Բիհաչ

Բիխաչ
Քաղաք
	Բիխաչ
	բոս․՝ Bihać
	Զինանշան
Երկիր	Բոսնիա և Հերցեգովինա
Համայնք	Բիխաչ (համայնք)
Ղեկավար	Ալբին Մուսլիք
Մակերես	900 կմ²
ԲԾՄ	230±1 մետր
Բնակչություն	37․511 մարդ (2008)
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+387 (37)
Փոստային ինդեքս	77000
Փոստային դասիչ	77 000
Պաշտոնական կայք	bihac.org
	Բիհաչ (Բոսնիա և Հերցեգովինա)
	Բիհաչ (Բոսնիա և Հերցեգովինա)
	Բիհաչ Վիքիպահեստում

Բիհաչ (բոս․՝ և խորվ.՝ Bihać, սերբ.՝ Бихаћ) , քաղաք, համանուն համայնքի կենտրոնը։ Գտնվում է Ունա գետի վրա, Բոսնիա և Հերցեգովինայի հյուսիս-արևմուտքում։ Բիհաչը Բոսնիա և Հերցեգովինայի կազմի մեջ մտնող երկու խոշոր վարչատարածքային կազմավորումներից մեկի՝ Բոսնիա և Հերցեգովինայի դաշնության Ունա-Սանա կանտոնի վարչական կենտրոնն է։

Պատմություն

Պատմական վկայագրերում (հունգարա-խորվաթական թագավոր Բելա Չորրորդի տարեգրոթյուններում) Բիհաչն առաջին անգամ հիշատակվում է 1260 թվականին՝ իբրև Տոպուսկոյում գտնվող եկեղեցու տիրույթ։ Տարիների ընթացքում զարգանալով, աճելով՝ Բիհաչն ստացել է ազատ քաղաքի կարգավիճակ, դարձել Խորվաթիայի թագավորության ժամանակավոր մայրաքաղաքը; 14-րդ դարում իշխանական կլանների միջև ծավալված պայքարի արդյունքում զրկվել է իր արտոնյալ վիճակից և ընկել Ֆրանկոպանների հզոր ընտանիքի տիրապետության տակ։ 16-րդ դարում, տարածաշրջանում ավստրա-թուրքական պատերազմի ծավալման հետ կապված, Բիհաչն անցել է անմիջականորեն թագավորի հսկողության տակ։ Բայց, չնայած Հաբսբուրգների գործադրած բոլոր ջանքերին, 1592 թվականին քաղաքն ընկել է և դարձել թուրքերի ծայր արևմտյան հենակետը Եվրոպայում; Թուրքերի կողմից նշանակված առաջին կառավարիչը եղել է նախկին ուղղափառ բոսնիացի Հասան փաշա Պրեդոևիչը, որի կարգադրությամբ էլ Սբ. Անտոնիուսի գոթական եկեղեցին վերածվել է մզկիթի։

Սկզբնական շրջանում Բիհաչը եղել է Բոսնիական փաշայության սանջակներից մեկի կենտրոնը, 1699 թվականին, փաշայության կարգավիճակի վերացումից հետո, մտել Բոսնիական սանջակի կազմի մեջ, օգտագործվել որպես թուրքական ռազմական հենակետ Հաբսբուրգների դեմ մղած սահմանային կռիվներում։ 1865 թվականին Բիհաչը վերստացել է սանջակի կենտրոնի կարգավիճակը, սակայն տասներեք տարի անց՝ 1878 թվականին Ավստրիան գրավել է Բոսնիան։ 1888 թվականին քաղաքի ամրոցն ավերվել է՝ նպաստելով շրջակա բնակավայրերի միավորմանը։ Նոր կառավարությունը դպրոցներ, արտադրական փոքր ձեռնարկություններ է բացել, որի արդյունքում բնակչության մեծ ներհոսք է տեղի ունեցել, քաղաքը բուռն թափով զարգացել է ընդհուպ մինչև Մեծ ճգնաժամի ժամանակները

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Բիհաչը եղել է Իոսիպ Բրոզ Տիտոյի շտաբ-բնակարանը և նացիստների ու վերջիններիս աջակցող ուստաշների դեմ պայքարի կենտրոնը։

Քաղաքը մեծապես տուժել է նաև 1990-ական թվականներին՝ Բոսնիական պատերազմի ժամանակ, երբ երեք տարուց ավելի գտնվել է սերբերի պաշարման մեջ և ազատագրվել 1995 թվականի օգոստոսին՝ «Փոթորիկ» ռազմական գործողության արդյունքում։

Բնակչությունը

2013 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալներով Բիհաչի բնակչության թիվը կազմել է 56.261 մարդ^[1]։ Բնակչության ազգային կազմը ունեցել է հետևյալ տեսքը.

