Կոստանդին Ծիրանածին

Կոստանդին VII Ծիրանածին (հին հունարեն՝ Κωνσταντῖνος Ζ΄ ὁ Πορφυρογέννητος, մայիսի 18, 905, Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն - նոյեմբերի 9, 959, Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն), բյուզանդական կայսր Մակեդոնական (Հայկական) արքայատոհմից։ Անվանապես թագավորել է 913 թվականից, իսկ փաստացի՝ 945 թվականից։

Կոստանդին Ծիրանածին հին հունարեն՝ Κωνσταντῖνος Ζ΄ ὁ Πορφυρογέννητος
Ծնվել է	մայիսի 18, 905
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն
Մահացել է	նոյեմբերի 9, 959 (54 տարեկան)
Մահվան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն
Գերեզման	Սուրբ Առաքյալների եկեղեցի
Քաղաքացիություն	Բյուզանդական կայսրություն
Կրոն	քրիստոնեություն
Մասնագիտություն	գրող և պատմաբան
Ամուսին	Հելենա Լակապինա
Ծնողներ	հայր՝ Լևոն VI Իմաստասեր, մայր՝ Zoe Karbonopsina?
Զբաղեցրած պաշտոններ	Բյուզանդիայի կայսր
Երեխաներ	Ռոմանոս II, Theodora?, Agatha?, Zoe?, Anna? և Theophano?
Konstantinos VII Porphyrogennetos Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Կյանքի առաջին տարիները

Կոստանդին Ծիրանածին և Զոյա, բյուզանդական մետաղադրամ

Կոստանդինը Լևոն VI Իմաստունի և նրա չորրորդ կնոջ՝ Զոյայի որդին էր։ Չորրորդ ամուսնությունը չէր թույլատրվում եկեղեցու կողմից և ծնված երեխան համարվեց ապօրինի, թեև Լևոն VI-ի միակ զավակն էր։ Միայն 906 թվականի հունվարին Կոստանդինը մկրտվեց, իսկ 906 թվականի ապրիլին, պատրիարք Նիկոլայ Միստիկոսի կամքին հակառակ, Լևոնը և Զոյան ամուսնացան։ Ծիրանածին մականունը ծագում է կայսերական պալատի Ծիրանի (բոսորագույն) դահլիճից, որտեղ ծննդաբերում էին կայսրուհիները, և տրվում էր ընդգծելու համար արքայական ծագումը։

Գահակալում

908 թվականի մայիսի 15-ին Լևոն VI-ը Կոստանդինին դարձրեց իր իշխանակիցը, սակայն 912 թվականին մահանում է, և գահն անցնում է եղբորը՝ Ալեքսանդրին։ Սակայն նա ևս մահանում է մի տարի հետո՝ 8-ամյա Կոստանդինին թողնելով խնամակալների հոգածությանը։ Կոստանդին Դուկասի ձախողված խռովությունից հետո 913 թվականին, խնամակալների խորհրդի գլուխ է կանգնում Կոստանդնուպոլսի պատրարք Նիկոլայ Միստիկոսը։

920 թվականին իշխանությունը բռնագրավում է բյուզանդական նավատորմի հրամանատար Ռոմանոս I Լեկափենոսը և հռչակվում իշխանակից։ Դեռևս 919 թվականին նա14-ամյա Կոստանդինին ամուսնացրել էր իր դուստր Ելենայի հետ։ Կոստանդինը, հեռացված լինելով իշխանությունից, զբաղվում է ինքնակրթությամբ և գիտությամբ։ 944 թվականին Ռումանոս I-ին գահընկեց արեցին իր որդիները՝ հույս ունենալով ինքնուրույն ղեկավարել, սակայն դա առաջացրեց ժողովրդի դժգոհությունը, որը խաղաղվեց միայն այն ժամանակ, երբ կայսր հռչակեցին Կոստանդինին։ Կոստանդինը մահանում է 959 թվականին։ Որոշ տվյալների համաձայն՝ նա թունավորվել է որդու՝ Ռոմանոս II Կրտսերի կողմից;

Քաղաքական գործունեություն

Իր քաղաքականության մեջ Կոստանդին VII-ը արտահայտում էր մայրաքաղաքի չինովնիկների շահերը՝ պայքարելով գավառների կենտրոնախույս ազնվականների դեմ։ Ռազմական ակտիվ գործողություններ է ծավալել արաբների դեմ։ Սակայն սկզբում նա ձախողվում է, և Կրետե ուղարկված զորաջոկատը ջախջախվում է 949 թվականին։ Ձգտելով ամրապնդել Բյուզանդիայի դիրքը Հայաստանում՝ Ատրպատականի ամիրա Յուսուֆի արշավանքի ժամանակ, Կոստանդին Ծիրանածինը և պատրիարքը Աշոտ Բ Երկաթին և կաթողիկոս Հովհաննես Դրասխանակերտցուն հրավիրել են Կոստանդնուպոլիս և օգնական զորք տվել Հայոց թագավորին։

