Իվան Սերգեևիչ Յառիգին (ռուս.՝ Иван Сергеевич Ярыгин. նոյեմբերի 7, 1948(1948-11-07), Q27573589?, Q4250668?, Տաշտագոլսկի շրջան, Կեմերովոյի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - հոկտեմբերի 11, 1997(1997-10-11), Նեֆտեկումսկ, Ստավրոպոլի երկրամաս, Ռուսաստան), ռուս խորհրդային ազատոճային ըմբիշ։ Հանդես է եկել ծանր քաշային կարգում։ 1970-1980 թվականների միջակայքում հաղթել է իր մասնակցած բոլոր միջազգային խոշոր մրցումներում, բացառությամբ Եվրոպայի 1970 և 1974 թվականների առաջնությունների, որտեղ գրավել է երկրորդ տեղը։ Յառիգինը նվաճել է 1972 և 1976 թվականների ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոնի տիտղոսը, ընդ որում՝ դարձել է առաջին ըմբիշը, ով օլիմպիական մրցագորգին իր բոլոր մենամարտերն ավարտել է ժամանակից շուտ, մաքուր հաղթանակով, մրցակիցներին չտալով ոչ մի միավոր[1]։ 1973 թվականին հռչակվել է աշխարհի, 1972 և 1975–76 թվականներին՝ Եվրոպայի չեմպիոն։ 1973, 1976–77 և 1979–80 թվականներին հինգ անգամ նվաճել է աշխարհի գավաթը՝ գավաթային մենամարտերում չկրելով ոչ մի պարտություն[2]։, Այդ ասպարեզում նա սահմանել է ևս մեկ ռեկորդ՝ տանելով ամենաարագ հաղթանակը՝ ընդամենը 27 վայրկյանում[3]։ 1980 թվականին հրաժեշտ տալով ակտիվ սպորտին՝ Յառիգինը որպես գլխավոր մարզիչ ղեկավարել է Խորհրդային Միության ազատ ոճի ըմբշամարտի հավաքականը մինչև 1992 թվականը, այնուհետև՝ Ռուսաստանի ըմբշամարտի ֆեդերացիան։ Անժամանակ մահացել է՝ 1997 թվականին զոհ գնալով ավտովթարի[4]։ Աչքի ընկնելով բացառիկ ամուր կազմվածքով և ուժով[5]՝ Յառիգինը իր բոլոր մարտերը վարել է հարձակողական ոճով, ձգտելով մրցակցին հնարավորինս արագ գցել թիակների վրա և ժամանակից շուտ ավատել մարտը:.[6] Ըմբշամարտի միջազգային ամենահեղինակավոր մրցաշարերից մեկը կրում է նրա անունը՝ Golden Grand Prix Ivan Yarygin, ամեն տարի անց է կացվում սիբիրյան Կրասնոյարսկ քաղաքում։

Իվան Յառիգին
Անձնական տեղեկություն
Սեռ՝արական
Մասնագիտացում՝ըմբիշ
Երկիր՝ Ռուսաստան և  ԽՍՀՄ
Ծննդյան ամսաթիվ՝նոյեմբերի 7, 1948(1948-11-07)
Ծննդավայր՝Q27573589?, Q4250668?, Տաշտագոլսկի շրջան, Կեմերովոյի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահվան ամսաթիվ՝հոկտեմբերի 11, 1997(1997-10-11) (48 տարեկան)
Մահվան վայր՝Նեֆտեկումսկ, Ստավրոպոլի երկրամաս, Ռուսաստան
Մարզիչ(ներ)՝Vladimir Charkov? և Dmitry Mindiashvili?
Հասակ՝193 սանտիմետր
Քաշ՝100 կիլոգրամ

