Վիքիպեդիա

Արգամ Այվազյան

հայ լրագրող, պատմաբան
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Այվազյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Արգամ Արարատի Այվազյան (հուլիսի 20, 1947(1947-07-20), Առինջ, Շահբուզի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), պատմաբան, մատենագետ, հայագետ, նախիջևանագետ, լրագրող, մշակութաբան, Հայաստանի մշակույթի վաստակավոր գործիչ (2009)[2], Հայաստանի նախագահի մրցանակաբաշխության հումանիտար գիտությունների 2010 թվականի մրցանակակիր, Գրական փաստագրության միջազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս։

Արգամ Այվազյան
Ծնվել էհուլիսի 20, 1947(1947-07-20) (77 տարեկան)
Առինջ, Շահբուզի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Մասնագիտությունլրագրող, պատմաբան, մատենագետ և հայագետ
Հաստատություն(ներ)Արվեստի ինստիտուտ և Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն[1]
Պարգևներ

Կենսագրություն

խմբագրել

Արգամ Այվազյանը ծնվել է 1947 թվականին Նախիջևանի Արինջ (այժմ՝ Շահբուզի շրջանի Այրինջ գյուղ) գյուղում։ Միջնակարգ կրթություն ստացել է հայրենի գյուղում, բարձրագույն կրթություն՝ Երևանում։ Աշխատել է Հայաստանի պոլիգրաֆ արտադրությունում, Հուշարձանների պահպանության վարչությունում, ՀՀ ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտում, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում։ Ամբողջ կյանքը զբաղվում է Նախիջևանի տարածքի պատմությունով, մշակույթով, նա իր կյանքի 55 տարին նվիրել է այդ երկրամասի բազմաթիվ հուշարձանների և սրբավայրերի, մշակույթի ու արվեստի, ազգագրության ու վիմագրության, որմնանկարչության ու բարբառի ուսումնասիրությանը։ Ավելի քան 370 աշխատության հեղինակ է[3], որոնցից 60-ը լույս են տեսել առանձին գրքերով (մի մասը նաև անգլերեն և ռուսերեն)։ Արգամ Այվազյանը Նախիջևանի մասին ֆիլմի, կոնֆերանսների, քննարկումների, ցուցահանդեսների հեղինակ է։ 2003 թվականին իր լուսանկարչական հավաքածուի հիման վրա Այվազյանը նկարահանել է Նախիջևանի հուշարձաններին նվիրված «Բանտված Հայաշխարհ» տեսաֆիլմաշարը, որի առաջին ֆիլմը՝ 1 ժամ 40 րոպե տևողությամբ, «Խզված մեղեդին» է։ Ֆիլմում Ջուղայի և նրա խաչքարերի լուսանկարներից օգտագործվել է շուրջ 1000 լուսանկար[4]։ Նրա գիտական գործունեությանն է հվիրված Հայաստանի զինվորական և քաղաքական գործիչ, գեներալ-մայոր Լևոն Ստեփանյանի «Նախիջևանյան երևելի մշակ-մատենագիր Արգամ Այվազյանը» գիրքը /Եր․, 2023/։

Պարգևներ

խմբագրել

Նախիջևանի հուշարձանների պահպանման, ճանաչման, ուսումնասիրման իր արդյունավետ աշխատանքի համար Արգամ Այվազյանը պարգևատրվել է Հայաստանի Ազգային գրադարանի «Հակոբ Մեղապարտ», Ֆրիտյոֆ Նանսենի, Հայաստանի պաշտպանության նախարարության Գարեգին Նժդեհ, Հայաստանի վարչապետի մեդալներով։ 2009 թվականին արժանացել է Հայաստանի մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչման։ 2010 թ. նրան շնորհվել է Պողոսյան մրցանակ[5]։

