Ալի իբն Աբի Տալիբ

Ալի իբն Աբի Տալիբ; արաբ․՝ علي بن أبي طالب‎‎
Ծնվել է	մոտ 600
Ծննդավայր	Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի
Մահացել է	հունվարի 28, 661
Մահվան վայր	ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն
Գերեզման	Imam Ali Mosque
Քաղաքացիություն	Ուղղահավատ խալիֆների պետություն
Կրոն	իսլամ
Մասնագիտություն	պետական գործիչ, կադի, ֆաքիհ, մուհադիս, մուֆասիր, դատավոր և բանաստեղծ
Ամուսին	Ֆաթիմա Զահրա, Ումմ ալ-Բանին, Ումամա բինթ Զեյնաբ, Ասմա բինթ Ումայս և Խավլա բինթ Ջաֆար
Ծնողներ	հայր՝ Աբու Տալիբ իբն Աբդ ալ-Մուտտալիբ, մայր՝ Ֆատիմա բինթ Ասադ
Զբաղեցրած պաշտոններ	ուղղահավատ խալիֆ և The Twelve Imams?
Երեխաներ	ալ-Հասան իբն Ալի, ալ-Հուսեյն իբն Ալի, ալ-Աբբաս իբն Ալի, Աբդուլլահ իբն Ալի, Ջաֆար իբն Ալի, Մուհամմադ իբն ալ-Հանաֆիա, Զեյնաբ բինթ Ալի, Ումմ Քուլսում բինթ Ալի, Հիլալ իբն Ալի, Ռուկայյա Մաշհադ, Օսման իբն Ալի, Khadija bint Ali?, Umar ibn Alí? և ալ-Մուհսին իբն Ալի իբն Աբի Տալիբ
	Ստորագրություն;
	Ali Վիքիպահեստում

Ալի իբն Աբի Տալիբ (արաբերեն՝ علي بن أﺑﻲ طالب, մոտ 600, Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի^[1] - հունվարի 28, 661, ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն^[1]), Արաբական խալիֆայության խալիֆա 656-661 թվականներին, Մուհամմադի հորեղբորորդին և փեսան։

Ալին նաև իսլամի առաջին արական կրոնափոխն էր^[6]^[7]։ Սուննի մուսուլմանները համարում են Ալիին չորրորդ և վերջնականը «Ռաշիդուններից» (արդարացիորեն առաջնորդված կրոնապետներ), իսկ շիա մուսուլմանները նկատում են Ալիին որպես առաջին իմամը և համարում են նրա և նրա հետնորդները որպես օրինական իրավահաջորդները Մուհամմեդի, բոլորն անդամներ լինելով «Ահլ ալ-Բայտ»ի, Մուհամմեդի ընտանիքը։ Այս անհամաձայնությունը բաժանել է «Ումման» (իսլամական համայնքը) սուննի և շիա մասնաճյուղերի^[8]։

Մուսուլմանական, հատկապես՝ շիա աղբյուրները, գրում են որ Մուհամմադի կյանքի ժամանակ, Ալին միայն անձն էր, որ ծնվել է Քաաբայի սրբավայրում Մեքքայում, իսլամի ամենասուրբ վայրը^[8]։ Ալիի հայրը Աբու Թալիբն էր, իսկ մայրը՝ Ֆատիմա բինտ Ասադ^[8], բայց նա Մուհամմեդի տան մեջ մեծացել է։ Մուհամմեդը իր կարգին հոգ տարվել էր Աբու Թալիբից, նրա հորեղբայրը։ Երբ Մուհամմեդը հաղորդել է, որ ստացել է աստվածային հայտնություն, Ալին առաջին տղամարդն էր ընդունելու իր ուղերձումը, նվիրելով իր կյանքը իսլամի^[9]^[10]^[11]^[12]։

Ալին գաղթել է Մեդինա Մուհամմեդից անմիջապետ հետո։ Մեդինայում, Մուհամմեդն ասել է Ալիին, որ Ալլահն պատվիրել էր Մուհամմեդին, որ տա նրա դուստրը, Ֆատիման, Ալիի ամուսնության^[8]։ Տասը տարվա ընթացքում, որ Մուհամմեդը գլխավորել է Մեդինայի համայնքը, Ալին չափազանց ակտիվ է եղել իր ծառայությամբ, առաջնորդելով մարտիկների ջոկատներ մարտերում։ Ալին մասնակցել է վաղ քարավանի արշավանքների Մեքքայից և ավելի ուշ `գրեթե բոլոր մարտերում կռվել է սկիզբ առնող մուսուլմանական համայնքի կողմից։

Ալին նշանակվել կրոնապետ (խալիֆա) Մուհամմեդի ուղեկիցների կողմից («Սաբահաները») Մեդինայում երրորդ կրոնապետ Ութման իբն Աֆանի սպանությունից հետո^[13]^[14]։ Նրա գլխավորության տակ, քաղաքացիական պատերազմ է ծագել։ 661 թվականին, Ալին հարձակման է ենթարկվել մի առավոտ, երբ երկրպագում էր Կուֆա մզկիթում և մահացել է մի քանի օր հետո^[15]^[16]։