Կենսագրություն

խմբագրել

Մանկություն և վաղ կարիերա

խմբագրել

Յառիգինը ծնվել է դարբնի բազմանդամ ընտանիքում։ Վաղ տարիքից օգնում էր հորը արհեստանոցում։ Դեռահաս տարիքում երազում էր դառնալ ֆուտբոլի դարպասապահ և ըմբշամարտով սկսել է զբաղվել միայն 1966 թվականին՝ 18 տարեկանում։ Այնուհետև զորակոչվել է բանակ, Խորհրդային Միության զինված ուժերի սամբոյի առաջնությունում ծանր քաշային կարգում հաղթանակ տարել, ստացել սպորտի վարպետի կոչում։ Հետագայում անցել է ազատ ոճի ըմբշամարտին, 1968 թվականին հաղթել ՌՍՖՍՀ-ի, հաջորդ տարում էլ՝ ԽՍՀՄ-ի երիտասարդական առաջնություններում։

Առաջին տարիներ

խմբագրել

1970 թվականին նա նվաճեց Խորհրդային Միության չեմպիոնի տիտղոսը՝ հանդես գալով բարձրագույն խմբի առաջնությունում և հաղթելով իր հիմնական մրցակից Վլադիմիր Գուլյուտկինին։ 1971 թվականին պարտվեց Գուլյուտկինին, բայց 1972 թվականին կրկին հաղթեց նրան և ընդգրկվեց ԽՍՀՄ օլիմպիական հավաքականում՝ Մյունխենի օլիմպիական խաղերին մասնակցելու համար։ Օլիմպիական խաղերում նա մաքուր հաղթանակներ տարավ իր բոլոր հինգ մենամարտերում՝ մրցագորգի վրա ընդհանուր առմամբ ծախսելով 7 րոպեից մի փոքր ավելի՝ սահմանված 5x9=45 րոպեի փոխարեն[7] Օլիմպիական խաղերից երեք ամիս առաջ նա հաղթել էր 1972 թվականի Եվրոպայի առաջնությունում, որտեղ նույնպես բոլոր մենամարտերում մաքուր հաղթանակներ էր տարել։

Մահ և հիշատակ

խմբագրել
 
Տուպոլև Տու-160 ռազմավարական ռմբակոծիչը, որը կրում է Յառիգինի անունը

Յառիգինը մահացել է 1997 թվականին ավտովթարից. նրա մեքենան բախվել է ճանապարհի եզրին կայանված ծանր բեռնատարին[8]։ Ավելի վաղ՝ 1990 թվականին նրա պատվին ըմբշամարտի ամենամյա մրցաշար էր կազմակերպվել Կրասնոյարսկում, այն քաղաքում, որտեղ նա ապրում էր 1966 թվականից։ 1998 թվականին Կրասնոյարսկում բացվել է Իվան Յառիգինի անվան մարզապալատը, իսկ 2002 թ. մարտին՝ նրա հուշարձանը։ Նրա մյուս հուշարձանները տեղադրվել են Մոսկվայում՝ 1998 թվականին, Ստավրոպոլի երկրամասում (մահվան վայրի մոտ)՝ 2012 թվականին, Աբականում ՝ 2013 թվականին[9]։ Յառիգինի անունով են կոչվել միջնակարգ դպրոց[10] և ըմբշամարտի համալիր Մոսկվայում։ 2010 թվականին Յառիգինին նվիրված անկյուն է բացվել ՖԻԼԱ-ի ըմբշամարտի միջազգային փառքի սրահում[11]։

