ՀԱՊԿ գործողությունը Ղազախստանում

Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության խաղաղապահ գործողությունը; Ղազախստանի Հանրապետությունում
	Բողոքի ցույցեր Ղազախստանում (2022)
Թվական	2022 թվականի հունվարի 6-ից
Վայր	Ղազախստան
Պատճառ	Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի ռազմական օգնության խնդրանքով դիմումը։; Զինված բախումներ ու զանգվածային անկարգություններ Ալմաթիում։; Ղազախստանի մի շարք քաղաքներում աքիմատներ և վարչական շենքերի գրոհների փորձեր։;
Արդյունք	Շարունակվում է
Հակառակորդներ
ՀԱՊԿ; ՀԽՈՒ՝; Ռուսաստան; Բելառուս; Հայաստան; Ղրղզստան; Տաջիկստան; Ղազախստան՝; Ղազախստանի ԶՈՒ	Ղազախական ընդդիմություն; Զինված ահաբեկչական խմբավորումներ (համաձայն ղազախական իշխանությունների հայտարարությունների)
Հրամանատարներ
Ստանիսլավ Զաս; Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև; Անդրեյ Սերդյուկով; Մուրատ Բեկտանով;	Ապակենտրոն ղեկավարություն
Կողմերի ուժեր
ՌԴ ԶՈՒ՝; Հատուկ նշանակության 45-րդ գվարդիական բրիգադ; 76-րդ գվարդիական դեսանտագրոհային դիվիզիա; 217-րդ գվարդիական պարաշյուտադեսանտային գունդ; ՌԴ հատուկ գործողությունների ուժեր; Բելառուսի ԶՈՒ՝; Բելառուսի հատուկ գործողությունների ուժեր; 103-րդ առանձին գվարդիական օդադեսանտային բրիգադ; ՀՀ ԶՈՒ՝; 100 զինծառայող։; Տաջիկստանի ԶՈՒ՝; 200 զինծառայող։;	Անհայտ է

ՀԱՊԿ գործողությունը Ղազախստանում, սկսվել է 2022 թվականի հունվարի 6-ից կապված զանգվածային ցույցերի հետ, որոնք երկրի նախկին մայրաքաղաք Ալմաթիում վերածվեցին ջարդերի ու զանգվածային անկարգությունների։

Իրավական հիմք խմբագրել

Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագիրը ստորագրվել Է Ղազախստանի Հանրապետության կողմից 1992 թվականի մայիսի 15-ին, վավերացվել՝ 1994 թվականի ապրիլի 20-ին։

Համաձայն պայմանագրի 4-րդ հոդվածի՝

Եթե անդամ պետություններից որևէ մեկը ենթարկվի ագրեսիայի որևէ պետության կամ պետությունների խմբի կողմից, ապա անդամ պետությունների կողմից դա կհամարվի որպես ագրեսիա սույն Պայմանագրի բոլոր մասնակից պետությունների դեմ։

Մասնակից պետություններից որևէ մեկի դեմ ագրեսիայի ակտի ի հայտ գալու պարագայում, մնացած մասնակից պետությունները կցուցաբերեն անհրաժեշտ օժանդակություն` ներառյալ ռազմական օգնությունը, նաև կցուցաբերեն օժանդակություն իրենց տրամադրության տակ գտնվող միջոցներով` հավաքական պաշտպանության իրավունքի իրագործման կարգին համապատասխան` համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի^[2]^[3]։

2022 թվականի հունվարի 5-ին Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը դիմեց ՀԱՊԿ-ի առաջնորդներին՝ խնդրելով աջակցություն․ «Հենվելով հավաքական անվտանգության պայմանագրի վրա՝ ես այսօր դիմել եմ ՀԱՊԿ պետությունների ղեկավարներին՝ Ղազախստանին օգնություն ցուցաբերել այդ ահաբեկչական սպառնալիքի հաղթահարման գործում: Ի դեպ, սա այլևս սպառնալիք չէ, սա պետության ամբողջականության խաթարում է, և ամենակարևորը՝ հարձակում մեր քաղաքացիների վրա, որոնք ինձ խնդրում են որպես պետության ղեկավար՝ շտապ օգնություն ցուցաբերել նրանց»^[4]։ Իր որոշումը Տոկաևը բացատրել է նրանով, որ երկրում գործում են «արտասահմանում պատրաստված ահաբեկչական խմբավորումներ»^[5]։

Իրագործում խմբագրել

Հունվարի 5-ի լույս 6-ի գիշերը՝ ՀԱՊԿ խորհուրդը հայտարարեց, որ Հավաքական խաղաղապահ ուժեր է ուղարկում Ղազախստան^[6]։

