Կողպեքի բանալի
Բանալի, կողպեքներ բացելու համար նախատեսված գործիք: Բանալիները պատրաստում են մետաղից (երկաթ, պղինձ և այլն), փայտից, պլաստմասսաից։
Բանալին ծառայում է որպես անվտանգության նշան՝ արգելված տարածք մուտք գործելու համար։ Կողպեքները նախատեսված են այնպես, որ ճիշտ բանալին ունեցող անձանց սահմանափակ շրջանակը կարողանա բացել և մուտք գործել: Կողպեքների և բանալիների ավելի բարդ համակարգերում կողպեքը բացելու համար օգտագործվում են երկու տարբեր բանալի, որոնցից մեկը հայտնի է որպես հիմնական բանալի անունով:
Ժամանակակից աշխարհում որպես բանալի կարող է ծառայել ինչպես ֆիզիկական օբյեկտը (օրինակ՝ բանալին, բանալի-քարտը, մատնահետքերը, RFID-քարտերը, անվտանգության նշիչը, մետաղադրամը և այլն), այնպես էլ գաղտնի տեղեկությունը (օրինակ՝ բանալիների պտույտների քանակը, վերադասավորումների թիվը կամ տառը, գաղտնաբառը), դրանց համադրությունը կամ միայն մի կողմից ապակողպելու հնարավորությունը, օրինակ՝ դռան շղթան:
Պատմություն
խմբագրելԲանալիներն օգտագործվել են ավելի քան 6000 տարի, առաջին օրինակներից մեկը հայտնաբերվել է հին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեի ավերակներում[1]:
Առաջին բանալիները, ինչպես կողպեքները, հայտնվել են առաջին քաղաքակրթությունների հետ միաժամանակ։ Դրանց մասին առաջին հիշատակումները գոյություն ունեն առասպելներում և Հին Կտակարանում։ Ռամզես II փարավոնի դամբարանում պատմաբանները գտել են փայտե բանալի։
Բանալիների արտադրությամբ զբաղվում է վարպետը[2]: Ամրոցի, քաղաքի կամ այլ ամրացված գյուղի դարպասների մոտ կանգնած էին հատուկ պահակներ՝ դարպասի պահակները, որոնք բացում և կողպում էին դարպասները և պահում դրանց բանալիները[3]։
Սիմվոլիզմ
խմբագրել
Հերալդիկա
խմբագրելԲանալիները պատկերված են տարբեր խորհրդանիշներին և զինանշաններին, որոնցից ամենահայտնին՝ Սուրբ Աթոռի զինանշանն է[4], ծագել է Մատթեոսի 16:19 արտահայտությունից, որով Սուրբ Պետրոսին, հռոմեական կաթոլիկ ավանդույթի համաձայն, առաջին Հռոմի Պապին խոստանում է երկնքի արքայության բանալիները:
Բանալու մասեր
խմբագրելԲանալիների կառուցվածքում կան երեք հիմնական մասեր․
- Բանալու բլթակ (լեզվակ)՝ հատված, որն իր վրա տեղեկություն է կրում, և որի օգնությամբ ուժը փոխանցվում է կողպեքի պարզունակին (անգլ.՝ bit)։
- Գլխիկ (օղակ)՝ հարթեցված կառուցվածքային տարր, որը պահվում է ձեռքում (անգլ.՝ bow)։
- Վզիկ (ձող, խողովակ)՝ միացնում է նախորդ երկու տարրերը (անգլ.՝ shank)։
Բանալու գլխիկի կտրվածքը կոչվում է ունկ: Այն պատրաստվում է՝ բանալին թեթևացնելու, կրելու հարմարավետությունն ապահովելու նպատակով[5]։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ de Vries, N. Cross and D. P. Grant, M. J. (1992). Design Methodology and Relationships with Science: Introduction. Eindhoven: Kluwer Academic Publishers. էջ 32. ISBN 9780792321910. Արխիվացված օրիգինալից 2016-10-24-ին. «Источник». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-01-ին. Վերցված է 2021-11-01-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Կաղապար:Даль
- ↑ «Воротники, сторожа». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Fox-Davies, Arthur Charles (1909). A Complete Guide to Heraldry. New York: Dodge Publishing. էջ 291. ISBN 0-517-26643-1. LCCN 09023803 – via Internet Archive.
- ↑ «ОПРЕДЕЛИТЕЛЬ МУЗЕЙНЫХ ПРЕДМЕТОВ, Ключ». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-09-ին. Վերցված է 2019-05-09-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)