Դիտարկիչը կամ բրաուզերը (անգլ. Web browser), ծրագրային ապահովում է, որը նախատեսված է վեբ-կայքեր դիտելու համար, այսինքն վեբ կայքերին դիմելու, դրանցից ստացված տեղեկատվությունը վերամշակելու, կայքը արտածելու և մի էջից մյուսն անցնելու համար։

Համաշխարհային ցանցի ստեղծման օրվանից ցանցային դիտարկիչները անընդհատ կատարելագործվել են և ժամանակի ընթացքում ավելի ու ավելի է մեծանում դրանց կարևորությունն ու պահանջարկը։ Այժմյան ցանցային դիտարկիչը վեբ-կայքի մշակման և արտածման համար նախատեսված ծրագրային համակարգ է, որն իրենից ներկայացնում է վեբ-կայքի և իր հաճախորդի միջև միջանկյալ օղակ, միջավայր։ Գրեթե բոլոր հայտնի ցանցային դիտարկիչները տարածվում են անվճար այլ լրացնող ծրագրերի հետ միասին. Ինտերնետ Էքսփլորեր (Microsoft Windows-ի հետ միասին), Մոզիլլա Ֆայրֆոքս (անվճար, ազատ ծրագրային ապահովում), Սաֆարի (Mac ՕՀ-ի հետ կամ անվճար Windows-ի համար), Օպերա (անվճար սկսած 8.50 տարբերակից), Գուգլ Քրոմ (անվճար, ազատ ծրագրային ապահովում)։

2019 թվականի մարտի տվյալներով ավելի քան 4.3 մլն մարդ օգտագործում է դիտարկիչ, որը մոտավորապես կազմում է աշխարհի բնակչության 55%-ը[1]։ Ամենատարածված դիտարկիչներն են Գուգլ Քրոմ-ը, Մոզիլլա Ֆայրֆոքս-ը, Սաֆարի-ն,Ինտերնետ Էքսփլորեր-ը և Microsoft Edge-ը։

ՏարածումըԽմբագրել

 
Ամենատարածված ցանցային դիտարկիչը (հունվար 2015
     Internet Explorer      Mozilla Firefox      Google Chrome      Opera

Աշխարհում շատ ցանցային դիտարկիչներ գոյություն ունեն, սակայն ավելի հայտնի են վերևում նշված հինգ դիտարկիչները։ Այդ դիտարկիչները միշտ գտնվել և գտնվում են մրցակցության մեջ ու տարբեր երկրներում ձգտում են գրավել ցանցային դիտարկիչների շուկան։ Հետևաբար տարբեր երկրներում այս ցանցային դիտարկիչները տարբեր տարածում ունեն[2]։

Ինտերնետ Էքսփլորեր ցանցային դիտարկիչը ամենից շատ տարածված է ԱՄՆ-ում, Հարավային Կորեայում, Չինաստանում։ Այն իր օգտագործողների թվով առաջատարն է, սակայն վերջին ժամանակներս այս ցանցային դիտարկչի օգտագործողների թիվը պակասել է։ Դա հիմնականում բացատրվում է ծրագրային սխալներով ու դիտարկչի ծարաբեռնվածությամբ։ Շտկելու համար այս անհաջողությունները Microsoft ընկերությունը 2011 թվականին թողարկում է իր ցանցային դիտարկիչի 9-րդ տարբերակը, որը բավականին տարբերվում է դիտարկչի ավելի հին տարբերակներից։

Մոզիլլա Ֆայրֆոքս ցանցային դիտարկիչը երկրորդն է աշխարհում իր օգտագործողների թվով։ Այն մեծ տարածում ունի հատկապես Ինդոնեզիայում, որտեղ դիտարկչից օգտվում է համացանց օգտագործողների 80 տոկոսը։

Գուգլ Քրոմ ցանցային դիտարկիչը, չնայած իր նոր լինելուն, բավականին մեծ տարածում է գտել աշխարհում։ Դիտարկիչը հատկապես տարածված է Թունիսում և Ալբանիայում, որտեղ այն առաջին տեղում է։ Դիտարկիչը նաև մեծ տարածում է գտել Հայաստանում, որտեղ այս ցանցային դիտարկչից օգտվում է համացանց օգտագործողների 34 տոկոսը[3]։

Օպերա ցանցային դիտարկիչը նույնպես զարգանում է մեծ թափով, սակայն այս դիտարկիչի օգտագործողների թիվը աշխարհում շատ փոքր է՝ընդամենը համացանց օգտագործողների 3 տոկոսը։ Այն մեծ տարածում ունի հատկապես Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Ղազախստանում, Վրաստանում։

ՆշանակությունըԽմբագրել

 
WorldWideWeb-ը եղել է աշխարհում առաջին վեբ դիտարկիչը.[4]

Ինտերնետ դիտարկիշի նպատակը Համաշխարհային սարդոստայն-ից տեղեկատվությունը հասցնել և ցույց տալ դա Օգտագործող-ի սարքի վրա։

Այս գործընթացը սկսում է երբ օգտագործողը ներմուծում է URL-ը դիտարկիչում, օրինակ https://en.wikipedia.org/։ Գործնականում բոլոր URL-ները սկսում են http:-ով կամ https:-ով, ինչը նշանակում է, որ դիտարկիչը կստանա դրանք որպես HTTP: https:-ի դեպքում դիտարկիչի և վեբ սերվերի միջև հաղորդակցումը կոդավորված է անվտանգության և գաղտնիության սկզբունքներից ելնելով։ URL-ի համար մեկ այլ նախամասնիկ է file:-ը, որը օգտագործվում է համակարգչի ներքին թղթապանակներն ու նիշքերը ցույց տալու համար։

Մի անգամ կայքէջը բեռնվում է դիատրկիչում, և դիտարկիչը ցույց է տալիս այն օգտագործողի սարքի էկրանին։ Այն ներառում է դիտարկիչի կողմից ներառվող հնարավոև պատկերները և վիդեոները։

Շուկայական մասնաբաժինըԽմբագրել

Դիտարկիչների վիճակագրություն
Google Chrome
  
62.09%
Mozilla Firefox
  
14.81%
Internet Explorer
  
9.62%
Safari
  
5.34%
Microsoft Edge
  
3.68%
Opera
  
1.6%
Yandex Browser
  
0.5%
Coc Coc
  
0.29%
UC Browser
  
0.24%
Chromium
  
0.18%
Sogou Explorer
  
0.16%
Maxthon
  
0.16%
360 Secure Browser
  
0.16%
QQ Browser
  
0.11%
Mozilla Suite
  
0.04%
Phantom
  
0.03%
Vivaldi
  
0.03%
Pale Moon
  
0.02%
Amigo
  
0.02%
SeaMonkey
  
0.02%
Other
  
0.06%
Դիտարկիչների շուկայական մասնաբաժինները 2017 թվականի փետրվարի դրությամբ համաձայն StatCounter[5]

ԾանոթագրություններԽմբագրել