Վիքիպեդիա

Իկիգայ

Իկիգայ (ճապ.՝ 生き甲斐), ճապոներեն եզրույթ, որը նշանակում է «ապրելու իմաստ»։ Այն վերաբերում է կյանքում նպատակ կամ ուղղություն ունենալուն, կամ մի այլ բանի, որը կյանքը կդարձնի արժանի ապրելու համար, և որի համար անձը կիրականացնի ինքնաբուխ ու պատրաստակամ արարքներ՝ տալով դրանց բավարարվածության ու «կյանքի իմաստի» զգացողություն։ Իկիգայն արտացոլում է անձի ներքին եսը և ասոցացվում է առողջության ու երկարակեցության հետ։

Ստուգաբանություն խմբագրել

Իկիգայ բառը բառացիորեն բաղկացած է Iki (ապրել) ևgai (պատճառ) բառերից[1]։ Իկիգայ բառը միավորում է ճապոներեն երկու բառ՝ iki (ճապ.՝ 生き), որը նշանակում է կյանք, և kai (甲斐), որն էլ նշանակում է ազդեցություն, արդյունք, պտուղ, արժանիք, օգուտ (արտասանվում է gai), այսինքն նշանակում է ապրելու, կենդանի լինելու պատճառ, կյանքի իմաստ, մի բան, որ դարձնում է կյանքն ապրելու արժանի[2]։

Ընդհանուր ակնարկ խմբագրել

Իկիգայը կյանքում որևէ ուղղություն, նպատակ ունենալն է[3] կամ մի բան, որը կդարձնի կյանքը ապրելու արժանի[4], կամ «սուբյեկտիվ ընկալում է, որ անձի առօրյա կյանքը լի է էներգիայով ու մոտիվացիայով»[5]։ Իկիգայը բարեկեցության վիճակն է, քանի որ այն «ենթադրում է գործողություն անձի կողմից՝ նվիրելու իրեն այնպիսի գործերի, որոնցից նա բավականություն է ստանում, և ասոցացվում է կատարելության զգացողության հետ»[6]։

Իկիգայը վերաբերում է[7]

  1. «առանձնահատուկ «փորձի», որն առաջացնում է երջանկության ու արժանիքի զգացում»,
  2. «արդյունքների ճանաչողական գնահատման, որը անձի կյանքը համարում է իմաստալից վերոնշյալ «փորձի» շնորհիվ» և
  3. «ուրախության ու ինչ-որ բան ավարտած լինելու զգացումին, որը բխում է կոգնիտիվ գնահատումից»

Օկինավայի մշակույթում Իկիգայն ընկալվում է որպես «առավոտյան արթնանալու պատճառ», այսինքն՝ կյանքից հաճույք ստանալու պատճառ։ TED համաժողովներից մեկում National Geographic-ի հաղորդավար Դեն Բյութները նշում էր Իկիգայը՝ որպես օկինավացիների երկարակեցության պատճառներից մեկը[8]։ Հինգ շրջաններից մեկը, որ Դ. Բյութները ուսումնասիրել և գրել է իր գրքում, Օկինավան է։ Նա սովորել է Օկինավայի բնակիչների իկիգայի փիլիսոփայությունը և նշել, որ ճապոնացիները ցանկություն չունեն թոշակի անցնելու, մարդիկ շարունակում են կատարել իրենց սիրելի աշխատանքը այնքան ժամանակ, քանի դեռ առողջ են։

Իկիգայ բառը սովորաբար օգտագործվում է՝ ցույց տալու համար մարդու կյանքում արժեքների աղբյուրը կամ այն բոլոր բաները, որ մարդու կյանքը դարձնում են ապրելու արժանի։ Այն արտացոլում է մարդու ներքին եսը՝ միաժամանակ ստեղծելով մտավոր վիճակ, որտեղ անձն իրեն խաղաղ է զգում։ Այն գործողությունները, որ թույլ են տալիս մարդուն զգալ Իկիգայը, երբեք անձին պարտադրված չեն. դրանք ինքնաբուխ են և միշտ արվում են կամորեն՝ անհատին բավարարվածության ու կյանքի իմաստ ունենալու զգացում տալով[9]։

Մեխանիզմ խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Մասլոուի պահանջմունքների բուրգ

