Բժշկական սպիրտ
Սպիրտներ, տարբեր ձևերով օգտագործվում են բժշկության մեջ, որպես հակասեպտիկներ, ախտահանիչներ և հակաթույներ[1]։ Սպիրտները կիրառվում են մաշկի վրա ախտահանելու նպատակով՝ ներարկումից և վիրահատությունից առաջ[2]։ Այն կարող է օգտագործվել և՛ մաշկի ախտահանման համար, և՛ բուժանձնակազիմի ձեռքերի ախտահանման համար[2]։ Այն կարող օգտագործվել նաև այլ տեղեր մաքրելու[2], և բերանի ողողումների համար[3][4][5]։ Բերանով ընդունած կամ ներերակային ճանապարհով ներմուծված էթանոլը օգտագործվում է մեթանոլային կամ էթիլեն գլիկոլային թունավորման ժամանակ, երբ ֆոմեպիզոլը հասանելի չէ[1]։
 | |
|---|---|
 | |
| Ֆարմակոկինետիկ տվյալներ | |
| Նյութափոխանակություն | Լյարդ |
| Նույնացուցիչներ | |
IUPAC անվանում
էթանոլային սպիրտ
| |
| Քիմիական և ֆիզիկական տվյալներ | |
| Քիմիական բանաձև | C2H5OH |
| Մոլային զանգված | 46,07 գ/մոլ |
Սպիրտիների կողմնակի ազդեցությունն է մաշկի գրգռումը[6]։ Պետք է պահպանել էթանոլը էլեկտրականությունից, քանի որ այն դյուրավառ է[7]։ Սպիրտների տեսակների օգտագործումը ներառում է էթանոլ, բնազրկված էթանոլ, 1-պրոպանոլ, իզոպրոպիլ ալկոհոլ[8][9]։ Այն արդյունավետ է մի շարք միկրոօրգանիզմների դեմ, չնայած անօգուտ է սպորների դեմ[9]։ Ամենալավը աշխատում են 60-90%-անոց կոնցենտրացիաները[9]։
Սպրիտը օգտագործվել է որպես հակասեպտիկ դեռ 1363 թվականին, բայց օգտագործման արդյունավետությունը ապացուցվել և հասանելի է դարձել հեռավոր 1800-ականներին[10]։ Այն ներառված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղերի ցանկում՝ շատ արդյունավետ և ապահով դեղամիջոցներ, որոնք անհրաժեշտ են առողջապահության համակարգում[8]։ 70%-անոց բնազրկված էթանոլի 1 լիտրը մեծածախ գներով զարգացող երկրներում արժե մոտ 1,8-9,5 ԱՄՆ դոլար[11]։ Միացիալ Թագավորության Ազգային առողջապահական ծառայությունում 1 լիտր 99%-անոց բնազրկված սպիրտը արժե 3,90 ֆունտ[7]։ Սպրիտի վաճառքային ձևեր կիրառվում են ձեռքերի սպիրտային քսուքների կամ քլորհեքսիդինի ձևով[9][12]։
Բժշկական կիրառում խմբագրել
Կիրառվում է մինչ ներարկումը կամ վիրահատությունը մաշկը ախտահանելու համար[13]։ Այն կարող է օգտագործվել և՛ մաշկի ախտահանման համար, և՛ բուժանձնակազիմի ձեռքերի ախտահանման համար[13]։ Այն կարող օգտագործվել նաև այլ տեղեր մաքրելու[13], ինչպես նաև բերանի ողողումների համար[3]։ Խմելով կամ ներերակային ճանապարհով ներմուծված էթանոլը օգտագործվում է մեթանոլային կամ էթիլեն գլիկոլային թունավորման ժամանակ, երբ ֆոմեպիզոլ օգտագործելը այդ պահին անհնար է[7]։
Բացի սրանցից էթանոլը չունի այլ ճանաչված բժշկական կիրառություններ[14]։ Սա ամբողջական չէ, քանի որ էթանոլի թերապևտիկ ինդեքսը 10։1 է[15]։
Մեխանիզմ խմբագրել
Երբ էթանոլը օգտագործվում է թունավոումների ժամանակ, մրցակցում է այլ սպիրտների հետ ալկոհոլ դեհիդրոգոնազա ֆերմենտի ակտիվ կենտրոնի համար, նվազեցնելով փոխակերպումը թունավոր ալդեհիդի և քացախաթթվի, և կանխում է ավելի լուրջ թունավոր ազդեցություններ, ինչպիսին է գլիկոլների կրիստալիզացիան երիկամներում[16]։
Պատմություն խմբագրել
