Մետաղադրամական միավոր (դրամական միավոր), հնացած մետաղադրամային միավոր ոսկուց, արծաթից կամ պղնձից։ Այսպես, օրինակ, ԽՍՀՄ դրամական միավորները 1924-1947 թվականներին եղել են չերվոնեցը ՝ 7,74 գ մաքուր ոսկու համարժեք, իսկ ռուբլին ՝ հավասար110 չերվոնեցի։ Ռուսաստանի Դաշնության դրամական միավորը ռուբլին է, որը բաղկացած է 100 կոպեկից, իսկ Ջիբրալթարի դրամական միավորը Ջիբրալթարի ֆունտն է, որը հավասար է մեկ ֆունտ ստեռլինգի։

Դրամական միավորն օգտագործվում է ապրանքների և ծառայությունների գներն արտահայտելու, երկրի թղթադրամների անվանական արժեքները սահմանելու, դրամական հաշվարկներ կատարելու, հաշվապահական գործառնություններ իրականացնելու, արտարժույթի արժեքը (կուրսը) որոշելու համար։

Դրամական միավորի նոմինալը սովորաբար որոշվում է ազգային կենտրոնական բանկի կողմից [1], սակայն կարող է ամրագրվել պետության սահմանադրությամբ[2] կամ այլ օրենքներով։

Դրամական միավորի սահմանում

խմբագրել

Դրամական միավորը կարող է սահմանվել որպես

Դրամական միավորը նաև արժույթ տերմինի հիմնական իմաստներից է [16] [17] [18] [19]։

Միջազգային դրամական միավորներ

խմբագրել

20-րդ դարի 30-ական թվականներին սկսեցին ստեղծվել միջազգային դրամական միավորներ միջազգային հաշվարկների և վիճակագրության համար։ Օրինակ՝ Միջազգային Հաշվարկների Բանկն օգտագործել է 0,29 գրամ մաքուր ոսկի պարունակող ոսկե ֆրանկ։ 1950-1958 թվականներին Եվրոպական վճարումների միության շրջանակներում հայտնվեց Եվրոպական վճարային միավորը (epunit անգլ.՝ EP-Unit – European Payment Unit ), ոսկու պարունակությամբ հավասար է ԱՄՆ դոլարին։ Հետագայում՝ 1958-1978 թվականներին, այն փոխարինվեց եվրոպական հաշվառման միավորով (դրամական) (անգլ.՝ EUA — European Unit of Account ), իսկ 1979-1998 - Եվրոպական արժութային միավոր (ECU անգլ.՝ ECU — European Currency Unit ): ECU-ն եվրոյով փոխարինվեց 1999 թվականին [20]։

Միջազգային դրամական միավորներն են փոխառության հատուկ իրավունքը ( SDR- ից անգլ.՝ SDR — Special Drawing Rights ), որը թողարկվում է 1970 թվականից Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և CFA ֆրանկի կողմից, որն օգտագործվում է Կենտրոնական և Արևմտյան Աֆրիկայի շատ երկրներում [20] :

Շատ երկրներ հրաժարվում են սեփական արժույթների օգտագործումից՝ հօգուտ այլ երկրների ազգային արժույթների։ Ամենահայտնի դրամական միավորներն են ԱՄՆ դոլարը (տես «Դոլարացում ») և եվրոն [1]։