բոսնիացիներ |49,550
խորվաթներ 3,265
սերբեր 910
այլք 2,536

Անվանի բիհաչցիներ

Քրիստոֆեր Կորվինուս (Քրիստոֆեր Հունյադի, 1499–1505), Հունգարիայի արքայազն, հունգարական Հունյադի արքայատոհմի վերջին արական ներկայացուցիչ
Ամիր Սմայիչ, ֆոլք երգիչ
Սաշա Մատիչ, փոփ երգիչ
Դեյան Մատիչ, երգիչ
Ալեն Իսլամովիչ, երգիչ, Divlje Jagode և Bijelo Dugme երաժշտախմբերի առաջատար վոկալիստ
Ազրա Կոլակովիչ, երգիչ
Ջանան Մուսա, բասկետբոլիստ, Եվրոպայի 16 տարեկանների չեմպիոն
Իրֆան Լյուբիյանկիչ, վիրաբույժ, կոմպոզիտոր, քաղաքական գործիչ, դիվանագետ
Բորիսլավ Ստանկովիչ, նախկին բասկետբոլիստ, մարզիչ, FIBA-ի գլխավոր քարտուղար, 1991 թ. գրանցվել է բասկետբոլի համաշխարհային փառքի սրահում
Զելե Լիպովացա, բոսնիական հարդ ռոքի Divlje Jagode խմբի առաջատար անդամ
Զլատկո Դեդիչ, ֆուտբոլիստ
Նիհադ Հասանովիչ, գրող, թարգմանիչ
Ֆարուկ Շեհիչ, բանաստեղծ
Մերսադա Բեչիրպահիչ, նախկին բասկետբոլիստ
Մեհմեդ Ալայբռգովիչ, իրավաբան և քաղաքական գործիչ
Ֆերիդ Ջանիչ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասնակից (SS Handschar Division)
Սաշա Ռադուլովիչ, ինժեներ, քաղաքական գործիչ. էկոնոմիկայի նախկին նախարար

Տնտեսությունը

Շրջակայքում ընդարձակ, բերրի վարելահողերի առկայության շնորհիվ տնտեսության մեջ գերակշռում է գյուղատնտեսության բաժինը^[2]։

Բիհաչի աշտարակը

Ծանոթագրություններ

↑ «POPIS STANOVNIŠTVA, DOMAĆINSTAVA I STANOVA U BOSNI I HERCEGOVINI, 2013. REZULTATI POPISA» (PDF). popis2013.ba (Serbian). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Arnautovic, Marija (2012 թ․ սեպտեմբերի 21), Bosnian Town Preserves Coexistence Legacy: Bihać is one of the few places where conflict failed to drive a wedge between communities, vol. TRI Issue 757, Institute for War and Peace Reporting, Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 29-ին, Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին

Աղբյուրներ

Official results from the book: Ethnic composition of Bosnia-Herzegovina population, by municipalities and settlements, 1991. census, Zavod za statistiku Bosne i Hercegovine - Bilten no.234, Sarajevo 1991.

Գրականություն

«Бигач». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բիհաչ» հոդվածին։

[1] «POPIS STANOVNIŠTVA, DOMAĆINSTAVA I STANOVA U BOSNI I HERCEGOVINI, 2013. REZULTATI POPISA» (PDF). popis2013.ba (Serbian). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[Arnautovic-2] Arnautovic, Marija (2012 թ․ սեպտեմբերի 21), Bosnian Town Preserves Coexistence Legacy: Bihać is one of the few places where conflict failed to drive a wedge between communities, vol. TRI Issue 757, Institute for War and Peace Reporting, Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 29-ին, Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին

[1]

[2]