Բյուզանդական զորքերն անցնում են Եփրատը (952 թվական), սակայն հետ են շպրտվում։ Արևելքում նվաճումները վերսկսվում են Նիկեփոր Փոկասի և Հովհաննես Չմշկիկի շնորհիվ։ Բյուզանդական զորքի կարևոր հաղթանակներից էր Սոմոսատի գրավումը (958)։ Կոստանդին VII-ը առաջին նախարար է նշանակում ներքինի Վասիլ Լեկափենոսին (գահընկեց կայսեր՝ Ռոմանոս I-ի որդուն), որը մեծ ազդեցություն է ձեռք բերում և պահպանում է հաջորդ կայսրերի օրոք։

Գրական գործունեություն

Հատված «Բյուզանդական արքունիքի արարողությունների մասին» աշխատությունից

Կոստանդինը հայտնի է նաև որպես դարաշրջանի կրթված մարդկանից մեկը՝ հանրագիտարանային աշխատանքների հեղինակ և հովանավոր։ Նրա «Թեմերի մասին», «Արարողությունների մասին», «Կայսրության կառավարման մասին» (որի 43–46 գլուխները վերաբերում են Հայաստանին), աշխատությունները կարևոր աղբյուր են հանդիսանում Բյուզանդիայի, Կիևյան Ռուսիայի և այլ երկրների պատմության ուսումնասիրման համար։ Կոստանդինի գրչին է պատկանում Ֆեոֆանին Շարունակողի ժամանակագրության բաժիններից մեկը՝ Բարսեղ I Մակեդոնացու կենսագրությունը։ «Բյուզանդական արքունիքի արարողությունների մասին» գրքում նկարագրում է Օլգա իշխանուհու այցը Կոստանդնուպոլիս (957) և նրա մկրտությունը։ «Կայսրության կառավարման մասին» աշխատության իններորդ գլուխը համառոտ նկարագրում է Ռուսիայի տնտեսական և քաղաքական կարգը։ Նրա մասնակցությամբ կազմվել են «Վասիլիկա» օրենսգիրքը, «Գեոպոնիկա» գյուղատնտեսական հանրագիտարանը (հայերեն հրտ. «Գիրք վաստակոց», 1877) և այլ գործեր։

Զավակներ

• Լևոն — մահացել է մանուկ հասակում
• Ռոմանոս II — Բյուզանդիայի կայսր 959—963 թվականներին
• Զոյա — ուղարկվել է մենաստան
• Թեոդորա — Հովհաննես Չմշկիկ կայսր կինը
• Ագաֆիա — ուղարկվել է մենաստան
• Ֆեոֆանո — ուղարկվել է մենաստան
• Աննա — ուղարկվել է մենաստան

Գրականություն

• Константин Багрянородный. Об управлении империей / Под. ред. Г. Г. Литаврина, А. П. Новосельцева. Греческий текст, перевод, комментарии. — Изд. 2-е, исправл. — М., Наука, 1991. — 496 с. — (Древнейшие источники по истории народов СССР).
• Константин Багрянородный. Об областях Римской империи — М., ЧИОИДР, 1853.
• Зернин А. П. Жизнь и литературные труды Константина Багрянородного.

Արտաքին հղումներ

Сочинения Константина VII:

• «Константин Багрянородный»։ Восточная литература։ Վերցված է 22 марта 2011 
• «Константин Багрянородный. Об управлении империей. М. Наука. 1991»։ Восточная литература։ Վերցված է 22 марта 2011 
• «Константин Багрянородный. О церемониях (книга II, гл. 15; второй прием Ольги русской) // Известия государственной академии метериальной культуры. №91. М. ОГИЗ 1934.»։ Восточная литература։ Վերցված է 22 марта 2011 
• Об областях римской империи, сочинение Константина Багрянородного. // Чтения в императорском обществе истории и древностей Российских. № 3. М. 1858 «Предисловие»  «Книга I»  «Книга II»։ Восточная литература։ Վերցված է 22 марта 2011 
• Об управлении империей

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 612)։

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կոստանդին Ծիրանածին կատեգորիայում։