Մետաղական պարունակությամբ դրամական միավորներ

խմբագրել

1970-ականներին տեսավ ոսկու վերջնական ապամոնետիզացումը։ Այն ամբողջությամբ կորցրել է իր դրամական գործառույթները։ Եթե մինչ այս բազմաթիվ դրամական միավորների արժեքը, ի վերջո, համապատասխանում էր թանկարժեք մետաղի այս կամ այն զանգվածին, ապա այժմ աշխարհի բոլոր երկրներն անցել են ֆիատ փողերի օգտագործմանը, որոնց մետաղի պարունակությունը հաստատված չէ [20]։ Այնուամենայնիվ, կան մասնավոր և տեղական արժույթներ, որոնց արժեքը արտահայտվում է ոսկով։ Դրանք են, օրինակ, թվային արժույթը e-gold-ը, ինչպես նաև իսլամական ոսկե դինարը և արծաթե դիրհամը։ Վերջիններս, ելնելով Ղուրանում իրենց հիշատակման փաստից, հավակնում են մի քանի իսլամական պետությունների միջազգային արժութային միավորների կարգավիճակին։ Ոսկու ֆիքսված պարունակությամբ լրացուցիչ դրամական միավորի ներդրման նախագիծը՝ ոսկու ֆրանկը, առաջարկվել է Շվեյցարիայի Ազգային խորհրդի քննարկման համար 2011 թվականին, սակայն դեռ աջակցություն չի ստացել[21]։

Հաշվարկվող դրամական միավոր

խմբագրել

«Հաշվարկվող դրամական միավոր» («հաշվիչ միավոր») երկիմաստ տերմին է։ Իր ամենաընդհանուր ձևով դա նշանակում է պայմանական (իդեալական) արժեք, որն իրական մարմնավորում չունի իրական (նշված) մետաղադրամում կամ այլ ֆիզիկական միջավայրում և օգտագործվում է միայն կանխիկ հաշիվների, անկանխիկ վճարումների կամ հաշվապահական հաշվառման համար [22] [23] [24]։ Այս տերմինի զարգացում են համարվում «հաշվող մետաղադրամ» և «իդեալական մետաղադրամ» հասկացությունները, որոնք հակադրվում են իրական մետաղադրամի հետ։ Բայց հաշվող մետաղադրամի համար առաջնահերթությունը դրանում պարունակվող ավելի փոքր անվանական արժեքի մետաղադրամների քանակն է, և ոչ թե դրանց ընդհանուր քաշը։ Այսինքն, եթե ավելի փոքր մետաղադրամների արծաթի պարունակությունը փոխվի, հաշվող մետաղադրամը դեռ կպարունակի դրանք նույն քանակով, բայց համարժեք կլինի մաքուր արծաթի ավելի քիչ քաշի։ Իդեալական մետաղադրամի համար հաստատունը թանկարժեք մետաղի զուտ քաշն է, և ոչ թե դրան համարժեք փոքր մետաղադրամների քանակը։ Այսինքն՝ եթե փոքր մետաղադրամներում արծաթի պարունակությունը փոխվի, իդեալական մետաղադրամում դրա պարունակությունը չի փոխվի, այլ համարժեք կլինի ավելի մեծ թվով մանր մետաղադրամների [25] [25] [25]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 БРЭ, 2017, Денежная единица
  2. См. раздел «Денежная единица Российской Федерации»
  3. БЮС, 2003, Денежная единица
  4. СН, 1993, Денежная единица
  5. СН, 1993, Номинал
  6. НС, 1980, Номинал
  7. СЭС, 2005, Единица счёта
  8. БТС, 1998, Счётная единица
  9. ЭП, 2015, Денежная единица
  10. СЭС, 2005, Денежная единица страны
  11. СЭС, 2005, Денежные знаки
  12. НС, 1980, Денежная единица
  13. НС, 1980, Масштаб цен
  14. НС, 1980, Денежная система
  15. ЭБДФ, 2000, Денежная единица
  16. НС, 1980
  17. СЭС, 2005
  18. БСЭ, 1969—78
  19. ЭСБЕ, 1890—1907
  20. 20,0 20,1 20,2 БРЭ, 2017
  21. «В Швейцарии обсуждается введение золотого франка» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 10-ին.
  22. БСЭ, 1949—58
  23. ВИД, 2015
  24. ФСФ, 2017
  25. 25,0 25,1 25,2 СН, 1993

Գրականություն

խմբագրել