Ալի իբն Աբի Տալիբ

Ալի իբն Աբի Տալիբ; արաբ․՝ أبُو الحَسَنْ عَلِيُّ بْنُ أَبِيْ طَالِبٍ الهَاشِمِيّ القُرَشِيُّ‎‎
Ծնվել է	մոտ 600
Ծննդավայր	Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի
Մահացել է	հունվարի 29, 661
Մահվան վայր	ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն
Գերեզման	Imam Ali Mosque
Քաղաքացիություն	Ուղղահավատ խալիֆների պետություն
Մայրենի լեզու	Դասական արաբերեն
Կրոն	իսլամ
Մասնագիտություն	պետական գործիչ, կադի, ֆաքիհ, մուհադիս, մուֆասիր, դատավոր, բանաստեղծ և Խալիֆա
Ամուսին	Ֆաթիմա Զահրա, Ումմ ալ-Բանին, Ումամա բինթ Զեյնաբ, Ասմա բինթ Ումայս, Խավլա բինթ Ջաֆար, Q87345984?, Q94573739? և Q61358382?
Ծնողներ	հայր՝ Աբու Տալիբ իբն Աբդ ալ-Մուտտալիբ, մայր՝ Ֆատիմա բինթ Ասադ
Զբաղեցրած պաշտոններ	ուղղահավատ խալիֆ և The Twelve Imams?
Երեխաներ	ալ-Հասան իբն Ալի, ալ-Հուսեյն իբն Ալի, ալ-Աբբաս իբն Ալի, Ջաֆար իբն Ալի, Մուհամմադ իբն ալ-Հանաֆիա, Զեյնաբ բինթ Ալի, Ումմ Քուլսում բինթ Ալի, Հիլալ իբն Ալի, Umar ibn Alí?, Օսման իբն Ալի, ալ-Մուհսին իբն Ալի իբն Աբի Տալիբ, Abdullah ibn Ali ibn Abi Talib?, Abu Bakr ibn Ali?, Ubaidillah bin Ali?, Khadija bint Ali?, Maymouna bint Ali?, Fatima bint Ali?, Umama bint Ali?, Ռուկայյա Մաշհադ, Ramla bint Ali?, Aoun bin Ali? և Q100261164?
	Ստորագրություն;
	Ali Վիքիպահեստում

Ալի իբն Աբի Տալիբ (արաբերեն՝ علي بن أﺑﻲ طالب, մոտ 600, Մեքքա, Հիջազ, Արաբական թերակղզի^[1] - հունվարի 29, 661, ալ-Քուֆա, Ուղղահավատ խալիֆների պետություն^[1]), Արաբական խալիֆայության խալիֆա 656-661 թվականներին, Մուհամմադի հորեղբորորդին և փեսան։

Ալին նաև իսլամի առաջին արական կրոնափոխն էր^[6]^[7]։ Սուննի մուսուլմանները համարում են Ալիին չորրորդ և վերջնականը «Ռաշիդուններից» (արդարացիորեն առաջնորդված կրոնապետներ), իսկ շիա մուսուլմանները նկատում են Ալիին որպես առաջին իմամը և համարում են նրա և նրա հետնորդները որպես օրինական իրավահաջորդները Մուհամմեդի, բոլորն անդամներ լինելով «Ահլ ալ-Բայտ»ի, Մուհամմեդի ընտանիքը։ Այս անհամաձայնությունը բաժանել է «Ումման» (իսլամական համայնքը) սուննի և շիա մասնաճյուղերի^[8]։

Մուսուլմանական, հատկապես՝ շիա աղբյուրները, գրում են որ Մուհամմադի կյանքի ժամանակ, Ալին միայն անձն էր, որ ծնվել է Քաաբայի սրբավայրում Մեքքայում, իսլամի ամենասուրբ վայրը^[8]։ Ալիի հայրը Աբու Թալիբն էր, իսկ մայրը՝ Ֆատիմա բինտ Ասադ^[8], բայց նա Մուհամմեդի տան մեջ մեծացել է։ Մուհամմեդը իր կարգին հոգ տարվել էր Աբու Թալիբից, նրա հորեղբայրը։ Երբ Մուհամմեդը հաղորդել է, որ ստացել է աստվածային հայտնություն, Ալին առաջին տղամարդն էր ընդունելու իր ուղերձումը, նվիրելով իր կյանքը իսլամի^[9]^[10]^[11]^[12]։

Ալին գաղթել է Մեդինա Մուհամմեդից անմիջապետ հետո։ Մեդինայում, Մուհամմեդն ասել է Ալիին, որ Ալլահն պատվիրել էր Մուհամմեդին, որ տա նրա դուստրը, Ֆատիման, Ալիի ամուսնության^[8]։ Տասը տարվա ընթացքում, որ Մուհամմեդը գլխավորել է Մեդինայի համայնքը, Ալին չափազանց ակտիվ է եղել իր ծառայությամբ, առաջնորդելով մարտիկների ջոկատներ մարտերում։ Ալին մասնակցել է վաղ քարավանի արշավանքների Մեքքայից և ավելի ուշ` գրեթե բոլոր մարտերում կռվել է սկիզբ առնող մուսուլմանական համայնքի կողմից։

