Խամ ու խոպան հողեր

Խամ ու խոպան հողեր, բնական բուսական ծածկոցով, բոլորովին չհերկված (խոպան) կամ վարելուց ու մշակելուց հետո երկար ժամանակ անմշակ թողնված (խամ) հողեր։ Հարուստ են հումուսով, ազոտով և հանքային այլ նյութերով, ամրացած են, ունեն լավ կառուցվածք, ինքնատիպ ջրային ռեժիմ։

Կարելի է առանձնացնել խոպան հողերի հետևյալ տիպերը.

Տափաստանային խոպան՝ սևահողերի և շագանակագույն հողերի սահմաններում, ունի համատարած բնական խոտածածք։
Հարավային տափաստանների և կիսաանապատների խոպան հողեր, գտնվում են ուժեղ երաշտի, բաց շագանակագույն, գորշ և մոխրագույն հողերի շրջաններում, պատված են նոսր խոտային և կիսաթփուտային բուսականությամբ։ Դրանցից կան Կենտրոնական և Հարավային Ղազախստանում, Միջին Ասիայում, Ադրբեջանում, Հայաստանի որոշ շրջաններում։ Հողն այստեղ աղքատ է հումուսով, խոնավությունն անբավարար է։
Գետահովտային հողեր, հանդիպում են տարբեր բնական գոտիներում (մեծ մասամբ ոչ սևահողերում)։ Հարուստ են հումուսով, ունեն բավարար խոնավություն։ Հաճախ ճահճացած են՝ ծածկված թփուտով և անտառով։ Իրացման համար անհրաժեշտ է դրանք չորացնել և մաքրել ծառերից։
Տարբեր տիպի տորֆաճահճային հողեր, ընդարձակ զանգվածներ կան Ռուսաստանի եվրոպական մասի ոչ սևահողային գոտում, Բելառուսիայում, Մերձբալթիկայում, Ուկրաինայում, Սիբիրում, Հեռավոր Արևելքում, Վրաստանում (Կոլխիդա) և այլուր։
Անջրդի մարգագետիններ և արոտավայրեր, գտնվում են գլխավորապես ճահճա-պոդզոլային տիպի հողերի սահմաններում։
Մանրանտառով և թփուտներով պատված հողեր, մասամբ օգտագործում են որպես արոտավայր։ Տարածված են Սիբիրի և Հեռավոր Արևելքի տայգայի ու ենթատայգայի շրջաններում։ Խոպան հողերի ոչ մեծ զանգվածներ կան մերձարևադարձային պոդզոլների ու կարմրահողերի սահմաններում։

Հայաստանում կան անմշակ կիսաանապատային, քարքարոտ հողեր և աղուտներ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 7)։