Աշխատություններ

խմբագրել

Գրքեր

խմբագրել
  • Նախիջևանի պատմաճարտարապետական հուշարձանները, Եր., 1978, 134 էջ։
  • Памятники Армянской архитектуры Нахичеванской АССР, Ер., 1981, 236 стр.
  • Ագուլիս, Եր., 1984, 224 էջ։
  • Ջուղա, Եր., 1984, 152 էջ։
  • Նախիջևանի ԻԽՍՀ հայկական հուշարձանները (համահավաք ցուցակ), Եր., 1986, 224 էջ:
  • Նախիջևանի կոթողային հուշարձաններն ու պատկերաքանդակները, Եր., 1987, 400 էջ։
  • Նախիջևան. Գիրք հուշարձանաց (հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն), Եր., 1990, 368 էջ։
  • The Historical Monuments of Nakhichevan, Detroit, 1990, 152 p.
  • Джуга/Djugha, Ер., 1990, 273 стр.
  • Ջուղայի խաչքարերը (հայերեն, անգլերեն), Եր., 1993, 144 էջ։
  • Նախիջևան. Բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ, Եր., 1995, 368 էջ։
  • Նախիջևանի խաչքարերը (հայերեն, անգլերեն), Եր., 1996, 80 էջ։
  • Նախիջևանի որմնանկարչական արվեստը, Եր., 1998, 112 էջ։
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Ա, Ջուղա, Եր., 2004, 312 էջ
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Բ, Ագուլիս, Անթիլիաս, 2005, 318 էջ
  • Նախիջևանը 1905 թ. և 1918-1919 թթ. կրակե շղթայի գոյամարտերում, Եր., 2005, 432 էջ։
  • Գինևէտ Գողթն, Եր., 2006, 256 էջ։
  • Նախիջևան. Գրական էսսեներ, հետազոտման ուղեգրություններ, Եր., 2007, 800 էջ։
  • Նախիջևան. պատմական վկայախոսների պատկերացոյց (հուշարձանների ուղեցույց-քարտեզ), Եր., 1990, 1 թերթով։
  • Նախիջեվան. պատմական վկայախոսների պատկերացոյց (հուշարձանների ուղեցույց-քարտեզ), Եր., 2006, 1 թերթով (0.70սմx1մ), երկկողմյա, հուշարձանների շուրջ 160 գունավոր պատկերազարդմամբ։ 2 տպ. մամուլ։
  • Nakhijevan. The Patkeratzuytz (Map of Monuments), Yer., 2007, 20p.
  • Ջուղայի կործանված խաչքարերի սիմֆոնիան, Եր., 2007, 270 էջ
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Գ, Գողթն գավառ, Եր., 2007, 304 էջ։
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Դ, Երնջակ գավառ, Եր., 2008, 396 էջ
  • The Destrucion of Jugha and the ehtire Armenian Cultural Heritage in Nakhijevan, Bern, 2009, 92 p.։
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Ե, Նախճաւան, Շարուր գավառներ, Եր., 2009, 183 էջ։
  • Նախիջևանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Զ, Ճահուկ-Շահապոնք գավառ, Եր., 2010, 228 էջ
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ, Եր., 2011, 600 էջ։
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ (երկրորդ հրատարակություն), Եր., 2012, 616 էջ։
  • Նախիջևան. Հայկազունք. Ով ով է (կենսագրական հանրագիտարան), Եր., 2012, 384 էջ։
  • Ագուլիսի 1919 թ. Ողբերգություն-եղեռնը, Եր., 2013, 300 էջ։
  • Աժդանական կամ Վիշապասար, Եր., 2014, 64 էջ։
  • Քյոթահիայի հախճապակեգործության մի կարևոր հավաքածո, պրակ 3-րդ, Եր., 2014, 120 էջ
  • 16-րդ դարի նորահայտ չորս ձեռագիր ավետարաններ և 17-18-րդ դարերի յոթ արծաթյա կազմեր, պրակ 2-րդ, ԵՐ., 2015, 140 էջ։
  • Հայկական կիրառական արվեստի 16-19-րդ դդ. մետաղյա իրեր և գործվածքներ, պրակ 4-րդ, Եր., 2016, 128 էջ։
  • Մեզ պետք են մտքի զորավարներ, երկրորդ հատոր, Եր., 2016, 464 էջ։
  • Արիստակես Զարգարյան, Եր․, 2017, 208 էջ։
  • Նախիջևան․ բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ, Երկրորդ, բարեփոխված ու լրացված հրատարակություն, Եր․, 2017, 472 էջ։
  • Գողթն․ ազգագրական նյութեր, Եր․, 2018, 324 էջ։
  • Նամականի, Եր․, 2018, 328 էջ։
  • Կենսամատենագիտություն, Եր․, 2018, 340 էջ։
  • Պետրոս Պետրոսյան, Եր․, 2018, ․․ էջ։
  • Գարեգին Սարգսյան, Եր․, 2018, 260 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Եր., 2019, 764 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Երկրորդ հատոր, Եր., 2020, 928 էջ։
  • Մեզ պետք են մտքի զորավարներ, Երրորդ հատոր, Եր., 220, 340 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Երրորդ հատոր, Եր., 2021, 1070 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Չորրորդ հատոր, Եր., 2021, 928 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Հինգրորդ հատոր, Եր., 2022, 748 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Վեցերորդ հատոր, Եր., 2023, 656 էջ։
  • Նախիջևանյան մտորումներ-էսքիզներ, Յոթերորդ հատոր, Եր., 2024, 664 էջ։
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ, Հատոր 2-րդ, Եր., 2024, 496 էջ։
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ, Հատոր 3-րդ, Եր., 2024, 612 էջ։
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ, Հատոր 4-րդ, Եր., 2024, 568 էջ։
  • Նախիջևանի նյութական և մշակութային ժառանգությունը/հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն/, Եր․, 2024, 1072 էջ

