Վիքիպեդիա

Ասրա Փանահիի մահ

2022 թվականի հոկտեմբերի 12-ին իրանցի դեռահաս Ասրա Փանահին (պարս.՝ اسراء پناهی, մարտի 5, 2007(2007-03-05), Արդաբիլ, Իրան - հոկտեմբերի 13, 2022(2022-10-13), Արդաբիլ, Իրան[1]) սպանվել է Արդաբիլ քաղաքում Մահսա Ամինիի ցույցերի ժամանակ[2][3]։ Եղել է Շահեդի աղջիկների միջնակարգ դպրոցի մի խումբ աշակերտների թվում, ովքեր, ըստ տեղեկությունների, հրաժարվել են միանալ կառավարամետ ցույցերին և կատարել «Սալամ Ֆարմանդե» երգը[4]։ Աշակերտները ծեծի են ենթարկվել դպրոց հրավիրված քաղաքացիական հագուստով անվտանգության ուժերի կողմից: Փանահին մահացել է Արդաբիլի Ֆաթեմի հիվանդանոցում՝ ծանր վնասվածքներից հետո[5]։

Ասրա Փանահիի մահ
պարս.՝ اسراء پناهی
Ծնվել էմարտի 5, 2007(2007-03-05)
ԾննդավայրԱրդաբիլ, Իրան
Մահացել էհոկտեմբերի 13, 2022(2022-10-13) (15 տարեկան)
Մահվան վայրԱրդաբիլ, Իրան
Քաղաքացիություն Իրան
Մասնագիտությունուսանող և լողորդ

Կենսագրություն

խմբագրել

Ասրա Փանահին ծնվել է Իրանի Արդաբիլ քաղաքում: Ծնվել է 2007 թվականի մարտի 5-ին[6]։ Ազգությամբ եղել է ադրբեջանցի[7][8][9]։

Փանահին հայտնի է եղել որպես լողորդ և 2018 թվականի նոյեմբերի 28-29-ը Ադրբեջանի աղջիկների ազատ ոճի լողում (Ադրբեջանի գավաթ 2017), կարողացել է գրավել երրորդ հորիզոնականը (բրոնզ) 50 մ և 100 մ ազատ ոճերում և նվաճել երրորդ տեղը ( բրոնզ) անհատական հաշվարկում (11-12 տարեկան տարիքային խումբ) և թիմային ազատ ոճում լող (11-12 տարեկան տարիքային խումբ) 4 x 50 մետր մրցաձեւում. Այս մրցումները հյուրընկալվել են Թավրիզի Աբադգարան լողավազանում[10][11][12][13]։

Փանահին 2017 թվականին ընտրվել է նաև Արևելյան Ադրբեջան նահանգի լողի կանանց լիգայի մինչև 12 տարեկանների լավագույն լողորդ[14][15]։ 2018 թվականի սեպտեմբերին որպես Արևելյան Ադրբեջան նահանգի ներկայացուցիչ մասնակցել է Իրանի լողի լավագույն տաղանդների օլիմպիադային, իսկ 13-14 տարեկան տարիքային խմբում 50 մետր թիկնալող լողում երկրում զբաղեցրել է վեցերորդ տեղը[16]։