Մի հոդվածում, որը վերնագրված էր Ikigai — jibun no kanosei, kaikasaseru katei («Իկիգայ. անձին ծաղկելու հնարավորություններ տալու գործողություն»), Կոբայասի Ցուկասան նշել է, որ «մարդիկ կարող են իրական իկիգայը զգալ այն ժամանակ, երբ անձի հասունության, ցանկությունների, բավարարվածության, սիրո, երջանկության, կյանքի արժեքը զգալու վրա հիմնվելով՝ նրանք շարունակեն իրենց ուղին դեպի Ինքնիրացում»[10][11]։

Ալբերտայի համալսարանի պրոֆեսոր Սինտարո Կոնոն, ում հետազոտություններ կատարելու հետաքրքրությունները հիմնված են ազատ ժամանակի (leisure) ու հատկապես իկիգայի վրա[12]՝ մշակել է իկիգայի մի դինամիկ տեսություն և առանձնացրել է չորս գործողություններ, որ մարդիկ կատարում են՝ իկիգային հասնելու համար, այսինքն՝ իրենց կյանքը ապրելու արժանի դարձնելու համար[13][14]։ Դրանք են

  1. «ներգրավվել այնպիսի գործողություններում, որոնք արժևորվում են որպես հաճելի, խթանող կամ հանգստացնող»,
  2. «դիվերսիֆիկացվել՝ ներգրավվելով բազմաթիվ արժեքների միաժամանակ (օրինակ՝ հաճույք և հանգստություն)»,
  3. «հավասարակշռել մրցակցող արժեքները (օրինակ հաճույքը և ջանքը կամ խթանն ու հանգստությունը)»,
  4. «ժամանակավորապես թողնել այն արարքները, որոնք դառնում են ճնշող, որպեսզի հնարավոր լինի զբաղվել նրանցով հետագայում»[13]։

Պատկանելության կարևորությունը խմբագրել

1960, 1970 և 1980-ականներին տարածված էր այն միտքը, որ իկիգայն արվում էր կամ հանուն հասարակության բարելավման («սեփական ցանկությունները հասարակությանը ստորադասելու միջոցով», տե՛ս Մասլոուի պահանջմունքների բուրգը) կամ էլ հանուն սեփական անձի բարելավման («գնալ սեփական ճանապարհով»)։ 21-րդ դարում, սակայն, իկիգայն ավելի շատ կենտրոնացել է ավելի սեփական անձի, քան սեփական անձը զոհաբերելու վրա[15]։

Ճապոնիայի նախորդ սերունդների համար իկիգայը «ընտանիքի ու հասարակության կաղապարի մեջ տեղավորվելն» էր, մինչդեռ երիտասարդ սերունդը նշում է, որ իրենց իկիգայն այն երազանքների մասին է, թե նրանք «ինչ են դառնալու ապագայում»[7]։

Ազդեցությունը բարեկեցության վրա խմբագրել

Ամենայն հավանականությամբ իկիգայ զգալն իր ազեցությունն ունի գլխուղեղի մեծ կիսագնդի ճակատային բլթի գործունեության վրա[16]։ Վիճակագրորեն ապացուցվել է, որ իկիգայի առկայությունը կապ ունի սթրեսի ցածր մակարդակի ու ընդհանուր առողջության ու երջանկության զգացումների հետ։ Որոշ ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ այն մարդիկ, որոնք իկիգայ չեն զգում, ավելի հավանական է, որ կունենան սրտանոթային հիվանդություններ, սակայն որևէ ազդեցություն չարօրակ ուռուցքների զարգացման վրա չի հայտնաբերվել[17][18]։