Հոդվածներ

խմբագրել
  • Նյութեր Նախիջևանի հայկական պատմական հուշարձանների վերաբերյալ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1971, № 2, էջ 271-277:
  • Նյութեր Նախիջևանի գյուղերի տեղադրության և պատմական հուշարձանների վերաբերյալ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1972, № 2, էջ 258-266:
  • Երնջակ բերդը,- «Հայաստանի բնություն», 1973, պր. 4, էջ 42-43։
  • Գրիչք Գողթնի և նրա շրջակայքի, «Հայաստանի աշխատավորուհի», 1973, № 4, 1973, էջ 28-29։
  • Նախնադարյան կայան Նախիջևանի ԻԽՍՀ հյուսիսում, «Բանբեր Երևանի համալսարանի»,- 1974, № 3, 1974, էջ 238-241։
  • Ագուլիսը - նրա հրաշալիքները,- «Հայաստանի բնություն», 1974, պր. 2, էջ 45-47։
  • Բուսական - կենդանական զարդամոտիվները հայկական ճարտարապետության մեջ,- «Հայաստանի բնություն», 1974, պր. 3, 1974, էջ 36-39։
  • Շոռոթ,- «Գրքերի աշխարհ», 15.11.1974։
  • Նախիջևանի միջնադարյան հուշարձանները,- «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 1, էջ 37-40։
  • Գողթն գավառի չինարները և նրանց նահապետը, «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 2, էջ 53-55։
  • Նախիջևանի գոգավորությունը որպես Անդրկովկասի երկրագործության մշակույթի վաղեմի բնօրրան,- «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 3, էջ 43-45։
  • Օծոփի և Կուքիի հուշարձանները,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1976, № 2, էջ 257-265:
  • Արբա և Ճահուկ բերդերը,- «Լրաբեր» (հասարակական գիտությունների), 1976, № 9, էջ 87-95։
  • Աբրակունիսի սուրբ Կարապետ վանքը,- «Էջմիածին», 1976, հուլիս, էջ 45-52։
  • Ջուղան և նրա պատմական հուշարձանները, «Հայաստանի բնություն», 1976, պր. 2, էջ 34-37։
  • Նորակերտ-Նորաշեն,- «Գրքերի աշխարհ», 15.09.1976։
  • Ապրակունիս-Աբրակունիս,- «Գրքերի աշխարհ», 15.07.1976։
  • Աստապատ,- «Գրքերի աշխարհ», 15.11.1976։
  • Բնասերը, ինքնուս քանդակագործը,- «Հայաստանի բնություն», 1976, պր. 3, էջ 42։
  • Շոռոթի և Գաղի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Էջմիածին», 1977, մայիս, էջ 46-56։
  • Զնաբերդի ս. Գրիգոր եկեղեցու որմնանկարները, «Բանբեր Երևանի համալսարանի», 1977, № 1, էջ 246-252։
  • Բուսական զարդամոտիվները Հովնաթանյանների որմնանկարչական արվեստում,- «Հայաստանի բնություն», 1977, պր. 1, էջ 31-35։
  • Նախճավան,- «Գրքերի աշխարհ», 15.01.1977։
  • Ագուլիս,- «Գրքերի աշխարհ», 15.02.1977։
  • Дерево патриарх,- «Коммунист», 19.02.1977.