Զորքերը Ղազախստան են ուղարկվել «սահմանափակ ժամանակով», մոտավորապես 1 ամիս։ Իրենց պաշտոնական նպատակն է՝ երկրում իրավիճակի «կայունացումն ու կարգավորումը», «նրա վերադարձը իրավական դաշտ»։ Օտարերկրյա զորքերը ձեռնամուխ են եղել կարևորագույն ռազմական և պետական օբյեկտների պահպանությանը ՝ աջակցելով Ղազախստանի կառավարական ուժերին։ ՀԱՊԿ խմբավորման հիմքը Ռուսաստանի օդադեսանտային զորքերի ստորաբաժանումներն ու զորամասերն են։ Նրանք առաջինն էին, որ երկիր ժամանեցին օդատիեզերական ուժերի ռազմատրանսպորտային ինքնաթիռներով։ Առաջատար ստորաբաժանումներն անմիջապես սկսեցին կատարել իրենց հանձնարարված խնդիրները։ Գործողությանը միացան զինծառայողներ՝ Բելառուսից, Հայաստանից, Ղրղզստանից ու Տաջիկստանից^[7]։.

Հունվարի 6-ի օրվա առաջին կեսի ոչ պաշտոնական տվյալներով, ռուսական կողմից երկրում տեղակայված էին՝ հատուկ նշանակության 45-րդ գվարդիական բրիգադը, 76-րդ գվարդիական դեսանտագրոհային դիվիզիան, 217-րդ գվարդիական պարաշյուտադեսանտային գունդը ու ՌԴ հատուկ գործողությունների ուժերի «Սենեժ» ջոկատի ուժերը։ Իրենց հերթին Բելառուսից՝ 103-րդ առանձին գվարդիական օդադեսանտային բրիգադը^[8]։

2022 թվականի հունվարի 6-ին՝ Ղրղզստանի Ժոգորկու Կենեշը (խորհրդարանը) ՀԱՊԿ-ի առաքելության շրջանակներում ղրղզ զինվորականներին Ղազախստան ուղարկելու հարցով արտակարգ նիստ անցկացնելու համար չի կարողացել քվորում հավաքել, և այդ հարցը հետաձգվել է մինչև հունվարի 7-ը^[9]։ Այնուամենայնիվ, մինչև խորհրդարանի կողմից ՀԱՊԿ-ի խաղաղապահ ուժերում մասնակցության թույլտվություն ստանալը, «Սկորպիոն» 25-րդ հատուկ նշանակության բրիգադի ստորաբաժանումները արդեն տեղակայվել էին Ղազախստանի սահմանի մոտ^[10]։

Հունվարի 6-ին՝ ՀՀ կառավարությունը ՀՀ տարածքից դուրս Հայաստանի զինված ուժերի ստորաբաժանման կողմից խաղաղապահ գործողությունների մասնակցության մասին որոշում է ընդունել։ «Թույլատրել ՀԱՊԿ անդամ-պետությունների խաղաղապահ զորախմբերում ընդգրկված ՀՀ զինված ուժերի ստորաբաժանմանը՝ ՀԱՊԿ հավաքական խաղաղապահ ուժերի կազմում մասնակցելու Ղազախստանում իրականացվող խաղաղապահ գործողություններին»,-նշված է որոշման մեջ^[11]^[12]։

ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասը գնահատել է խաղաղապահ զորակազմի թվաքանակը,որը նախատեսվում է մինչև հունվարի 7-ը Ղազախստանում տեղակայել շուրջ 2,5 հազար մարդ, սակայն նշել է, որ զորամասերի և միավորումների ամբողջ ցանկը, որոնք մտնում են ՀԱՊԿ խաղաղապահ ուժերի մեջ, հաշվվում է շուրջ 3,6 հազար մարդ։ Եթե նման անհրաժեշտություն առաջանա, Ղազախստանում գտնվող խմբավորումը կարող է ուժեղացվել նրանց հաշվին^[13]։

Հունվարի 7-ին, Ղազախստանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի առաջին տեղակալ Դաուրեն Աբաևը հայտարարեց, որ Ղազախստան մտած ՀԱՊԿ խաղաղապահ կոնտինգենտը, պատասխանատու է պետական օբյեկտների պահպանության համար և չի մասնակցում զինյալների դեմ մարտական գործողություններին^[14]։