Միջազգային մրցումներ

խմբագրել
Միջազգային մրցումների արդյունքներ (ոչ լրիվ)[12]
Արդյ. Մրցակիցը Եղանակը Ժամ./
Հաշիվը
Տարեթիվը Մրցումը Մրցավայրը Ասպարեզը
1980 World Cup Winner at 100kg
Հաղթ.   Լարրի Բիլենբերգ Գցում 1:14 1980-03-30 1980 World Cup   Տոլեդո, Օհայո Centennial Hall
Հաղթ.   Ուայեթ Ուիշարթ Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1980-03-28
Հաղթ.   Հիրոակի Օբայասի Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1980-03-28
Հաղթ.   Բարբարո Մորգան Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1980-03-28
Հաղթ.   Իբրահիմ Սառ Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1980-03-28
Պարտ.   Հովարդ Հարրիս Վճիռ 7–8 1980-03-26 U.S.—Soviet all-star dual meet   Գլենս Ֆոլս, Նյու Յորք Glens Falls Civic Center
Հաղթ.   Ֆրեդ Բոնա Գցում 1:07 1979-04-07 Athletes in Action challenge   Անահայմ, Կալիֆոռնիա Anaheim Convention Center
Հաղթ.   1979-04 U.S.—Soviet all-star series
Olympic freestyle wrestling four-city tour
  Ֆենիքս, Արիզոնա
Չկա տվյալ   Լարրի Բիլենբերգ Վճիռ 3–10 1979-04-02   Ռապիդ Սիթի, Հարավ. Դակոտա Rushmore Plaza Civic Center
1979 World Cup Winner at 100kg
Հաղթ.   Ֆրեդ Բոնա Պասսիվություն 1979-04-01 1979 World Cup   Տոլեդո, Օհայո Centennial Hall
Հաղթ.   Բարբարո Մորգան Չկա տվյալ 1979-03-31
Հաղթ.   Ահմեդ Համիդա Գցում Չկա տվյալ 1979-03-31
Հաղթ.   Հիրոակի Յամամոտո Գցում Չկա տվյալ 1979-03-31
Հաղթ.   Լարրի Բիլենբերգ Չկա տվյալ 1979-03-31
Հաղթ.   Ջոն Սեթթեր[13] Fall 8:07 1979-03-28 U.S.—Soviet all-star series
Olympic freestyle wrestling four-city tour
  Ուիլքես-Բար, Փենսիլվանիա King's College Gym
Հաղթ.   1979-03-26   Նյու Յորք Felt Forum
1977 World Cup Winner at 100kg
Հաղթ.   Հարոլդ Սմիթ Fall 0:27 1977-03-27 1977 World Cup   Տոլեդո, Օհայո Centennial Hall
Հաղթ.   Սթիվ Դենիեր Գցում 1977-03-26
Հաղթ.   Յոշիակի Յացու Գցում 1977-03-26
1976 Olympic Gold Medalist at 100kg
Հաղթ.   Ռասսել Հելիքսոն Վճիռ 19–13 1976-07-27 1976 Summer Olympics   Մոնրեալ Maurice Richard Arena
Հաղթ.   Պետր Դրոզդա Տեխն. պարտ. 5:30 1976-07-27
Հաղթ.   Դիմո Կոստով Վճիռ 16–5 1976-07-27
Հաղթ.   Դանիել Վեռնիկ Տեխն. պարտ. 1:26 1976-07-27
Հաղթ.   Հարոլդ Բյուտներ Վճիռ 13–5 1976-07-27
1976 European Champion at 100kg
Հաղթ.   Դիմո Կոստով Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1976-04-18 1976 European Championship   Լենինգրադ Յուբիլեյնի մարզապալատ
Հաղթ.   Մեհմեթ Գյուչլու Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1976-04-18
Հաղթ.   Պետր Դրոզդա Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1976-04-18
Հաղթ.   1976-03- U.S.—Soviet all-star series
Olympic freestyle wrestling tour
  Մայամի, Ֆլորիդա
Հաղթ.   Ջեֆ Սմիթ Գցում 0:23 1976-03-04   Իսթ Լենսինգ, Միչիգան Jenison Fieldhouse
1976 World Cup Winner at 100kg
Հաղթ.   Գրեգ Վոյցեխովսկի 1976-03-01 1976 World Cup   Տոլեդո, Օհայո The Field House
Հաղթ.   Ռ. Սուխթսարաթ Վճիռ 4–2 1976-02-29
Հաղթ.   Սթիվ Դենիեր Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1976-02-29
1975 European Champion at 100kg
Հաղթ.   Հարալդ Բյուտներ Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1975-05-01 1975 European Championship   Ludwigshafen
