Կիսկիմ, գավառակ Արևմտյան Հայաստանում, էրզրումի վիլայեթում, Ճորոխ գետի միջին հովտում։ Ընդգրկում էր նախկին Բերդագրակ գավառակի տարածքը։ Ուներ մոտ 20 գյուղ։ Կենտրոնն էր Կիսկիմ գյուղը (Ճորոխի աջ ափին), որը հիշատակվում, է 16-րդ դարի սկզբին (1512) որպես ենթակա Սպերի իշխանին։

Գավառակ
Կիսկիմ
Վարչական տարածքԱրևմտյան Հայաստան
ՎիլայեթԷրզրումի վիլայեթ
ԳավառԷրզրումի գավառ
Այլ անվանումներԿիսկին, Կիցկա, Քեսկիմ, Քիսգիմ, Քիսքիմ
Պաշտոնական լեզուՀայերեն
Ազգային կազմՀայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Կրոնական կազմՔրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը)
Տեղաբնականունկիսկիմցի
Ժամային գոտիUTC+3

Աշխարհագրություն

խմբագրել

Տարածքն ընդգրկում էր Թորթում և Ճորոխ գետերի ջրբաժան լեռներից արևմուտքը՝ Ճորոխ գետի հովիտը։

Պատմություն

խմբագրել

1829 թվականին գավառակը մտնում էր Ախլցխայի փաշայության մեջ։ Կիսկիմի քրիստոնյա հայերը զնագվածային կոտորածների են ենթարկվել 1915-1917 թվականներին։ Փրկվածները ապաստանել են Կովկասում, Ուկրաինայում և այլուր։

Բնակչություն

խմբագրել

Ըստ Վ. Քինեի Կիսկիմը 1891 թվականին ուներ 29 951 բնակիչ, որից 5954-ը՝ հայեր, մյուսները թուրքեր, բռնությամբ իսլամ ընդունած հայեր և լազեր։

20-րդ դարի սկզբին բնակչության մեծ մասը իսլամադավան հայ էին (բռնի կրոնափոխ եղած 18-րդ դարի վերջում), կային նաև հայ քրիստոնյաներ (հիմնականում՝ Կարմիրք, Կուդրաշեն, Մոխրկուտ գյուղերում)։

Տնտեսություն

խմբագրել

19-րդ դարի և 20-րդ դարի սկզբին տնտեսության հիմնական ճյուղերը՝ այգեգործությունը, խաղողագործությունը, մեղվաբուծությունը և անասնապահությունն էին։ Զբաղվում էին նաև արհեստներով։

Օգտակար հանածոներ

խմբագրել

Կիսկիմն ուներ պղնձի, երկաթի և արծաթի պաշարներ։

Պատմամշակութային կառույցներ

խմբագրել

Կիսկիմի տարածքում կար հին հայկական բերդերի, դղյակների և վանքերի ավերակներ։ Միջին դարերում Մամիկոնյան, Բագրատունի և Պահլավունի նախարարներն իրենց կալվածքներն ունեին Կիսկիմում։

Բոլոր հայկական գյուղերն ունեին եկեղեցի և դպրոց։

Վարչական բաժանում

խմբագրել

Կիսկիմը բաժանվում էր 5 գյուղախմբերի։ 1909 թվականին ուներ 68 գյուղ, որից 24-ը հայաբնակ էին[1]։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 3, էջ 143

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 448