Լարային գործիքներ
Լարային երաժշտական գործիք, երաժշտական գործիք, որտեղ ձայնի (վիբրատորի) աղբյուրն է համարվում լարի տատանումը[1]։ Հորնբոստել-Աաքսի համակարգում դրանք անվանում են քորդոֆոններ։ Լարային երաժշտական տիպային գործիքներից են համարվում՝ ջութակը, թավջութակը, ալտը, կոնտրաբասը, տավիղը և կիթառը, ինչպես նաև բազմաթիվ տարբեր ազգային գործիքներ՝ կոմուզը, խոմուսը, կիլկիյակը, կոբիզը, դոմբիրը, գուսլին, բալալայկան, դոմբրան և այլն[2]։
| Լարային գործիքներ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | երաժշտական գործիքների դաս |
| Որակավորում | խորդոֆոն |
Լարային գործիքների տեսակներ խմբագրել
Բոլոր լարային գործիքները տատանում են տալիս մեկ կամ մի քանի լարով՝ իր կորպուսով (կամ էլեկտրական գործիքի ձայնահանիչի միջոցով)։ Սովորաբար նրանք առանձնացվում են ըստ լարի տանատանման «արձակման»։
Կսմիթավոր խմբագրել
Կսմիթ (իտալ.՝ pizzicato), օգտագոծվում է այնպիսի գործիքների կատարմամբ, որոնք են կիթառը, բալալայկան, դոմբրան, ուդան, սիտարը, բանջոն, ժետիգենը, արֆան, և օգտագործում են մատի միջոցով։ Այս կատեգորիային է պատկանում ստեղնաշարային գործիք՝ կլավեսինը, որի լարը ձգվում է փետուրի ծայրով։
Աղեղնավոր խմբագրել
Աղեղնավոր (իտալ.՝ arco-աղեղ) ձայնի դուրս հանման մեթոդը իրականանում է ջութակով, կիլկիյակով, ալտեով, կոնտրաբասով նվագելու ժամանակ։ Աղեղը կազմված է ձողից իր մեջ ձգված բազմաթիվ մազիկներից։
Հարվածային խմբագրել
Լարային գործիքներով ձայնի ստացման երրորդ տարածված միջոցն է համարվում՝ մուրճի հարվածումը լարին։ Այդ տիպի ամենատարածված գործիքն է դաշնամուրը (նախկինում համարվում էր հարվածային գործիք), որտեղ մուրճերը ունեն հատուկ դեր։ Մյուս օրինակն է՝ կիմբալը (ցիմբալը), որի ժամանակ նվագողն է բռնում մուրճերը։
Հարվածային ևս մի միջոց է օգտագործվում կլավիկորդ (դաշմանուրի տեսակ) նվագելիս, պղնձե սայրերը պահում են լարերը կոշտ, որի միջոցով էլ նրանք հարվածից վիբրացիա են տալիս։
Նույնը կարելի է անել նաև կսմիթավոր կամ աղեղնավոր գործիքով, կիթառիստներն այս հնարքն անվանում են աճող սահման (անգլ. hammer-խփել)։ Վերջին էլեկտրական ձայնահանիչների հայտնագործությունից հետո կիթառով նվագելը դարձավ հնարավորինս հեշտ, ստանում էին գրեթե բոլոր ձայները այդ մեթոդի միջոցով։ Այնպես, ինչպես կարելի է անել դա սեփական ձեռքերով, դա հաճախ անվանում են «կրկնակի արտահայտում»։ Գոյություն ունեն հատուկ այս կիթառի նման ստեղծված գործիքներ, օրինակ Բունկեր Տուչ Կիտառ, Կիթառ Ուօարա և Մեգատարը (անգլ. Megatar):
Աղեղնավոր գործիքներով նվագողները երբեմն օգտագործում են նաև լարին հարվածելու կոլ լեգնո (իտալ. col legno ձևը)։ Սա առաջացնում է ձայնի արձակման ցանկալի բարձրություն։ Կոլ լեգնո եղանակով հայտնի նվագախմբային կատարումը Գուստավ Խոլստայի Մոլորակներ (The Planets) շարքերգից «Մարսն» («Mars») է։
Լարի երկարություն կամ մենզուրա խմբագրել
Կսմիթահար կամ աղեղնավոր երաժշտական գործիքների վերին և ներքին ծայրերի հեռավորությունը։ Սահմանում են որոշակի ֆիզիկական հեռավորություն գործիքի նոտաների միջև։ Օրինակ՝ կոնտրաբասի լարի երկարությունը մոտավորապես 42 դյույմ է, իսկ ջութակինը՝ համարյա 13։ Ջութակի ավելի կարճ լարերին ձախ ձեռքով հեշտ կարելի է նվագել երկու օկտավա առանց դիրքը փոխելու, իսկ կոնտրաբասով մեկ օկտավա կամ նոնա։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Струнные музыкальные инструменты // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
- ↑ «Струнные инструменты». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Գրականություն խմբագրել
- «Струнные инструменты». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Должанский А. Краткий музыкальный словарь. – Рипол Классик, 1964.
- Михеева Л. Музыкальный словарь в рассказах //М.:«Советский композитор. – 198
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լարային գործիքներ» հոդվածին։ |