Հաղթ.   Դիմո Կոստով Չկա տվյալ 1975-05-01
Հաղթ.   Էդվարդ Ժմուձևսկի Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1975-05-01
Հաղթ.   Պետր Դրոզդա Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1975-05-01
1974 European Silver Medalist at 100kg
Պարտ.   Հարալդ Բյուտներ Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1974-06-24 1974 European Championship {{{2}}} Մադրիդ Palacio de Deportes
Հաղթ.   1974-04-05 U.S.—Soviet all-star series
Olympic freestyle wrestling
six-city tour
  Ալեքսանդրիա, Վիրջինիա
Հաղթ.   Ջիմ Դուշեն Գցում >3:00 1974-04-02   Չատանոգա, Թենեսի University of Tennessee Arena
Հաղթ.   Բուրկե Դիդրիխ Գցում 8:41 1974-03-30   Բերքլի, Կալիֆոռնիա Harmon Gym
Հաղթ.   Լարրի Ամունդսոն Գցում 2:48 1974-03-27   Սան Դիեգո, Կալիֆոռնիա Peterson Gym
Կաղապար:CGuest Soviet wrestling clinic demonstration 1974-03-23   Լոնգ Բիչ, Կալիֆոռնիա [[Long Beach Pyramid|Long Beach State Gym
Հաղթ.   Բուրկե Դիդրիխ Գցում >3:00 1974-03-22 Long Beach Arena
Հաղթ.   Բուրկե Դիդրիխ Fall 2:34 1974-03-19   Նյու Յորք Felt Forum
1973 World Champion at 100kg
Հաղթ.   Բուրկե Դիդրիխ Գցում >6:00 1973-09-06 1973 World Championship   Թեհրան Aryamehr Indoor Stadium
Հաղթ.   Յոժեֆ Ցատարի Գցում 1973-09-09
Հաղթ.   Դիմիտար Նեկով Գցում Չկա տվյալ 1973-09-06
1973 World University Games Champion at 100kg
Հաղթ.   Բուրկե Դիդրիխ Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1973-08-15 1973 World University Games   Մոսկվա Լենինի անվան մարզապալատ
Հաղթ.   Դիմիտար Ստանկով Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1973-08-15
Հաղթ.   Հենք Շենք Վճիռ 6–3 1973-06-01 U.S.—Soviet all-star series
Olympic freestyle wrestling
four-city tour
  Նյու Յորք Felt Forum
Հաղթ.   Նիք Քուրոլո Գցում 1:04 1973-05-30   Բրոքփորթ, Նյու Յորք Brockport State Gym
Հաղթ.   Գրեգ Վոյցեխովսկի Վճիռ 3–1 1973-05-26   Կոլամբուս, Օհայո St. John Arena
Հաղթ.   Ռասսել Հելիքսոն Default (9–0) >6:00 1973-05-23   Մեդիսոն, Վիսկոնսին Wisconsin Field House
1973 World Cup Winner at 100kg
Հաղթ.   Ռասսել Հելիքսոն Գցում 1:56 1973-05-20 1973 World Cup   Տոլեդո, Օհայո Toledo Field House
Հաղթ.   Կլոդ Պիլո Գցում 0:17 1973-05-19
Հաղթ.   Շիզուո Յադա Գցում 1973-05-19
1972 Olympic Gold Medalist at 100kg
Հաղթ.   Յոժեֆ Ցատերի Գցում 2:04 1972-08-31 1972 Summer Olympics   Մյունխեն Messe München
Հաղթ.   Խորլո Բայանմունխ Գցում 5:21 1972-08-31
Հաղթ.   Էնաչե Պանիատ Fall 1:47 1972-08
Հաղթ.   Աբոլֆազի Անվարի Գցում 2:58 1972-08
Հաղթ.   Հարրի Գերիս Գցում 2:20 1972-08
Հաղթ.   Գերդ Բախման Գցում 2:11 1972-08
Հաղթ.   Բրունո Յուտցելեր Գցում 0:27 1972-08-27
1972 European Champion at 100kg
Հաղթ.   Վասիլ Տոդորով Գցում Չկա տվյալ 1972-04-24 1972 European Championship   Կատովիցե Spodek Arena
Հաղթ.   Գերդ Բախման Գցում Չկա տվյալ 1972-04-24
Հաղթ.   Էնաչե Պանաիտ Գցում Չկա տվյալ 1972-04-24
1970 European Silver Medalist at 100kg
Պարտ.   Ահմեթ Այիք Չկա տվյալ Չկա տվյալ 1970-06-09 1970 European Championship   Արևելյան Բեռլին
Հաղթ.   Վասիլ Տոդորով Գցում Չկա տվյալ 1970-06-09
Հաղթ.   Գերդ Բախման Գցում Չկա տվյալ 1970-06-09
Հաղթ.   Էնաչե Պանաիտ Գցում Չկա տվյալ 1970-06-09
Հաղթ.   Կարել Էնգել Գցում Չկա տվյալ 1970-06-09

