Ալեքսանդր Նևսկի (Պրոկոֆև)
«Ալեքսանդր Նևսկի»՝ op. 78 կանտատի հեղինակն է 20-րդ դարի ականավոր կոմպեզիտոր Սերգեյ Պրոկոֆևը։ Այն հերոսական-էպիկական մոնումենտալ ստեղծագործություն է, որը փառաբանում է ռուս ժողովրդի հերոսական անցյալը, նրա պայքարը օտարերկրյա զավթիչների դեմ՝ ազատության համար։ Կանտատը գրված է երգչախմբի, մեներգող մեցցո-սոպրանոյի և նվագախմբի համար։
| Ալեքսանդր Նևսկի (Պրոկոֆև) |
|---|
Ստեղծագործության տեքստի հեղինակներն են Պրոկոֆևն ու ռուս գրող Վ․Լուգովսկին։
Կանտատը ստեղծվել է 1938-1939 թվականներին, համանուն ֆիլմի համար գրված երաժշտության հիման վրա, որը կոմպոզիտորը գրել է թատրոնի և կինոյի խորհրդային ռեժիսոր, սցենարիստ Սերգեյ Էյզենշտեյնի առաջարկով։
Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել Մոսկվայի Ռուսաստանի օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոնում (Մեծ թատրոն) 1938 թվականի նոյեմբերի 23-ին[1]։
«Ալեքսանդր Նևսկին» երրորդ ստեղծագործությունն է, որ Պրոկոֆևը գրել է ֆիլմի համար։ Առաջինը Լեյտենանտ Կիժե նվագախմբային սուիտն է ( 1934), երկրորդը՝ Պիկովայա Դաման (1936)[2]։
Կանտատի պրեմիերան տեղի է ունեցել 1939 թվականի մայիս 7-ին, հեղինակի ղեկավարությամբ, Մոսկվայի կոնսերվատորիայի մեծ դահլիճում։ Մեցցո-սոպրանոյի մեներգը կատարել է Վարվարա Գագարինան[3]։
Պատմություն խմբագրել
«Ալեքսանդր Նևսկի» կանտատում ներկայացվում է 1240-1242 թվականներին տեղի ունեցած դեպքերը, այդ թվում ՝ 1242 թվականի ապրիլի 5-ի վճռական մարտը, որտեղ ռուսական բանակը Ալեքսանդր Նևսկու գլխավորությամբ, պարտության է մատնում գերմանական խաչակիր ասպետներին Չուդ լճի սառույցի վրա։ Ճակատամարտը հայտնի է Սառցաջարդ անունով։
Կոմպոզիտորն արվեստագետին հատուկ խորաթափանցությամբ և գեղարվեստական մեծ ուժով է ներկայացրել պատմական անցյալից վերցրած դեպքերը։ Նա օգտագործել է տարբեր երաժշտական արտահայտչամիջոցներ՝ ռուս ժողովրդին և նրա թշնամիներին բնութագրելու համար։
Ռուս հայրենասեր հերոսներին բնութագրել է ժողովրդական երգերին մոտ մեղեդիներով, որոնք հնչում են լարային գործիքների, երգչախմբի և մեներգի կատարմամբ[4] , իսկ Տևտոնացի ասպետներին՝ կոշտ, մռայլ երաժշտությամբ, օգտագործելով լարված դիսոնանս հնչողություններ, պղնձյա փողային և հարվածային գործիքների տեմբրեր, եկեղեցական երգչախմբի անկենդան հնչերանգներ[5]։
Կառուցվածք խմբագրել
Կանտատը բաղկացած է յոթ մասից․
1․ «Ռուսիան մոնղոլական լծի տակ» (նվագախումբ)
2․ «Երգ Ալեքսանդր Նևսկու մասին» (երգչախումբ և նվագախումբ)
3․ «Խաչակիրները Պսկովում» (երգչախումբ և նվագախումբ)
4․ «Ելեք, ռուս մարդիկ» (երգչախումբ և նվագախումբ)
5․ «Սառցաջարդ» (նվագախումբ, երգչախումբ)
6․ «Մեռյալ դաշտ» (մեցցո-սոպրանո, նվագախումբ)
7․ «Ալեքսանդր Նևսկու մուտքը Պսկով» (երգչախումբ և նվագախումբ)
Կանտատի տևողությունը 40 րոպե է։
№2 «Երգ Ալեքսանդր Նևսկու մասին» խմբագրել
Այս մասում երգչախումբը ներկայացնում է, թե ինչպես է Ալեքսանդրը հաղթել շվեդներին Նևայի գետաբերանում, և ջախջախել ու փախուստի մատնել նրանց։ Երգում լսվում են հետևյալ տողերը․ «Ով կգա Ռուսիա, մահացու հարված կստանա», «Չենք զիջի մենք հողը ռուսական»։
Այստեղ երաժշտությունը պատմողական և էպիկական բնույթ ունի։
Խմբերգը եռամասանի կառուցվածք ունի։ Նրա առաջին և վերջին բաժիններում երգչախումբը միաձայն է երգում։ Միջին մասն ավելի շարժուն բնույթ ունի։ Այստեղ տարբեր ձայների մոտ հնչող ֆրազները երգչախմբային գույների հակադրություն են ստեղծում։
