Լեկափենոսներ
Լեկափենոսներ, հայկական[1] տոհմ Բյուզանդիայում, որի հիմնադիրն է Թեոֆիլակտ Աբաստակտոսը։ Վերջինս 872 թվականին սարակինոսների դեմ մղած պատերազմում փրկում է Վասիլ Ա կայսեր կյանքը և որպես պարգև կալվածք ստանում։
Ծագում խմբագրել
Տոհմական ազգանունն առաջացել է Լեկափե տեղանքի անունից, որը հավանաբար այն վայրն էր, որտեղ և գտնվում էր կալվածքը[2]։ Ըստ ընդունված տարբերակի Թեոֆիլակտը եղել է հասարակ գյուղացի, սակայն ըստ Յ․ Լ․ վան Դիտենի, նա պատկանել է ազնվական ընտանիքի[3]։ Նրա որդին՝ Ռոմանոս I-ը, 920 թվականին նստել է կայսերական գահին, իսկ դուստր Հելենան ամուսնացել է Վասիլ Ա-ի թոռան Կոստանդին VII կայսեր հետ։ Ռոմանոսի երեք որդիները՝ Քրիստափորը, Ստեփանն ու Կոնստանտինը կառավարել են Կոնստանդին VII-ի հետ համատեղ։ Մյուս որդին՝ Թեոֆիլակտը, 16 տարեկանում դարձել է Կոստանդնուպոլսի պատրիարք, իսկ թոռնուհին՝ Մարիա-Իրենեն, ամուսնացել է Բուլղարիայի կայսր Պետրոս I Բուլղարացու հետ[2]։ Ռոմանոսի որդիներ Ստեփանն ու Կոնստանտինը 944 թվականի դեկտեմբերին իշխանությունից զրկում են արդեն իսկ ծերացած հորը, սակայն նրանց էլ գահընկեց է անում Կոստանդին Ծիրանածինը և վերականգնվում որպես միիշխան կայսր[2]։ Նրանց հաջորդները շարունակում էին զբաղեցնել պալատական պաշտոններ հաջորդ տասնամյակներում, սակայն տոհմի ամենանշանավոր անդամը եղել է Ռոմանոսի ապօրինի որդին՝ Վասիլ Լեկափենոսը, որը եղել է պարակիմոմենոս և «ղեկավարել է» կայսերությունը մինչև 980-ական թվականները[2]։
Այդուհետև ընտանիքի մասին վկայություններ առանձնապես չկան, միայն 11-րդ դարում ոմն Կոնստանտին Լեկափենոսի մասին հայտնի է դարձել իր կնիքի շնորհիվ, և տոհմի վերջին կարևոր անդամը եղել է Գևորգ Լեկափենոսը՝ 14-րդ դարի պաշտոնյա և գրող[2]։
Տոհմածառ խմբագրել
Ըստ Սթիվեն Ռանսիմենի «Ռոմանոս Լեկափենոս կայսրը և նրա գահակալությունը․ 10-րդ դարի Բյուզանդիայի ուսումնասիրություն» աշխատության, Հավելված IV․
| Թեոֆիլակտ Աբաստակտոս | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ռոմանոս I Լեկափենոս (870–948), կայսր՝ 920–944 թթ․ | Թեոդորա, Ռոմանոս I-ի կինը (մահացել է 922), Ավգուստա | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Քրիստափոր Լեկափենոս (մահացել է 931), կրտսեր համակայսր 921–931 | Սոֆյա, Նիկետասի դուստր | Ստեփան Լեկափենոս (910–963), կրտսեր համակայսր 924–945 | Աննա Գաբալաինա, Ավգուստա | Ն. Լեկափենոս | Ռոմանոս Սարոնիտես | Թեոֆիլակտ Լեկափենոս (917–956), Կոստանդնուպոլսի պատրիարք 933–956 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Հելենա Լեկափենոս (մահացել է 961), Ավգուստա | Կոստանդին VII (905–959), միիշխան կայսր 913–920 & 944–959, կրտսեր համակայսր 920–944 | Ագաթե Լեկափենոս | Ռոմանոս Արգիրոս | Հելենա, Ադրիանոսի դուստր | Կոնստանտին Լեկափենոս (912–946), կրտսեր համակայսր 924–945 | Թեոպանո Մամաս | Ն. Լեկափենոս | Մուսելե | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Պետրոս I Բուլղարացի, Բուլղարիայի կայսր 927–969 | Մարիա-Իրենե Լեկափենոս (մահացել է 966) | Ռոմանոս Լեկափենոս | Միքայել Լեկափենոս | Ռոմանոս Լեկափենոս | Ռոմանոս Լեկափենոս, Կոստանդնուպոլսի պատրիարք | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Lekapenos // The Oxford Dictionary of Byzantium / Editor in chief Alexander P. Kazhan. — Oxford University Press, 1991. — Vol. 2. — P. 1203.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Kazhdan, Alexander(1991). "Lekapenos". In Kazhdan, Alexander. The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. pp. 1203–1204. ISBN 978-0-19-504652-6.
- ↑ Каждан, Александр Петрович Гл. 1. Ч. 3. Лакапины // Армяне в составе господствующего класса Византийской империи в 11-12 вв. — АН АрмССР, 1973. — С. 11—13.
Գրականություն խմբագրել
- «Лакапены». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Աղբյուրներ խմբագրել
- Kazhdan, Alexander (1991). «Lekapenos». In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. էջեր 1203–1204. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Runciman, Steven (1988) [1929]. The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35722-5.