Սպիրտը օգտագործվել է որպես ախտահանիչ դեռ 1363 թվականին և հեռավոր 1800-ականներին նրա բերած օգուտը փաստացի ապացուցվել է[10]։ Հին ժամանակներում՝ նախորդելով ժամանակակից նյութերին, սպրիտը օգտագործվել է որպես ընդհանուր անզգայացնող[17]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 British national formulary : BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջեր 42, 838. ISBN 9780857111562.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 WHO Model Formulary 2008 (PDF). World Health Organization. 2009. էջ 321. ISBN 9789241547659. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Hardy Limeback (2012 թ․ ապրիլի 11). Comprehensive Preventive Dentistry. John Wiley & Sons. էջեր 138–. ISBN 978-1-118-28020-1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
- ↑ Moni Abraham Kuriakose (2016 թ․ դեկտեմբերի 8). Contemporary Oral Oncology: Biology, Epidemiology, Etiology, and Prevention. Springer. էջեր 47–54. ISBN 978-3-319-14911-0. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
- ↑ Jameel RA, Khan SS, Kamaruddin MF, Abd Rahim ZH, Bakri MM, Abdul Razak FB (2014). «Is synthetic mouthwash the final choice to treat oral malodour?». J Coll Physicians Surg Pak. 24 (10): 757–62. doi:10.2014/JCPSP.757762. PMID 25327922.
- ↑ WHO Model Formulary 2008 (PDF). World Health Organization. 2009. էջ 321. ISBN 9789241547659. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 British national formulary : BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջեր 42, 838. ISBN 9780857111562.
- ↑ 8,0 8,1 «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 McDonnell G, Russell AD (January 1999). «Antiseptics and disinfectants: activity, action, and resistance». Clin. Microbiol. Rev. 12 (1): 147–79. PMID 9880479.
- ↑ 10,0 10,1 Block, Seymour Stanton (2001). Disinfection, Sterilization, and Preservation (անգլերեն). Lippincott Williams & Wilkins. էջ 14. ISBN 9780683307405. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
- ↑ «Alcohol, Denatured». International Drug Price Indicator Guide. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Bolon MK (September 2016). «Hand Hygiene: An Update». Infect. Dis. Clin. North Am. 30 (3): 591–607. doi:10.1016/j.idc.2016.04.007. PMID 27515139.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 WHO Model Formulary 2008 (PDF). World Health Organization. 2009. էջ 321. ISBN 9789241547659. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
- ↑ Pohorecky LA, Brick J (1988). «Pharmacology of ethanol». Pharmacol. Ther. 36 (2–3): 335–427. PMID 3279433.
- ↑ Becker DE (2007). «Drug therapy in dental practice: general principles. Part 2 - pharmacodynamic considerations». Anesth Prog. 54 (1): 19–23, quiz 24–5. doi:10.2344/0003-3006(2007)54[19:DTIDPG]2.0.CO;2. PMID 17352523.
- ↑ Barceloux DG, Bond GR, Krenzelok EP, Cooper H, Vale JA (2002). «American Academy of Clinical Toxicology practice guidelines on the treatment of methanol poisoning». J. Toxicol. Clin. Toxicol. 40 (4): 415–46. doi:10.1081/CLT-120006745. PMID 12216995.
- ↑ Edmond I Eger II; Lawrence J. Saidman; Rod N. Westhorpe (2013 թ․ սեպտեմբերի 14). The Wondrous Story of Anesthesia. Springer Science & Business Media. էջեր 4–. ISBN 978-1-4614-8441-7. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.