Լյուդմիլա Ստարիցկայա-Չեռնյախովսկայա
Լյուդմիլա Միխայլովնա Ստարիցկայա-Չեռնյախովսկայա (ուկրաիներեն՝ Людмила Старицька-Черняхівська, օգոստոսի 17 (29), 1868, Կիև, Ռուսական կայսրություն - 1941[1][2][3]), ուկրաինացի խորհրդային գրող, բանաստեղծուհի, դրամատուրգ, արձակագիր, թարգմանիչ, հուշավիպագիր, հասարակական գործիչ։
Լյուդմիլա Ստարիցկայա-Չեռնյախովսկայա | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | օգոստոսի 17 (29), 1868 |
| Ծննդավայր | Կիև, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | 1941[1][2][3] |
| Մասնագիտություն | գրական քննադատ և գրող |
| Քաղաքացիություն |  Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետություն |
| Ամուսին | Ալեքսանդր Չեռնյախովսկի |
| Զավակներ | Վերոնիկա Չերնյախովսկայա |
 Liudmyla Starytska-Cherniakhivska Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է հայտնի գրող, դրամատուրգ և հասարակական գործիչ Միխայիլ Ստարիցկու և Սոֆյա Վիտալևնա Ստարիցկայայի ընտանիքում, ով կոմպոզիտոր Նիկոլայ Լիսենկոյի քույրն էր։ Օքսանա Ստեշենկոյի և Մարիա Ստարիցկայայի քույրն է, ամուսինը Ալեքսանդր Գրիգորիևիչ Չեռնյախովսկին է, բանաստեղծուհի Վերոնիկա Չեռնյախովսկայայի մայրն է։
Իր մանկության տարիների մասին բանաստեղծուհին հիշում է․
|
Մեր սերունդը բացառիկ սերունդ էր՝ մենք առաջին ուկրաինացի երեխաներն ենք եղել։ Ոչ թե այն երեխաները, ովքեր մեծանում են գյուղում, իրենց հայրենի միջավայրում որպես ինքնաբուխ ուկրաինացիներ, մենք քաղաքի երեխաներ էինք, որոնց ծնողները առաջին անգամ մեծացրել են թշնամական հանգամանքներում որպես գիտակից ուկրաինացիներ օրորոցից։ | 
|
Սովորել է Կիևի Վերա Վաշչենկո-Զախարչենկոյի մասնավոր գիմնազիայում։ Գիմնազիայի աշակերտները հրատարակում էին ձեռագիր ամսագիր, որի համար Լյուդմիլա Ստարիցկայան գրել է «Ուկրաինայի համար» պատմվածքը և երգիծական բանաստեղծություններ։
1888-1893 թվականներին ակտիվորեն մասնակցել է «Պլեյադա» գրական խմբակի աշխատանքներին։ Հաճախել է նաև Կիևի «Ուկրաինական ակումբ»։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին ակտիվորեն մասնակցել է ուկրաինացի փախստականներին օգնության Կիևի կոմիտեի աշխատանքներին, ինչպես նաև աշխատել է գթության քույր վիրավորների հիվանդանոցում։ Այցելել է վտարանդիության մեջ գտնվող Միխայիլ Գրուշևսկուն։ 1917 թվականի ապրիլին Ստարիցկայան ընտրվել է Ուկրաինայի կենտրոնական ռադայի անդամ։
1917 թվականի մայիսին մասնակցել է «Ուկրաինական ազգային թատրոն» ընկերության (կոմիտեի) ստեղծմանը և դարձել նրա նախագահության անդամ։ 1918 թվականին ղեկավարել է Արվեստի և ազգային մշակույթի գլխավոր վարչության (ԱԱՄԳՎ) թատերական բաժնի կինեմատոգրաֆիական բաժանմունքը[4]։
Որպես ՈՒԺՀ կրթության նախարարության ներկայացուցիչ՝ 1918 թվականի հոկտեմբերի 22-ին ելույթ է ունեցել Կամենեց-Պոդոլսկի պետական ուկրաինական համալսարանի բացմանը։ 1919 թվականին դարձել է Կամենեց-Պոդոլսկի ուկրաինացի կանանց ազգային խորհրդի համահիմնադիր և փոխնախագահ[5]։
1920-ականներին աշխատել է Գիտությունների համաուկրաինական ակադեմիայում։ 1921 թվականի հոկտեմբերին մասնակցել է Համաուկրաինական առաջին եկեղեցական խորհրդին, որը հաստատել է Ուկրաինայի ինքնավար ուղղափառ եկեղեցու ինքնավարությունը։
1930 թվականի հունվարի 14-ին բանաստեղծուհին ձերբակալվել է՝ մեղադրվելով այսպես կոչված «Ուկրաինայի ազատագրական միության» («Ուկրաինայի ազատագրական միություն» (ՈՒԱՄ)) անդամակցության մեջ։ Հարցաքննությունները տեղի են ունեցել Խարկովի Խոլոդնայա Գորա բանտում։ Ահա մի քանի հատված Ստարիցկայա-Չերնյախովսկայայի ձեռագիր ցուցմունքից՝ թվագրված 1930 թվականի հունվարի 27-ով․
|
|