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. United Press International (1974 թ․ մարտի 21). «U.S. wrestlers meet Soviets in Long Beach». Progress Bulletin: 19.
  2. «Soviet Coach Is Optimistic». Fayetteville Northwest Arkansas Times. Associated Press: 22. 1980 թ․ մարտի 26.
  3. The record later was beaten by Jim Jackson, who pinned Japanese heavyweight Yasuori Ominato in 17 seconds, April 1, 1978. See: United Press International (1978 թ․ ապրիլի 2). «U.S. Leads Cup Wrestling»: 47. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  4. «Ivan Yarygin». sports-reference.com. Sports Reference. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  5. «Notes». The Post-Crescent. 16 (31): 36. 1976 թ․ օգոստոսի 1.
  6. Lucas, Mike (1973 թ․ մայիսի 23). «Soviet Matmen Land Improvement of U.S. Team». The Capital Times. 112 (138): 24.
  7. «Ivan Yarygin». sports-reference.com. Sports Reference. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  8. Иван Ярыгин. Yarygin Wrestling Museum
  9. Памятник Ивану Ярыгину в Абакане Արխիվացված 2016-04-22 Wayback Machine. Yarygin Museum
  10. p://yarigin-museum.ru/ob-ekty/uchrezhdeniya-i-organizatsii МБОУ Московская средняя школа им. Ивана Ярыгина]. Yarygin Museum
  11. «Ivan Yarygin». sports-reference.com. Sports Reference. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին."Ivan Yarygin". sports-reference.com. Sports Reference. Archived from the original on 16 October 2015. Retrieved 26 September 2015.
  12. Details of Ivan Yarygin profile available at the United World Wrestling Database.
  13. Setter was an alternate for Jeff Blatnick, who withdrew due to health issues.

Գրականություն

խմբագրել
  • Большая олимпийская энциклопедия. Т. 1-2. Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006. — 784+968 с.: ил.
  • Павлова, Анна Последний богатырь Иван Ярыгин // Наш Красноярский край. — 28.08.2014. — № 63 (653).
  • Иван Ярыгин — легенда спорта // автор-составитель Ю. А. Иванов. — Абакан: Издательство Хакасского государственного университета, 2005. — 197 с. — ISBN 5-7810-0296-0
  • Ярыгин, Иван Сергеевич // Шервуд — Яя. — М. : Большая российская энциклопедия, 2017. — С. 785. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 35). — ISBN 978-5-85270-373-6.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Սպորտային ձեռքբերումներ
Նախորդող՝
Ալեքսանդր Մեդվեդ
Դրոշակակիր for   ԽՍՀՄ (փակման արարողություն)
Մոնրեալ 1976 ( Վասիլի Ալեքսեևի հետ)
Հաջորդող՝
Նիկոլայ Բալբոշին
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Յառիգին» հոդվածին։