Ալին նշանակվել կրոնապետ (խալիֆա) Մուհամմեդի ուղեկիցների կողմից («Սաբահաները») Մեդինայում երրորդ կրոնապետ Ութման իբն Աֆանի սպանությունից հետո^[13]^[14]։ Նրա գլխավորության տակ, քաղաքացիական պատերազմ է ծագել։ 661 թվականին, Ալին հարձակման է ենթարկվել մի առավոտ, երբ երկրպագում էր Կուֆա մզկիթում և մահացել է մի քանի օր հետո^[15]^[16]։

Իսլամական մշակույթում, Ալին հարգվում է իր քաջության, գիտելիքին, հավատքին, ազնվության, իսլամի նվիրվածության, խորը հավատարմության Մուհամմեդի, հավասար վերաբերմունքին բոլոր մուսուլմանների և մեծահոգության ներողամիտ լինելու համար նրա պարտված թշնամիների հանդեպ։ Ալիի ազդեցությունը եղել է կարևոր իսլամական պատմության^[8]։

Աղբյուրներ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Али бен-Аби-Талеб (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68.
↑ Али-заде А. Хасан ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
↑ Али-заде А. Хусайн ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
↑ Али-заде А. Зайнаб бинт Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
↑ Կելեն, Բետի (2001). Muhammad: The Messenger of God. Taylor Production. էջ 29. ISBN 978-81-261-2339-1.
↑ Վաթ, Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953). Muhammad at Mecca. Oxford University Press. էջեր xii.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Նասր, Սայեդ Հուսեյն. «Ալի». Encyclopædia Britannica, Inc. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
↑ «Ալի իբն Աբու Թալիբ». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
↑ Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջ 191. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)
↑ Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջ 14. ISBN 978-81-261-1940-0.
↑ Դիանա, Ստայգերվելդ. Alī ibn Abu Talib. MacMillan. ISBN 978-0-02-865604-5. {{cite book}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
↑ Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջեր 119–120. ISBN 978-81-261-1940-0.
↑ Մադելունգ, Վիլֆրեդ (1997). The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate. Cambridge University Press. էջեր 141–145. ISBN 978-0-521-64696-3.
↑ Լապիդուս, Իրա (2002). A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր). Cambridge University Press. էջ 47. ISBN 978-0-521-77933-3.
↑ Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջեր 50-57 և 192. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալի իբն Աբի Տալիբ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 170)։

[_e30c004afc052bfb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Али бен-Аби-Талеб (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 438.

[_84f1566f30eef40d-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007. — С. 68.

[_3f85f557d880b41a-3] Али-заде А. Хасан ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.

[_557bbbc27d21642e-4] Али-заде А. Хусайн ибн Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.

[_fac7e33935da24e1-5] Али-заде А. Зайнаб бинт Али (ռուս.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.

[kelen-6] Կելեն, Բետի (2001). Muhammad: The Messenger of God. Taylor Production. էջ 29. ISBN 978-81-261-2339-1.

[watt-7] Վաթ, Վիլիամ Մոնտգոմերի (1953). Muhammad at Mecca. Oxford University Press. էջեր xii.

[Britannica-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Նասր, Սայեդ Հուսեյն. «Ալի». Encyclopædia Britannica, Inc. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12–ին-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)

[Iranica-9] «Ալի իբն Աբու Թալիբ». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)

[Tabatabae191-10] Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջ 191. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[Ashraf_2005_p=14-11] Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջ 14. ISBN 978-81-261-1940-0.

[Islam-12] Դիանա, Ստայգերվելդ. Alī ibn Abu Talib. MacMillan. ISBN 978-0-02-865604-5. {{cite book}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)

[Ashraf_2005_p=119-120-13] Աշրաֆ, Շահիդ (2005). Encyclopedia of Holy Prophet and Companions. Anmol Publications PVT LTD. էջեր 119–120. ISBN 978-81-261-1940-0.

[Madelung_(1997),_pp._141-145-14] Մադելունգ, Վիլֆրեդ (1997). The Succession to Muhammad: A Study of Early Caliphate. Cambridge University Press. էջեր 141–145. ISBN 978-0-521-64696-3.

[15] Լապիդուս, Իրա (2002). A History of Islamic Societies (երկրորդ հատոր). Cambridge University Press. էջ 47. ISBN 978-0-521-77933-3.

[Tabatabae192-16] Տաբատաբաեի, Սայեդ Մուհամմեդ Հուսեյն (1979). Shi'ite Islam. Suny press. էջեր 50-57 և 192. ISBN 978-0-87395-272-9.. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]