Երաժշտության էպիկական շունչը, հարմոնիկ պլագալ դարձվածքները, փոփոխական չափը (2/4, 3/4) ընգծում են կապը ռուսական ժողովրդական և դասական երաժշտության հետ։ Այս մասում կոմպոզիտորն արտահայտել է Ռուսաստանի հզորությունն ու անհաղթահարելի ուժը։
№4 «Ելեք ռուս մարդիկ» խմբագրել
Կանտատի այս մասում կոմպոզիտորը կոչ է անում ռուս հայրենասերերին ոտքի ելնել հանուն հայրենիքի պաշտպանության։ Այս խմբերգը մարտական և հերոսական բնույթ ունի։ Այն եռամասանի է։ Առաջին և վերջին բաժինների մեղեդին հագեցած է հատու՛կ կոչ անող ինտոնացիաներով։ Միջին մասը հակադրություն է մտցնում երաժշտության մեջ և մեղեդին մարմնավորում է հաղթանակած հայրենիքի վեհ կերպարը․ «Հարազատ Ռուսիայում, մեծ Ռուսիայում չի լինի թշնամին»։
№5 «Սառցաջարդ» խմբագրել
Կանտատի այս մասը իրենից մի ծավալուն սիմֆոնիկ պատկեր է ներկայացնում, որտեղ նկարագրված է ռուսների և գերմանացի ասպետների բախումը։ Սիմֆոնիկ երաժշտության միջոցով Պրոկոֆևը վարպետորեն վերարտադրել է մարտի ընթացքը Չուդ լճի ափին․ թշնամիների գրոհը, ռուս հերոսների հակահարվածը, թշնամիների պարտությունը։
Տարբեր սիմֆոնիկ էպիզոդների հաջորդականությունն այս մասը մոտեցնում է ռոնդոյի կառուցվածքն։ Այն սկսվում է ցուրտ առավոտյան խաղաղ պատկերի վերարտադրությամբ, որն անհանգիստ սպասումի պահ է արտահայտում։ Այնուհետև հնչում է խաչակիրների հարձակման ազդանշանը, նրանց հանդիպումը, ռուս զորքի անհաղթելի ուժը։
Այս մասի վերջին բաժինը ռեպրիզայի դեր է կատարում։ Միաժամանակ հնչում են նաև տարբեր թեմաների զուգորդումները։
Երաժշտական գործիքներ, գործիքավորում խմբագրել
Լարային գործիքներ
- Ջութակներ I և II, ալտեր, թավջութակներ, կոնտրաբասեր
Փայտյա փողային երաժշտական գործիքներ
- 2 ֆլեյտա, պիկոլո, 2 հոբոյ, անգլիական եղջրափող, 2 կլառնետ, փոքր կլառնետ, 2 բաս-կլառնետ, 2 ալտ սաքսոֆոն, 2 տենոր սաքսոֆոն, 2 ֆագոտ, կոնտրաֆագոտ
Պղնձյա փողային գործիքներ
Հարվածային գործիքներ
- Լիտավր, մեծ թմբուկ, 2 փոքր թմբուկ, ծնծղաներ, 2 դափ, վուդ բլոկ, ռաթլ, եռանկյունի, քսիլոֆոն, խողովակների զանգեր, գոնգ
Նվագախումբ՝ 2 գալարափող, 2 շեփոր, տենոր շեփոր
Գրականություն խմբագրել
- Акопян Л. О. Музыка XX века: энциклопедический словарь / Научный редактор Двоскина Е. М.. — М.: «Практика», 2010. — С. 28. — 855 с. — 2500 экз. — ISBN 978-5-89816-092-0
- Երաժշտական գրականություն, Սուսաննա Ամատունի, «Սովետական գրող»հրատ․, Երևան-1981
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Prokofiev: Werkverzeichnis (2015: p. 28)
- ↑ González Cueto, Irene (2016 թ․ մայիսի 23). «Warhol, Prokofiev, Eisenstein y la música - Cultural Resuena». Cultural Resuena (եվրոպական իսպաներեն). Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
- ↑ Нестьев И. В. "Александр Невский" Прокофьева. — М.: Советский композитор, 1968. — 50 с.
- ↑ Herbert Glass. «About the piece: Cantata, Alexander Nevsky, Op. 78». LA Phil. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
- ↑ The score of Alexander Nevsky is published by Schirmer, 0-634-03481-2
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Михеева Л. (2011 թ․ հունվարի 12). «Прокофьев. Кантата «Александр Невский»». Belcanto.ru. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.