Վիքիպեդիա

Գրուձյոնձ

Գրուձյոնձ (լեհերեն՝ Grudziądz, լատիներեն՝ Graudentum, Graudentium[2]«Orbus Latinus». Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 9-ին., գերմաներեն՝ Graudenz, հին անգլերեն՝ Graudence[3],), քաղաք Լեհաստանի հյուսիսային մասում, Կույավո-Պոմերանյան վոևոդությունում, Վիսլա գետի աջ ափին, երկրի մայրաքաղաք Վարշավայից 208 կիլոմետր հեռավորության վրա[4]։ Օժտված է շրջանի (գավառի, պովիատի) իրավունքներով; Վոևոդությունում մեծությամբ չորրորդ բնակավայրն է։ 2014 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 97 573[5]։

Բնակավայր
Գրուձյոնձ
լեհ.՝ Grudziądz
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԼեհաստան Լեհաստան
Հիմնադրված էապրիլի 11, 1065, ենթդ․ 1232 և հունիսի 18, 1291 թ.
Մակերես57,76 կմ²
ԲԾՄ50±1 մետր
Բնակչություն▼90 890 մարդ (մարտի 31, 2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ86-300
Ավտոմոբիլային կոդCG
Պաշտոնական կայքgrudziadz.pl​(լեհ.)
Գրուձյոնձ (Լեհաստան)##
Գրուձյոնձ (Լեհաստան)

Գրուձյոնձի հին քաղաքամասը՝ 14-րդ դարից մնացած շտեմարաններով հանդերձ, ներառված է Լեհաստանի ազգային պատմական հուշարձանների ցանկում և պահպանվում է պետության կողմից։

Պատմություն խմբագրել

Ավանդազրույցի համաձայն՝ Գրուձյոնձը հիմնադրել է լեհ իշխան Բոլեսլավ Խիզախը՝ պաշտպանական նկատառումներով[6]։ Պատմական փաստաթղթերում բնակավայրն առաջին անգամ հիշատակվել է 1064 թվականին։ Տևտոնյան ուխտի ասպետների տիրապետության շրջանում՝ 1234 թվականին, ամրությունները վերակառուցվել են, նորացվել։ 13-րդ դարի կեսերին սկսվել է քարե ամրոցի շինարարությունը, որի պաշտպանության շնորհիվ բնակավայրն աստիճանաբար աճել է՝ վերածվելով քաղաքի։ 1291 թվականին ստացել է քաղաքի կարգավիճակ[7]։

Ժողովրդագրություն խմբագրել

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Քաղաքը Երկիրը Տարեթիվը
 Գյուտերսլո   1989[8]
 Ֆալուն   1991[8]
 Չեռնյախովսկ   1995[8]
 Նանինգ   2011[8]

Գրականություն խմբագրել

  • Stanisław Kujot - Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej?. Toruń, 1903-1904, tom 1-2
  • Tadeusz Chrzanowski, Grudziądz, Warszawa, Wyd. „Sport i Turystyka”, 1970
  • Stanisław Myśliborski-Wołowski, Szkice grudziądzkie, wyd. 3, Grudziądz, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1972
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, pod red. Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego, z. 7, Powiat grudziądzki, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1974
  • Stanisław Poręba - Grudziądz i okolice. Przewodnik, wydawca=Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, miejsce=Grudziądz, data=1990
  • Grudziądz, oprac. i red. Karola Skowrońska, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1991
  • Dzieje Grudziądza, pod red. Jerzego Danielewicza, t. 1 (do roku 1920), Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1992
  • „Kalendarz Grudziądzki”, 1, 1997 – 13, 2008, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury ISSN 1427-700X
  • Anna Wajler, Grudziądz na starej pocztówce, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 1998, 83-908767-4-4.
  • Kalendarium Grudziądz 2000, oprac. Jerzy Krzyś, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1999, 83-910048-2-1.
  • Grudziądz. Widoki miasta, oprac. Jadwiga Drozdowska, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2001, 83-88076-04-3.
  • Zbigniew Otremba - Grudziądz. Kronika dziejów miasta. Regnum, Gdańsk, 1999, isbn=83-907707-1-7
  • Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920-1939, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2002, 83-88076-06-X.
  • Grudziądz. Miniprzewodnik, tekst Tadeusz Rauchfleisz, Henryk Stopikowski, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 2004, 83-910048-5-6.
  • Ryszard Bogdan Kucharczyk - Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej Tom I, 2007, Grudziądz, strony=104, tom=I, isbn=978-83-917972-1-1
  • Grudziądz 1945. Wspomnienia, red. nacz. Janusz Kalamarski, Grudziądz, Wyd. Kalamarski, 2007, 978-83-920267-1-6.
  • Halicki, Krzysztof. «Działalność policji politycznej w zwalczaniu ruchu komunistycznego w Grudziądzu w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Rocznik Grudziądzki, Tom XIX 2011, s. 129-152. – Academia.edu». Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Տեսարան հին քաղաքամասից
  •  
    Ջրի դարպասը
  •  
    Նավահանգիստը
  •  
    Շուկայի հրապարակը
  •  
    Սբ. Մարիամ եկեղեցին
  •  
    Սբ. Ֆրանցիսկ Քսավիե եկեղեցին
  •  
    Սոբեսկու անվան ավագ դպրոցը
  •  
    Սբ. Նիկողայոս եկեղեցին (Kościół św. Mikołaja)
  •  
    Քաղաքային զբոսայգին (Park Miejski)
  •  
    Կենտրոնական փոստը
  •  
    Կլիմեկ աշտարակը (Wieża Klimek)
  •  
    Վիտոլդ Պիլեցկու հուշարձանը
  •  
    Ուլանը և աղջիկը քանդակը
  •  
    Բրոնիսլավ Մալինովսկու անվան կամուրջը
  •  
    Ջրաբաշխիչ աշտարակը

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/040410762011-0983333?var-id=1639616&format=jsonapi
  2. ↑ | nazwisko =Zedler| imię =Heinrich| tytuł =Grosses Vollständiges Universallixicon aller Wissenschaften und Künste| tom= 11| rok =1765| wydawca =Heinrich Zedler| miejsce =Halle i Leipzig|url=http://www.zedler-lexikon.de/blaettern/zedlerband.html?seitenzahl=335&bandnummer=11%7C(չաշխատող հղում) strony =636}}
  3. ↑ «Orbus Latinus». Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 9-ին.; the form Grudentia is used by, e.g., A. Lentz, Philologus 23 (1866), p. 175.
  4. ↑ Адлегласці паміж гарадамі -
  5. ↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Արխիվացված 2018-12-26 Wayback Machine
  6. ↑ Wielka encyklopedia polski: Tom 1 Wojciech Słowakiewicz, Jacek Słowiński, Piotr Turkot page 270 Fogra, 2000
  7. ↑ «Grudziądz». Encyclopædia Britannica Online. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Արխիվացված պատճենը» (լեհերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 6-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրուձյոնձ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գրուձյոնձ&oldid=9749516» էջից