտնվել են վանական օժանդակ այլ շինությունները, աղբյուրը, որոնք այժմ կիսականգուն կամ իսպառ քայքայված տեսքով են[1]։
1980-ականների դրությամբ համալիրը արդեն ավերակ էր, քանդված էին եկեղեցու և արևելյան ավանդատների ամբողջ ծածկերը, պատերի վերին մասերը[1]։
Գավիթ խմբագրել
14-րդ դարում նույն սրբատաշ բազալտից կառուցվել է վանքի գավիթը, որը կցված է եկեղեցու արևմտյան ճակատին։ Հորինվածքը՝ միանավ, թաղածածկ դահլիճ։ 17-րդ դարում գավիթը վերանորոգվել է։ Մուտքը գտնվում է արևմտյան ճակատում։ Ներսից կան արձանագրություններ։ Մուտքի շուրջ և ներսում կան զարդաքանդակներ։ Դեռ 1980-ականներին գավիթը կիսականգուն էր, քանդված էր ամբողջ ծածկը[1]։
Գրատուն խմբագրել
13-րդ դարում եկեղեցու գավթի արևմտյան կողմում սրբատաշ և կիսամշակ քարից գրատուն է կառուցվել։ Հորինվածքը՝ միանավ, թաղակապ դահլիճ, կազմված է երկու մասից։ 17-րդ դարում ընդհանուր համալիրի հետ միասին վերանորոգվել է։ Մուտքը գտնվում է հարավային ճակատում։ Գրատան հարավային ճակատի առջև եղել է ինչ-որ շինություն։ Դեռ 1980-ականներին գավիթը կանգուն էր, քանդված էին ծածկի առանձին հատվածները[1]։
Գերեզմանատուն խմբագրել
Գերեզմանատունը շահագործվում էր 10-15-րդ դարերում վանքի արևմտյան կողմում։ Այնտեղ կար 18 հարթ տապանաքար և խաչքարեր։ 3 տապանաքարերը արձանագիր էին։ 1980-ականներին տապանաքարերը տեղահան են արված, արձանագրությունները քայքայված ու եղծված են[1]։
Տես նաև խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- ԿՈՒՔԻԻ Ս. ՆՇԱՆ ՎԱՆՔ(չաշխատող հղում)
Գրականություն խմբագրել
- Արգամ Այվազյան, Նախիջևան։ Բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ։, Երևան, ««Հուշարձան» և ՀՀ ԳԱԱ «գիտություն»», 1995 — 367, էջեր 367 — 367 էջ։