«...Նիստում Եֆրեմովը ելույթներ ունեցավ , խոսեց ուկրաինական ներդաշնակ ուժերի ընդհանուր կազմակերպման և գյուղացիության ներդաշնակ տարրերի կազմակերպման մասին։ Չեխովսկին խոսել էր ուկրաինական եկեղեցու քաղաքական նշանակության մասին, Գերմեյզը` պրոլետարիատին կազմակերպություն ներգրավելու, Դուրդուկիվսկին` ուսուցիչների միավորման մասին, իհարկե, վերևում նշված հայտնի նպատակով ես խոսեցի կազմակերպության դերի մասին՝ մտավորականությանը կազմակերպություն ներգրավելու և այն գլխավորելու անհրաժեշտության մասին։ Բայց այդ հանդիպման ժամանակ ես ոչ մի խոսք չլսեցի ԲՈՒԴ կազմակերպության և ՍՎՈՒ անվանման մասին, ինչպես կոչվում էր նոր կազմակերպությունը։ |
|
|
|
...Այդ ժամանակվանից, այսինքն՝ երկու ժողովներից սկսած, իմ և առաջին ժողովում ընտրված մնացած անդամների միջև կազմակերպչական կապ չէր եղել։ Ես նրանց հանդիպել էի որպես իմ ընկերների և՛ խնջույքների ժամանակ և՛ Եֆրեմովի ընտանիքում, բայց ոչ որպես կազմակերպության անդամներ, ես ոչինչ չեմ լսել որևէ հրահանգի մասին և չեմ մասնակցել որևէ կազմակերպչական ժողովի։ |
|
|
|
Այսպիսով, քանի որ 250 տարի ռուսական ցարիզմի կողմից ճնշված Ուկրաինան ձեռք չի բերել անհրաժեշտ մշակութային արժեքներ, առաջին խնդիրը, իմ կարծիքով, եղել է և մնացել է մշակութային աշխատանքը։ Անձամբ ես նախընտրել եմ իմ հնարավորությունների և կարողությունների սահմաններում աշխատել Ուկրաինայի կողմից մշակութային արժեքների ձեռքբերման համար, քան լինել վիճակագիր անորոշ քաղաքական կազմակերպությունում»։ |
|
Ուկրաինական ԽՍՀ Գերագույն դատարանի հատուկ կազմի 1930 թվականի ապրիլի 19-ի դատավճռով Ստարիցկայա-Չերնյախովսկայային մեղադրել են այն բանում, որ նա
|
|
«Ա) 1926-1929 թվականներին եղել է ՍՎՈՒ կենտրոնի անդամ և ղեկավարել նրա կազմակերպչական գործունեությունը ՝ կազմակերպության ծրագրին և նպատակներին համապատասխան բ) Կապ է պահպանել ՍՎՈՒ կենտրոնի և որոշ օտարերկրյա կապիտալիստական պետությունների ներկայացուցիչների միջև...»: |
|
Բանաստեղծուհին դատապարտվել է 5 տարվա ազատազրկման՝ 3 տարով զրկվելով իրավունքներից։ 1930 թվականի հունիսի 4-ին Ստարիցկայա-Չերնյախովսկայան ազատ է արձակվել կալանքից և նրա պատիժը փոխարինվել է պայմանականով։
Ազատվելուց հետո նրան արտաքսել են Ստալինո քաղաք (այժմ՝ Դոնեցկ), որտեղ զբաղվել է թարգմանչական գործունեությամբ։
1936-1941 թվականներին ապրել է Կիևում։
1941 թվականի հուլիսի 20-ին, երբ Կիևի մերձակայքում մարտեր են ընթացել գերմանացիների հետ, ՆԳԺԿ-ի աշխատակիցները խուզարկել են նրա բնակարանը, առգրավել նրա անձնագիրը և նամակագրության թղթապանակը։ Ստարիցկայա-Չերնյախովսկայային քրոջ՝ Օքսանա Միխայլովնա Ստեշենկոյի հետ տարել են Խարկով։ Այստեղ նրան մեղադրել են հակախորհրդային գործունեության մեջ և աքսորել Ղազախստան։ Սակայն 73-ամյա բանաստեղծուհին ճանապարհին մահացել է։ Նրա մահվան ստույգ ամսաթիվը և թաղման վայրը հայտնի չեն։
1989 թվականի օգոստոսին Լյուդմիլա Միխայլովնան «ՍՎՈՒ ցուցադրական դատավարության» մյուս մասնակիցների հետ Խարկովում հետմահու ռեաբիլիտացիայի է ենթարկվել ՈւԽՍՀ Գերագույն դատարանի պլենումի կողմից։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Միջազգային տիպօրինակ անունների նույնացուցիչ — 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 3,0 3,1 3,2 NUKAT — 2002.
- ↑ Миславский В. Н. Фактографическая история кино в Украине. 1896—1930. Т. 3. Ч. 1. — Харьков: «Дім Реклами», 2017. — С. 119. — 680 с. — ISBN 978-966-2149-61-6
- ↑ Вестник историко-культурологического Подольского братства. — № 4. — Каменец-Подольский, 1995. — С. 12.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լյուդմիլա Ստարիցկայա-Չեռնյախովսկայա» հոդվածին։ |