Աշխարհի տիրակալը (վեպ, Ժյուլ Վեռն)

Աշխարհի տիրակալը; ֆր.՝ Maître du monde
Հեղինակ	Ժյուլ Վեռն
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	գիտական ֆանտաստիկա, արկածային և քրեական
Բնօրինակ լեզու	ֆրանսերեն
Ստեղծման տարեթիվ	1904
Էջեր	317
Շարք	Անսովոր ճանապարհորդություններ և Robur?
Նախորդ	Դրամա Լիֆլանդիայում
Հաջորդ	Ծովի ներխուժումը
Նկարազարդող	Լեոն Բենետ
Կազմի հեղինակ	Ժորժ Ռու
Երկիր	Ֆրանսիա
Հրատարակիչ	Պիեր-Ժուլ Հետցել
Հրատարակման տարեթիվ	1904
ԳՄՍՀ	950-620-241-9
OCLC	809562933
Թվային տարբերակ	projekt-gutenberg.org/verne/herrwelt/herrwelt.html
	Master of the World Վիքիպահեստում

«Աշխարհի տիրակալը» (ֆր.՝ Maître du monde), Ժյուլ Վեռնի գիտա-ֆանտաստիկ վեպը, որը գրվել է 1904 թվականին։ Առաջին անգամ վեպը հրատարակվել է Էտցելի «Magasin d'Éducation et de Récréation» ամսագրում՝ 1904 թվականի հուլիսի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 15-ը։ Առանձին գրքով այն հրատարակվել է 1904 թվականի նոյեմբերի 10-ին՝ Լեոն Բենետտի նկարազարդումներով։ Վեպը մտնում է «Անսովոր ճանապարհորդություններ» շարքի մեջ։ Վեպը հանդիսանում է Ժյուլ Վեռնի վերջին ստեղծագործություններից մեկը և «Ռոբուր նվաճողը» վեպի շարունակությունն է։ Վեպի գրման ժամանակ հեղինակի առողջությունը վատթարանում է։

Սյուժե խմբագրել

Մի շարք տարօրինակ և անբացատրելի դեպքեր են տեղի ունենում ԱՄՆ-ի արևելյան մասում՝ Քարքարոտ լեռների Արծվի Բույն լեռան վրա։ Գյուղերից մեկի բնակիչները գիշերները այնտեղ կրակ են տեսնում, իսկ, երբեմն, երկրակեղևը սկսում է տատանվել՝ ինչպես երկրաշարժի ժամանակ։ Մի անգամ գիշերը բնակիչները երկնքում լսեցին թևերի թափահարումի ձայն և դրանից հետո ամեն ինչ հանդարտվեց։ Տեսուչ Ստրոկին ուղարկում են այնտեղ՝ պարզելու այդ ամենը։

Տեսուչին չի հաջողվում բարձրանալ լեռը և նա վերադառնում է Վաշինգտոն։ Դրանից հետո սկսում են ավելի խորհրդավոր դեպքեր տեղի ունենալ՝ ճանապարհներին և ջրի վրա հայտնվում է չտեսնված հզորությամբ մի հրեշավոր սարք։ Դա մեքենայի, նավի, սուզանավի և ինքնաթիռի մի խառնուրդ է՝ հավաքված մի տեղ։ Այդ սարքի տերը անհայտ է, իսկ տեսուչը սկսում է նամակներ ստանալ, որոնք սպառնալիքներ են պարունակում։ «Ահեղ» սարքի տերը ստորագրում է որպես «Աշխարհի տիրակալ»։

Տեսուչը գերի է ընկնում սարքի տիրոջը, որը պարզվում է, Ռոբուր Նվաճողն է։ Նա հենց նոր վերջացրել է իր վերջին հայտնագործության կատարելագործումը։ Ռոբուրը տանում է նրան իր սարքով։ Ռոբուրի մոտ սկսում են նկատվել հոգեկան անհավասարակշռության նշաններ։ Վերջ ի վերջո սարքը զոհ է գնում կայծակին և ընկնում է Մեքսիկական ծոցը։ Ստրոկը փրկվում է, իսկ Ռոբուրի մարմինը այդպես էլ չեն կարողանում գտնել։

Ստեղծման պատմություն խմբագրել

Վեպի գաղափարը Ժյուլ Վեռնի մոտ առաջացել է դեռևս 1890-ական թվականներին, բայց այդ ժամանակ նրան գրավում էին ձգաբանության (բալիստիկա) շրջանում ձեռքբերումները և նա վեպը հետաձգեց^[2]։ Այդ ժամանակ նա գրեց «Հայրենիքի դրոշը» վեպը, որտեղ նկարագրվում էր հզոր զենք։ «Աշխարհի տիրակալը» գրվել է միայն 1904 թվականին։ Այնտեղ հայտնվում է հին հերոս Ռոբուր Նվաճողը, սակայն նա արդեն ոչ թե հանճարեղ գիտնական է, որի նպատակը մարդկության տեխնիկական առաջընթացն է, այլ բռնակալի, որի նպատակը աշխարհին տիրանալն է։ Նա հասկանում է իր հզորությունը և ցանկանում է այն օգտագործել մարդկանց դեմ։ Ի տարբերություն նավապետ Նեմոյի, որը մինչև իր կյանքի վերջը հավատարիմ մնաց իր գաղափարներին, Ռոբուրը դառնում է իր հանճարի զոհը։

Կերպարներ խմբագրել

Ջոն Ստրոկ, ոստիկանության ավագ տեսուչ։
Պարոն Ուորդ, 50 տարեկան, ոստիկանության պետ։
Էլիաս Սմիթ, 40 տարեկան, Մորգանտոնի քաղաքապետը, հարուստ հողատեր։
Հարրի Ռոգ, 30 տարեկան, լեռնային ուղեկցորդ։
Ջեյմս Բրուկ, 25 տարեկան, լեռնային ուղեկցորդ։
Նիսկո, Էլիաս Սմիթի շունը։
Գրադ, Ջոն Ստրոկի հավատարիմ սպասավորը և նրա գաղտնի խորհրդականը։
Նաբ Ուոկեր, 32 տարեկան, ոստիկանության սպա, ուղեկցում է Ստրոկին նրա առաքելության ժամանակ։
Ջոն Հարտ, 30 տարեկան, ոստիկան, ուղեկցում է Ստրոկին նրա առաքելության ժամանակ։
Արթուր Ուէլս, 40 տարեկան, ֆեդերալ ոստիկանության լավագույն գործակալներից։
Ռոբուր Նվաճող, «Ահեղ» սարքի հրամանատարը։
Ջոն Թերներ, Ռոբուրի համախոհը։