Իկիգայ զգալը հավասարակշռում է այնպիսի միջնորդանյութերի ու հորմոնների, ինչպիսիք են դոֆամինը, սերոտոնինը և β-էնդորֆինը[16]։ Որոշ ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ կյանքում որոշակի «նպատակի»՝ իկիգայի առկայության զգացումը հակարդարձ համեմատական է ուրիշների կողմից ուշադրության արժանանալու ցանկությանը ու տագնապին[16]։ Ուսումնասիրությունները նաև հայտնաբերել են, որ իկիգայը նաև ասոցացվում է ճապոնացիների երկարակեցության հետ[18]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Mogi, Ken (2017). The little book of Ikigai. Great Britain: Quercus Editions Ltd. էջեր 5, 6. ISBN 9781787470279.
  2. ↑ Watanabe Toshirō (渡邊敏郎), Edmund R. Skrzypczak, and Paul Snowden, eds. (2003), Kenkyūsha's New Japanese-English Dictionary (新和英大辞典), 5th edition, Kenkyusha, pp. 127, 459, 130. In the game go, iki especially means "alive" (able to remain on the board indefinitely): "in go normally a situation in which a connected group of stones of any size contains at least two independent liberties [me] and so cannot be captured by an opponent".
  3. ↑ Schippers, Michaéla (2017 թ․ հունիսի 16). IKIGAI: Reflection on Life Goals Optimizes Performance and Happiness (անգլերեն). ISBN 978-90-5892-484-1. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 22-ին.
  4. ↑ Mathews, Gordon (1996). «The Stuff of Dreams, Fading: Ikigai and "The Japanese Self"». Ethos. 24 (4): 718–747. doi:10.1525/eth.1996.24.4.02a00060. ISSN 0091-2131. JSTOR 640520.
  5. ↑ Schippers, Michaéla C.; Ziegler, Niklas (2019 թ․ դեկտեմբերի 13). «Life Crafting as a Way to Find Purpose and Meaning in Life». Frontiers in Psychology. 10: 2778. doi:10.3389/fpsyg.2019.02778. ISSN 1664-1078. PMC 6923189. PMID 31920827.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  6. ↑ Kumano, Michiko (2018 թ․ հունիսի 1). «On the Concept of Well-Being in Japan: Feeling Shiawase as Hedonic Well-Being and Feeling Ikigai as Eudaimonic Well-Being». Applied Research in Quality of Life (անգլերեն). 13 (2): 419–433. doi:10.1007/s11482-017-9532-9. ISSN 1871-2576.
  7. ↑ 7,0 7,1 Ozawa-de Silva, Chikako (2020 թ․ փետրվարի 11). «In the eyes of others: Loneliness and relational meaning in life among Japanese college students». Transcultural Psychiatry (անգլերեն): 136346151989975. doi:10.1177/1363461519899757. ISSN 1363-4615.
  8. ↑ «How to live to be 100+».
  9. ↑ Nakanishi, N (1999 թ․ մայիսի 1). «'Ikigai' in older Japanese people». Age and Ageing (անգլերեն). 28 (3): 323–324. doi:10.1093/ageing/28.3.323. ISSN 1468-2834. PMID 10475874.
  10. ↑ Mathews, Gordon (1996). What Makes Life Worth Living?: How Japanese and Americans Make Sense of Their Worlds. University of California Press. ISBN 9780520201330.
  11. ↑ Kobayashi, Tsukasa (1990 թ․ ապրիլի 4). «Ikigai — jibun no kanosei, kaikasaseru katei». Nihon Keizai Shinbun. Tokyo.
  12. ↑ «Home | Shintaro Kono's Leisure Research Lab». website (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 5-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Kono, Shintaro; Walker, Gordon J. (2020 թ․ հունվարի 1). «Theorizing Ikigai or Life Worth Living Among Japanese University Students: A Mixed-Methods Approach». Journal of Happiness Studies (անգլերեն). 21 (1): 327–355. doi:10.1007/s10902-019-00086-x. ISSN 1573-7780.
  14. ↑ «Finding Ikigai in Leisure with Shintaro Kono». Ikigai Tribe (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 5-ին.
  15. ↑ Manzenreiter, Wolfram; Holthus, Barbara (2017 թ․ մարտի 27). Happiness and the Good Life in Japan (անգլերեն). Taylor & Francis. ISBN 978-1-317-35273-0.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Ishida, Riichiro (2012). «Reducing Anxiety in Stutterers through the Association between "Purpose in Life/Ikigai" and Emotions». Global Journal of Health Science. 4 (5): 120–4. doi:10.5539/gjhs.v4n5p120. PMC 4776915. PMID 22980384.
  17. ↑ Sone T., Nakaya N., Ohmori K., Shimazu T., Higashiguchi M., Kakizaki M., Kikuchi N., Kuriyama S., Tsuji I. (2008). «Sense of life worth living (ikigai) and mortality in Japan: Ohsaki Study». Psychosomatic Medicine. 70 (6): 709–15. doi:10.1097/PSY.0b013e31817e7e64. PMID 18596247.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  18. ↑ 18,0 18,1 Tanno K., Sakata K., Ohsawa M., Onoda T., Itai K., Yaegashi Y., Tamakoshi A.; JACC Study Group. (2009). «Associations of ikigai as a positive psychological factor with all-cause mortality and cause-specific mortality among middle-aged and elderly Japanese people: findings from the Japan Collaborative Cohort Study». Journal of Psychosomatic. 67 (1): 67–75. doi:10.1016/j.jpsychores.2008.10.018. PMID 19539820.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իկիգայ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իկիգայ&oldid=9524270» էջից