Լունա 23
Լունա-23, կամ Ե-8-5Մ համար 410 (ռուս.՝ Луна 23), Սովետական Միության տիեզերքի հետազոտության ծրագրի շրջանակներում իրականացվող Լունա ծրագրի հերթական առաքելությունը, որով նախատեսվում էր Երկիր վերադարձնել Լուսնի գրունտի նմուշ։ Արձակվել է 1974 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Բայկոնուր տիեզերակայանից, Պրոտոն-Կ կրող հրթիռով։ Առաքելության ընթացքում իջեցվող սարքը վայրէջքից հետո շրջվեց կողքի վրա և վնասվեց Ճգնաժամների ծովում։ Սա խորհրդային նմանատիպ իներորդ առաքելությունն էր, մինչ այդ պահը հաջովել էին միայն Լունա 16-ը և Լունա 20-ը։
 | |
| Կազմակերպություն |  Լավոչկինի անվ. բյուրո |
|---|---|
| Այլ нանվանումներ | Ե-8-5Մ համար 410 |
| COSPAR ID | [1] 1974-084AA[1] |
| NSSDCA ID | 1974-084A |
| SCN | 07491 |
| Գործարկման ամսաթիվ | 1974 հոկտեմբերի 28, 14:30:32 UTC[1][2] |
| Գործարկման վայր | Բայկոնուր |
| Գործարկման հրթիռ | Պրոտոն-Կ[1] |
| Աշխատանքի ավարտ | 1974 նոյեմբերի 9 |
| Զանգված | 5795 կգ[2] |
Չնայած կայանի նմուշների վերցման և Երկիր ուղարկման գործողությունները ձախողվեցին, իջեցվող սարքը վայրէջքից հետո դեռ երեք օր ուղարկում էր տեղեկություններ։ 1976 թվականին, Լունա 24 կայանը վայրէջք կատարեց մի քանի հարյուր մետր հեռու և հաջողությամբ վերադարձրեց նմուշները։
2012 թվականի մարտին ՆԱՍԱ-ն հայտարարեց, որ ԼՌՕ կայանի լուսանկարում հայտնաբերվել է Լունա 20 կայանը Լուսնի մակերևույթին, ընկած կողքի վրա[3]։
Կայանի կառուցվածք խմբագրել
Լունա 20-ը նախագծվել է Լավոչկինի անվ. բյուրոում, կառուցվածքի նշանակումն էր՝ Ե-8-5Մ։ Այն բաղկացած էր երեք մասերից՝ վայրէջքի հարթակից, վերադարձվող սարքից, և փրկվող սարքից (այսպես էր անվանվում Երկիր վերադարձող գնդաձև սարքը)։ Լունա 23-ը առաջինն էր մոդիֆիկացված կայաններից, որոնք նախագծվել էին վերադարձնել գրունտի նմուշը մակերևույթի ավելի խորը շերտերից։ Կայանի անվան նշանակման մեջ ավելացվեց «Մ» տառը։ Այսպիսով, մինչ Լունա 16 և Լունա 20 կայանները հորատեցին ընդամենը մոտ 0,3 մետր, այս կայանը պետք է հորատեր մինչև 2,5 մետր խորություն։
Կայանի վրա տեղադրված սարքավորումներով կատարվել է մերձլուսնային տարածության, Լուսնի գրավիտացիոն դաշտի, Լուսնի մակերևույթի կազմության քիմիական վերլուծության հետազոտություններ։ Կայանի վրա տեղադրված տեսախցիկներով նաև կատարվել են Լուսնի նկարահանումներ։
Թռիչք խմբագրել
«Լունա 23» կայանը արձակվեց 1974 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Բայկոնուր տիեզերակայանից, Պրոտոն-Կ կրող հրթիռով։ Այն հաջողությամբ դուրս եկավ Երկրի ուղեծիր։ Կատարված ուղեծրի կարգաբերումից հետո կայանը շարունակեց թռիչքը դեպի Լուսին և առանց խնդիրների դուրս եկավ ուղեծիր նոյեմբերի 2-ին։
Չորս օր անց, նոյեմբերի 6-ին կայանը գործարկեց արգելակող շարժիչը և կատարեց փափուկ վայրէջք Ճգնաժամների ծովում։ Վայրէջքից հետո տեղանքի անհարթության պատճառով սարքը շրջվեց, ինչ պատճառով հնարավոր չեղավ իրականացնել թռիչքի հիմնական նպատակը, վերադարձնել Լուսնի գրունտ Երկիր։ Գիտնականները փորձեցին փոխել պլանները և օգտագործելով առկա աշատունակ գործիքները շարունակել հետազոտությունները։ Կայանի հետ կապն ընդհատվեց 1974 թվականի նոյեմբերի 9-ին։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Luna 23». NASA Space Science Data Coordinated Archive. 2014 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 9-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Siddiqi, Asif (2018). Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016 (PDF) (second ed.). NASA History Program Office.
- ↑ Plescia, Jeff (2012 թ․ մարտի 16). «Mare Crisium: Failure then Success». LROC News System. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.