Մահ

խմբագրել

Փանահին սպանվել է 2022 թվականի հոկտեմբերի 12-ին այն բանից հետո, երբ քաղաքացիական հագուստով ուժերը գրոհել են Արդաբիլի Շահեդ աղջիկների միջնակարգ դպրոցը[17]։ Դպրոցի պաշտոնյաները փորձել են ստիպել ուսանողներին մասնակցել կառավարամետ ցույցին[18], որտեղ նրանք պետք է երգեին «Salam Farmandeh» գաղափարական երգը, որը գովաբանում է Ալի Խամենեին[19]։ Դպրոցում հավաքված աշակերտուհիներից մի քանիսը հրաժարվեցին մասնակցել՝ ի նշան բողոքի Մահսա Ամինիի սպանության, կառավարության և պարտադիր հիջաբի դեմ: Աշակերտներից մեկի ծնողը պատմել է, որ ուսուցիչներն ու աշակերտները վանկարկել են «մահ բռնապետին»[18]։ Քաղաքացիական հագուստով անվտանգության ուժերը հրավիրվել են դպրոցի աշխատակիցների կողմից և հարձակվել աշակերտների վրա, ըստ տեղեկությունների՝ ծեծել են նրանց և ձերբակալել աղջիկներից 10-ին։ Փանահին այն 12 ուսանողների թվում էր, ովքեր պետք է տեղափոխվեին Ֆաթեմիի հիվանդանոց հարձակումից հետո: Մահացել է ծանր վնասվածքների, այդ թվում՝ ներքին արյունահոսության պատճառով[20][21][22][23][17]։

Արձագանք

խմբագրել

Փանահիի մահը վերածվել է ցույցերի հանրահավաքի, հատկապես Արդաբիլում, որտեղ ցուցարարները պահանջում էին Իսլամական Հանրապետության վերջը: 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Փանահիի մահվան կապակցությամբ Արդաբիլում տեղի են ունեցել լայնածավալ բողոքի ցույցեր[24][25]։

Փանահիի մահվան հանգամանքները վիճարկվել են պաշտոնյաների կողմից։ «Դանա» լրատվական ցանցը, որը կապված է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետ, ցուցադրել է դիմակավորված տղամարդու հարցազրույցի տեսանյութը, որը ասել է, որ ինքը Փանահիի հորեղբայրն է: Նա ասել է, որ Փանահին սրտի բնածին խնդիր ուներ և հիվանդանոց տեղափոխվելուց հետո մահացել է կեսգիշերին՝ ընդգծելով, որ նրա մահը «կապված չէ որևէ հանրահավաքի կամ ապստամբության հետ»[26][27][28]։ Իրանի կառավարության պաշտոնյաները և պետական լրատվական գործակալությունները պնդում են, որ Փանահին սրտի հիվանդություն է ունեցել[29]։ Նրա հորեղբայրը հարցազրույց է տվել, որը հրապարակվել է պետական հեռուստատեսությամբ, որում պնդում է, որ իր մահվան պատճառը սրտի հետ կապված խնդիրներն են, այլ ոչ թե անվտանգության ուժերը, ինչպես պնդել են հարազատներ՝ Նիկի Շաքարամին և Սարինա Էսմայիլզադեն[29]։ Արդաբիլի խորհրդարանի պատգամավոր Քազեմ Մուսավին հայտարարել է, որ Փանահին ինքնասպան է եղել[29]։

Իրանի Փորձագետների ժողովի անդամ և Արդաբիլի իմամ Ջումուայի անդամ Հասան Ամելին հարցազրույցում ասել է, որ ուսանողներին չպետք է տանեին Արդաբիլում Սալամ Ֆարմանդեի արարողությանը առանց նրանց ծնողների թույլտվության: Նա հերքել է, որ Փանահին սպանվել է անվտանգության ուժերի կողմից և պաշտպանեց այն պնդումը, որ նա մահացել է բնական ճանապարհով[30]։

Իրանցի մանկավարժների արհմիութենական կազմակերպությունների համակարգող խորհուրդը սկզբում հայտնել է, որ Փանահիի մահը տեղի է ունեցել դպրոցում քաղաքացիական հագուստով անվտանգության ուժերի հարձակման հետևանքով։ Ժամեր անց նրանք փոփոխել են իրենց հայտարարությունը՝ ասելով, որ չեն կարող ո՛չ հաստատել, ո՛չ հերքել ուսանողի մահը[31][32]։