  • Գողթն գավառի Բիստ ավանի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Պատմա բանասիրական հանդես», 1978, № 1, էջ 283-289:
  • Ագուլիսի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Լրաբեր», 1978, № 2, էջ 71-86:
  • Նախիջևանի XVII դ. ճարտարապետական հուշարձանների պատկերաքանդակները,- «Երևանի համալսարան», 1978, № 1, էջ 28-34։
  • Նախիջևանի միջնադարյան հուշարձանները,- «Երևանի համալսարան», 1978, № 2, էջ 24-27։
  • Ազնաբերդ,- «Երևանի համալսարան», 1978, № 3, էջ 23-27։
  • «Շնորհալից վարպետք իմաստունք...»,- «Գարուն», 1978, № 8, էջ 81-85։
  • Հին Ջուղա,- «Գրքերի աշխարհ»», 15.02.1978:
  • Новое о настенной живописи Овнатанянов,- «Литературная Армения», 1978, № 9, ст. 74-78.
  • Երնջակ բերդը,- «Լրաբեր», 1979, № 2, էջ 61-73։
  • Փառակայի ճարտարապետական հուշարձանները, «Բանբեր Երևանի համալսարանի», 1979, № 1, էջ 207-216։
  • Ցղնայի ճարտարապետական հուշարձանները, «Էջմիածին», 1978, մարտ, էջ 49-56, 1979, հուլիս, էջ 47-51։
  • Ռամիսի եռանավ բազիլիկան և նրա վիմագրությունները, «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 3, էջ 182-188:
  • Նորահայտ վիմագիր Նախիջևանից,- «Լրաբեր», 1980, № 6, էջ 115-119:
  • Նորաշենի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Լրաբեր», 1980, № 8, էջ 110-115:
  • Մեսրոպավանի, Շրջուի, Ողոհիի և Նորակերտի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Էջմիածին», 1980, էջ 90-98։
  • Նավասարի ժայռապատկերները, «Լրաբեր», 1981, № 2, էջ 45-53:
  • Ագուլիսի և Ցղնայի պատկերաքանդակները, «Գարուն», 1981, № 8, էջ 81-87։
  • Ջուղայի գերեզմանատունը,- «Վերածնված Հայաստան», 1984, № 1, էջ 28-29։
  • Երևանի հուշարձանների պահպանությունը,- «Գիտություն և տեխնիկա», 1986, № 11, էջ 36-39;
  • Սաղմոսավանք (մատենախոսություն Ա.Յակոբսոնի «Սաղմոսավանք» գրքույկի վերաբերյալ),- «Գրքերի աշխարհ», 23.02.1986։
  • Հուշարձաններին՝ հովանի (հարցազրույցը՝ Ա. Վարդանյանի),- «Գրական թերթ», 18.12.1987։
  • The 9th-17th centuries Nakhidjevan khatchkars,- ATTI Del Quinto Simposio internazionale di Armena, Venezia, 1988, pp. 303–311։
  • Պատմությունը ճշմարտության բացահայտման հավատարիմ վկա,- «Գարուն», 1989, № 10, էջ 89-93, № 11, էջ 62-69։
  • Երնջակ բերդը,- «Վերածնված Հայաստան», 1989, № 2, էջ 58- 59, 62։
  • Памятники Нахичевана,- «Промышленость, Строительство и Архитектура Армении», 1989, № 9, ст. 65-70, № 10, ст. 64-68, № 11, ст. 34-37, № 12, ст. 29-34.