Հունվարի 7-ին ռուս խաղաղապահները Ղազախստանի իրավապահ մարմինների հետ միասին լիակատար վերահսկողության տակ են վերցրել Ալմաթիի օդանավակայանը, որը ավելի վաղ գրավվել էր ցուցարարների կողմից։ Բացի այդ, ռուս խաղաղապահները պահպանության տակ են վերցրել Ալմաթիում Ռուսաստանի գլխավոր հյուպատոսությունը և մի շարք այլ օբյեկտներ^[15]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Հայ խաղաղապահները մեկնել են Ղազախստան». www.mil.am. ՀՀ ՊՆ կայք.
↑ «Договор о коллективной безопасности от 15 мая 1992 года (с изменениями, внесенными Протоколом о внесении изменений в Договор о коллективной безопасности от 15 мая 1992 года, подписанным 10 декабря 2010 года)». odkb-csto.org. Официальный сайт ОДКБ.
↑ «ՀԱՊԿ պայմանագրի 4-րդ կետ». www.mfa.am/hy/. ՀՀ ԱԳՆ կայք.
↑ «Токаев обратился к лидерам стран ОДКБ с просьбой «оказать помощь Казахстану в преодолении террористической угрозы»». «Новая газета». 2022 թ․ հունվարի 5.
↑ «Президент Казахстана обратился к лидерам ОДКБ с просьбой о поддержке». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 5-ին.
↑ «Совет ОДКБ решил направить Коллективные миротворческие силы организации в Казахстан». ТАСС. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 5-ին.
↑ Белорусские военные вошли в состав миротворцев ОДКБ в Казахстане
↑ Виктор Баранец.Что известно о российских миротворцах в Казахстане: кого отправят и чем займутся // Комсомольская правда, 6 января 2022
↑ Жогорку Кенеш не смог собраться, чтобы обсудить отправку военных в Казахстан//«SPUTNIK Кыргызстан», 6 января 2022
↑ "Это лучшие бойцы". Зачем Россия отправляет миротворцев в Казахстан//«ՌԻԱ Նովոստի», 6 января 2022
↑ Ереван разрешил подразделению миротворцев Армении отправиться в Казахстан
↑ «Կառավարության որոշումներ - Հայաստանի Հանրապետության էլեկտրոնային կառավարում | e-gov». www.e-gov.am. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ Станислав Зась: разговоры о том, что ОДКБ оккупирует Казахстан, – глупость//«ՌԻԱ Նովոստի», 6 января 2022
↑ [1]
↑ Миротворцы ОДКБ взяли под полный контроль аэропорт Алматы

[1] «Հայ խաղաղապահները մեկնել են Ղազախստան». www.mil.am. ՀՀ ՊՆ կայք.

[2] «Договор о коллективной безопасности от 15 мая 1992 года (с изменениями, внесенными Протоколом о внесении изменений в Договор о коллективной безопасности от 15 мая 1992 года, подписанным 10 декабря 2010 года)». odkb-csto.org. Официальный сайт ОДКБ.

[3] «ՀԱՊԿ պայմանագրի 4-րդ կետ». www.mfa.am/hy/. ՀՀ ԱԳՆ կայք.

[4] «Токаев обратился к лидерам стран ОДКБ с просьбой «оказать помощь Казахстану в преодолении террористической угрозы»». «Новая газета». 2022 թ․ հունվարի 5.

[5] «Президент Казахстана обратился к лидерам ОДКБ с просьбой о поддержке». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 5-ին.

[6] «Совет ОДКБ решил направить Коллективные миротворческие силы организации в Казахстан». ТАСС. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 5-ին.

[7] Белорусские военные вошли в состав миротворцев ОДКБ в Казахстане

[8] Виктор Баранец.Что известно о российских миротворцах в Казахстане: кого отправят и чем займутся // Комсомольская правда, 6 января 2022

[Кворум_6_января-9] Жогорку Кенеш не смог собраться, чтобы обсудить отправку военных в Казахстан//«SPUTNIK Кыргызстан», 6 января 2022

[Миротв_6_янв_РИА-10] "Это лучшие бойцы". Зачем Россия отправляет миротворцев в Казахстан//«ՌԻԱ Նովոստի», 6 января 2022

[11] Ереван разрешил подразделению миротворцев Армении отправиться в Казахстан

[12] «Կառավարության որոշումներ - Հայաստանի Հանրապետության էլեկտրոնային կառավարում | e-gov». www.e-gov.am. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.

[ОДКБ_6_янв-13] Станислав Зась: разговоры о том, что ОДКБ оккупирует Казахстан, – глупость//«ՌԻԱ Նովոստի», 6 января 2022

[14] [1]

[15] Миротворцы ОДКБ взяли под полный контроль аэропорт Алматы

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]