Իսլամական մշակույթում, Ալին հարգվում է իր քաջության, գիտելիքին, հավատքին, ազնվության, իսլամի նվիրվածության, խորը հավատարմության Մուհամմեդի, հավասար վերաբերմունքին բոլոր մուսուլմանների և մեծահոգության ներողամիտ լինելու համար նրա պարտված թշնամիների հանդեպ։ Ալիի ազդեցությունը եղել է կարևոր իսլամական պատմության^[8]։

Աղբյուրներ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Али бен-Аби-Талеб (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68. — ISBN 978-5-98443-025-8
↑ Али-заде А. Хасан ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
↑ Али-заде А. Хусайн ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
↑ Али-заде А. Зайнаб бинт Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
↑ Կելեն Բետի (2001)։ Muhammad: The Messenger of God։ Taylor Production։ էջ 29։ ISBN 978-81-261-2339-1
↑ Վաթ Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953)։ Muhammad at Mecca։ Oxford University Press։ էջեր xii
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Նասր Սայեդ Հուսեյն։ «Ալի»։ Encyclopædia Britannica Online։ Encyclopædia Britannica, Inc.։ Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին
↑ «Ալի իբն Աբու Թալիբ»։ Encyclopædia Iranica։ Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին։ Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 16
↑ Տաբատաբաեի Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979)։ Shi'ite Islam։ Suny press։ էջ 191։ ISBN 978-0-87395-272-9.
↑ Աշրաֆ Շահիդ (2005)։ Encyclopedia of Holy Prophet and Companions։ Anmol Publications PVT LTD.։ էջ 14։ ISBN 978-81-261-1940-0
↑ Դիանա Ստայգերվելդ։ Alī ibn Abu Talib։ Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; հատոր.1 (MacMillan)։ ISBN 978-0-02-865604-5
↑ Աշրաֆ Շահիդ (2005)։ Encyclopedia of Holy Prophet and Companions։ Anmol Publications PVT LTD.։ էջեր 119–120։ ISBN 978-81-261-1940-0
↑ Մադելունգ Վիլֆրեդ (1997)։ The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate։ Cambridge University Press։ էջեր 141–145։ ISBN 978-0-521-64696-3
↑ Լապիդուս Իրա (2002)։ A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր)։ Cambridge University Press։ էջ 47։ ISBN 978-0-521-77933-3
↑ Տաբատաբաեի Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979)։ Shi'ite Islam։ Suny press։ էջեր 50–57 և 192։ ISBN 978-0-87395-272-9.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 170)։

[_e30c004afc052bfb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Али бен-Аби-Талеб (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.

[_4c6ec51f958b2c39-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68. — ISBN 978-5-98443-025-8

[_64aefca438dfe220-3] Али-заде А. Хасан ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8

[_11497ec81adab5d4-4] Али-заде А. Хусайн ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8

[_28b100e26e79dddd-5] Али-заде А. Зайнаб бинт Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8

[kelen-6] Կելեն Բետի (2001)։ Muhammad: The Messenger of God։ Taylor Production։ էջ 29։ ISBN 978-81-261-2339-1

[watt-7] Վաթ Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953)։ Muhammad at Mecca։ Oxford University Press։ էջեր xii

[Britannica-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Նասր Սայեդ Հուսեյն։ «Ալի»։ Encyclopædia Britannica Online։ Encyclopædia Britannica, Inc.։ Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին

[Iranica-9] «Ալի իբն Աբու Թալիբ»։ Encyclopædia Iranica։ Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին։ Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 16

[Tabatabae191-10] Տաբատաբաեի Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979)։ Shi'ite Islam։ Suny press։ էջ 191։ ISBN 978-0-87395-272-9.

[Ashraf_2005_p=14-11] Աշրաֆ Շահիդ (2005)։ Encyclopedia of Holy Prophet and Companions։ Anmol Publications PVT LTD.։ էջ 14։ ISBN 978-81-261-1940-0

[Islam-12] Դիանա Ստայգերվելդ։ Alī ibn Abu Talib։ Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; հատոր.1 (MacMillan)։ ISBN 978-0-02-865604-5

[Ashraf_2005_p=119-120-13] Աշրաֆ Շահիդ (2005)։ Encyclopedia of Holy Prophet and Companions։ Anmol Publications PVT LTD.։ էջեր 119–120։ ISBN 978-81-261-1940-0

[Madelung_(1997),_pp._141-145-14] Մադելունգ Վիլֆրեդ (1997)։ The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate։ Cambridge University Press։ էջեր 141–145։ ISBN 978-0-521-64696-3

[15] Լապիդուս Իրա (2002)։ A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր)։ Cambridge University Press։ էջ 47։ ISBN 978-0-521-77933-3

[Tabatabae192-16] Տաբատաբաեի Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979)։ Shi'ite Islam։ Suny press։ էջեր 50–57 և 192։ ISBN 978-0-87395-272-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]