  • Նախիջևանի պատմաճարտարապետական ժառանգությունը,- «Խորհրդային Հայաստան», 12.04.1990։
  • Ջուղա՝ ավեր պայծառություն (հարցազրույցը՝ Ա. Վարդանյանի),- «Հայաստանի հանրապետություն», 04.07.1991։
  • Հայոց վաճառաշահ Ջուղան և իր խաչքարերը,- «Հայրենիքի ձայն», 2-8.12.1993։
  • «Հայրենապատո՞ւմ»,- «Գրական թերթ», 29.10.1993։
  • «Հայք» թերթին կամ պարտադրված պատասխան Ս. Խանզադյանին,- «Հայք», 31.05.1994։
  • Նոյի դամբարանը,- «Գրական թերթ», 15.10.1996։
  • Մտավորականը յուրովսանն,- «Հայություն», 10-31.08.1996։
  • Քարտե՞զ, թե՞ անիմացություններն՝ ի տես (մատենախոսություն),- «Հայաստանի հանրապետություն», 26.10.2003։
  • Շիրազյան մասունքներ,- «Գրական թերթ», 30.05.2003։
  • Տերը լինենք մեր ժառանգությանը,- «Հայաստանի հանրապետություն», 30.01.2003։
  • Будем хозяевами нашего наследия, - «Голос Армении», 04.03.2003.
  • Անցյալը հիրավի մի երկրորդ սիրտ է մարդու մեջ,- «Հայաստանի հանրապետություն», 03.06.2004։
  • Մշակույթ, պատգամ, բարբարոսություն (հարցազրույցը՝ Լ. Բլբուլյանի), »Ազգ, 11.05.2004:
  • «Спарапет каменных смертников» (интервью М. Даниеляна),- «Голос Армении», 20.07.2004.
  • 2002 թ-ից Ադրբեջանը վերսկսել է Նախիջևանի հուշարձանների ոչնչացումը (հարցազրույցը՝ Մ.Դանիելյան),- «Երրորդ ուժ», 11-18, 18-24.02.2005։
  • Արժեզրկված է ամեն ինչ (հարցազրույցը՝ Ս. Գալոյանի),- «Ազգ», 04.02.2005։
  • Ջուղայի գերեզմանատունը,- «Ալիք» (Թեհրան), 26.01.2006։
  • Վերստին նախիջանյան հուշարձանների եղեռնագործության մասին. փաստեր, հետևություններ,- «Ազգ», 18.03.2006։
  • Եղեռնագործություն գրքի հանդեպ,- «Ազգ». 29.04.2006։
  • «Варварские действия Азербайджана мы должны пересечь на государственном уровне» (интервью З. Геворкяна),- «Голос Армении», 16.03.2006.

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին
  3. ↑ Անատոլի Յակոբսոն. (1983) Ա. Ա. Այվազյան. Նախիջևանի ԻՍՍՀ հայկական ճարտարապետության հուշարձանները։ Երևան, 1981. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 1 . pp. 216-218. ISSN 0135-0536
  4. ↑ Վահան Քոչար (2007). Հայ լուսանկարիչներ, հեղինակային հրատարակություն, 159 էջ։. ISBN 978-99930-4-764-3.
  5. ↑ «Արգամ Այվազյան ֊ Պողոսյան մրցանակ». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 10-ին.

Աղբյուրներ

խմբագրել
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արգամ Այվազյան» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արգամ_Այվազյան&oldid=9930674» էջից