Իրանցի նախկին ֆուտբոլիստ և մենեջեր Ալի Դաեին ասել է՝ «Շարիֆի տեխնոլոգիական համալսարանի ուսանողների բողոքի ցույցերի և անարգանքի վրա կառավարության ճնշման հետևանքով առաջացած լռությունը, որտեղ ես զարգացրել եմ իմ գիտական գիտելիքները, այսօր հանգեցրել է Արդեբիլի դպրոցներում անմեղ աշակերտների վրա հարձակման: Դա իմ հայրենի Արդեբիլ քաղաքում դպրոցականներին ծեծելու և իմ մյուս դուստրերի արյունը թափելու պատճառ է դարձել; այս լռությունը մահվան գին ունի, և ամեն օր կրակ է վառում Իրանի սրտում, ինչը դավաճանություն է մարդկության և իմ երկրի հանդեպ»[33]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «ا سرا پناهی؛ چه بر سر دختر اردبیلی آمد؟». BBC News فارسی (պարսկերեն). 2022-10-19. Վերցված է 2022-12-03-ին.
  2. ↑ «Fire, gunshots reported at Iran prison for political and dual-national detainees». CBC News. Reuters. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  3. ↑ Saaberi, Arezou (2022-10-17). «School Girls: Public Enemies of Ayatollahs - Case of Asra Panahi». IranTrue (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 19 October 2022-ին. Վերցված է 2022-10-19-ին.
  4. ↑ Parent, Deepa; Kelly, Annie (18 October 2022). «Iranian schoolgirl 'beaten to death for refusing to sing' pro-regime anthem». The Guardian. Վերցված է 22 October 2022-ին.
  5. ↑ «اختصاصی؛ جزییات تازه از ضرب و جرح دانش‌آموزان دبیرستان شاهد اردبیل و کشته شدن یک نوجوان» [Exclusive: New details of the assault of Shahid Ardabil high school students and the killing of a teenager]. ایران اینترنشنال. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 15 October 2022-ին.
  6. ↑ Saaberi, Arezou (2022-10-17). «School Girls: Public Enemies of Ayatollahs - Case of Asra Panahi». IranTrue (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 19 October 2022-ին. Վերցված է 2022-10-19-ին.
  7. ↑ Hafezi, Parisa (16 October 2022). «Fire, gunshots at Tehran jail holding political prisoners, dual nationals». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  8. ↑ «علی دایی در واکنش به خبر «کشته شدن» دانش‌آموز دختر در اردبیل: سکوت خیانت است» [Ali Daei in response to the news of the "killing" of a female student in Ardabil: Silence is treason]. BBC News. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  9. ↑ «انتشار ویدیوی منسوب به بستگان دانش‌آموز فوت‌شده اردبیلی: اسراء پناهی بیماری مادرزادی قلبی داشت». رادیو فردا. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  10. ↑ «"ششمین دوره مسابقات شنای دختران "جام سرداران شهید آذربایجان" آغاز شد"» [The sixth round of the girls' swimming competition "Azarbaijan Martyrs' Cup" has started]. Isna. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 28 Nov 2018-ին.
  11. ↑ «هیات شنا، شیرجه و واترپلو استان آذربایجان شرقی مسابقات شنای جام سرداران شهید آذربایجان 6 و7 آذرماه 1397/تبریز-استخر آبادگران» [Swimming, diving and water polo team of East Azarbaijan province swimming competition of Sardaran Shahid Azarbaijan Cup, Azar 6 and 7, 1397/Tabriz-Istkher Abadgaran]. irsf.ir. 17 October 2022. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 17 October 2022-ին.
  12. ↑ «"پایان مسابقات جام سرداران شهید آذربایجان بخش دختران"». irsf.ir. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 16 January 2021-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  13. ↑ «"نتایج روز اول مسابقات جام سرداران شهید آذربایجان بخش دختران"». irsf.ir. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 16 January 2021-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  14. ↑ «"ستارگان تبریز قهرمان لیگ شنا بانوان آذربایجان شرقی شد"». BBC News. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  15. ↑ «"فدراسیون شنای جمهوری اسلامی ایران - هیات شنای استان آذربایجان شرقی - مرحله سوم لیگ شنا استان-بانوان"». BBC News. 15 October 2022. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  16. ↑ «"هیات شنا، شیرجه و واترپلو استان آذربایجان شرقی - المپیاد استعدادهای برتر شنای ایران-دختران - 8لغایت10شهریورماه سال1398 - تبریز-استخر آبادگران"». BBC News. 15 October 2022. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 Saaberi, Arezou (2022-10-17). «School Girls: Public Enemies of Ayatollahs - Case of Asra Panahi». IranTrue (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 19 October 2022-ին. Վերցված է 2022-10-19-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 «اختصاصی؛ جزییات تازه از ضرب و جرح دانش‌آموزان دبیرستان شاهد اردبیل و کشته شدن یک نوجوان» [Exclusive: New details of the assault of Shahid Ardabil high school students and the killing of a teenager]. ایران اینترنشنال. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 15 October 2022-ին.
  19. ↑ «Teachers Union Calls For Resignation Of Education Minister After School Raids». Iran International (անգլերեն). 16 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 17 October 2022-ին.
  20. ↑ Safi, Akhtar (15 October 2022). «Schoolgirl Killed in Custody in Ardabil». iranwire.com. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 15 October 2022-ին.
  21. ↑ «Coverage Of Nationwide Protests In Iran On Saturday». Iran International. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  22. ↑ «Four inmates killed in Tehran prison fire: Iran state media». Al Jazeera. 16 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 16 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  23. ↑ Obel, Ash. «Iranian schoolgirl killed by regime forces for refusing to sing pro-Khamenei anthem». www.timesofisrael.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022-10-18-ին.
  24. ↑ «علی دایی در واکنش به خبر «کشته شدن» دانش‌آموز دختر در اردبیل: سکوت خیانت است» [Ali Daei in response to the news of the "killing" of a female student in Ardabil: Silence is treason]. BBC News. 15 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  25. ↑ Hafezi, Parisa (16 October 2022). «Fire, gunshots at Tehran jail holding political prisoners, dual nationals». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  26. ↑ Hafezi, Parisa (16 October 2022). «Fire, gunshots at Tehran jail holding political prisoners, dual nationals». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  27. ↑ «Teachers Union Calls For Resignation Of Education Minister After School Raids». Iran International (անգլերեն). 16 October 2022. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 17 October 2022-ին.
  28. ↑ Obel, Ash. «Iranian schoolgirl killed by regime forces for refusing to sing pro-Khamenei anthem». www.timesofisrael.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022-10-18-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Gritten, David (19 October 2022). «Asra Panahi: Iran schoolgirl died after being beaten by security forces, teachers say». BBC News. Վերցված է 22 October 2022-ին.
  30. ↑ «امام جمعه اردبیل: نباید دانش‌آموزان را بدون اجازه به مراسم می‌بردند/ دلیل فوت اسراء پناهی را از خانوده اش بپرسید». روزنامه دنیای اقتصاد. Արխիվացված օրիգինալից 17 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  31. ↑ «انتشار ویدیوی منسوب به بستگان دانش‌آموز فوت‌شده اردبیلی: اسراء پناهی بیماری مادرزادی قلبی داشت». رادیو فردا. Արխիվացված օրիգինալից 15 October 2022-ին. Վերցված է 16 October 2022-ին.
  32. ↑ Saaberi, Arezou (2022-10-17). «School Girls: Public Enemies of Ayatollahs - Case of Asra Panahi». IranTrue (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 19 October 2022-ին. Վերցված է 2022-10-19-ին.
  33. ↑ «علی دایی می‌گوید سکوت در قبال رخدادهای کنونی ایران «تاوان مرگ» دارد». رادیو فردا.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ասրա_Փանահիի_մահ&oldid=10157354» էջից