Ալեքսանդրետտա

Ալեքսանդրետտա կամ Իսկենդերուն (թուրք. İskenderun, հին հուն. Ἀλεξανδρέττα — բառ․ «փոքր Ալեքսանդրիա») քաղաք Թուրքիայի Հաթայ նահանգում, Միջերկրական ծովի ափին։

Քաղաք
Ալեքսանդրետտա
թուրքերեն՝ İskenderun,հայերեն՝ Կատիսոն
Երկիր	Թուրքիա
Շրջան	Հաթայի մարզ
Քաղաքապետ	Ալի Իհսան Սու
Այլ անվանումներ	Ալեքսանդրեթ, Ալեքսանդրիա Կիլիկյան, Իսքենդերուն, Կատիսոն, Սկունդրուն
Մակերես	759 կմ²
ԲԾՄ	4±1 մետր
Կլիմայի տեսակ	ծովային
Պաշտոնական լեզու	Թուրքերեն
Բնակչություն	201․183 մարդ (2010)
Ժամային գոտի	UTC+3, ամառը UTC+4
Հեռախոսային կոդ	(+90) 326
Փոստային ինդեքս	312xx
Փոստային դասիչ	313xx / 314xx
Պաշտոնական կայք	iskenderun.bel.tr
Ալեքսանդրետտա (Թուրքիա)
Ալեքսանդրետտա Վիքիպահեստում

Քաղաքի անվանումները

Քաղաքը ձեռքից ձեռք անցնելով տարբեր անուններ է ստացել, որոնք են՝ Ալեքսանդրեթ, Ալեքսանդրետ, Ալեքսանդրետտե, Ալեքսանդրիա, Ալեքսանդրիա Իսսոսյան, Ալեքսանդրիա Կիլիկյան, Ալեքսանդրիան, Ալեքսնադրիա Սկաբիոսա, Ալեքսանդրիա Փոքր, Ալեքսանդրիոլա, Ալեսանդրյակ, Աղեքսանդրյակ, Իսկենդերուն, Իսկենտերուն, Իսքենդերուն, Իսկենտերուն, Կատիսոն, Սկունդրուն։

Ալեքսանդրետտան հիմա գտնվում է Թուրքիայում և կրում է Իսքենդերուն անվանումը։

Պատմություն

Քաղաքը հիմնադրվել է մթա IV դարում՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից՝ ի պատիվ պարսիկների դեմ տարած հաղթանակի։

1097 թ.-ին Ալեքսանդրետտան գրավվեց խաչակիրների կողմից, իսկ այնուհետև այն մտավ Կիլիկիայի հայկական թագավորության կազմում։ Ըստ արաբ պատմիչ Մարկիզիի Ալեքսանդրետտան եղել է Կիլիկիայի առաջին քաղաքը։

XVII դարում Ալեքսանդրետտան արդեն անցել է թուրքական տիրապետություն ձեռքը։ Քաղաքը գտնվում էր հարմար ծովախորշի ափին, դրա համար էլ քաղաքի դերը որպես նավահանգիստ գնալով մեծանում է։

Ալեքսանդրետտայի շրջակայքում կային հայաբնակ գյուղեր։ Ալեքսանդրետտայի և նրա հարևան գյուղերի ողջ հայությունը թուրքերի կողմից զանգվածաբար ոչնչացվեց 1915-1920 թթ.-ին։

Ալեքսանդրետի սանջակ

Ալևքսանդրետ, Ալեքսանդրեկ (թուրքերեն՝ Իսկենդերուն), Ալեքսանդրետ քաղաքին հարող մարզի նախկին անվանումը (այժմ Թուրքիայի Հաթայի մարզը)։ XI-XIV դդ. Ա. ս-ի տարածքի զգալի մասը մտել է Կիլիկիայի հայկական պետության կազմի մեջ։ Տարածությունը՝ 5 հազար կմ²։ Որպես Սիրիայի մի մասը, Ալեքսանդրետտան 1915-1918 թվականներին Օսմանյան կայսրության կազմում էր։ 1918 թվականի նոյեմբերին օկուպացրել են անգլիացիները, հետո՝ ֆրանսիացիները։ Այստեղ է գտնվում Մուսա լեռը, ուր 1915 թ.-ի հուլիս-սեպտեմբերին տեղի Է ունեցել հայերի ինքնապաշտպանական հերոսամարտը։ 1920 թվականին Ալեքսանդրետի սանջակը մտցվել է Ֆրանսիայի մանդատին հանձնված Սիրիայի կազմի մեջ։

1937 թ.-ից, ձևականորեն մնալով Սիրիայի կազմում, Ալեքսանդրետի սանջակը անցել է Ֆրանսիայի և Թուրքիայի համատեղ հսկողության տակ։ 1938 թվականին այստեղ ստեղծվել Է Հաթայի ինքնավար պետությունը։ 1939 թվականի հունիսին վերջինս միացվել Է Թուրքիային։ Տեղի հայ բնակչությունը (մոտ 40 հազար) հուլիսի 16-23-ը հեռացել է և հաստատվել Սիրիայում, Լիբանանում։ Հեռացել է նաև 20 հազար արաբ։ Սիրիան չի ճանաչել այդ անեքսիան։

Բնակչություն

1880-ական թթ.-ին ուներ 15 000 բնակիչ, իսկ 1913 թ.-ին միայն հայերը կազմում էին 4 500 անձ։

Տնտեսություն

Մինչ 1915 թ.-ի Մեծ եղեռնի տարիները հայերը զբաղվում էին արհեստներով, այգեգործությամբ և պարտիզպանությամբ։

Օգտակար հանածոներ

Քաղաքի մոտակայքում կան նավթի պաշարներ։

Ճարտարապետություն

1913 թ.-ին քաղաքն ուներ եվրոպական ոճով կառուցված տներ։ Ալեքսանդրետտան ուներ Քառասուն Մանկունք և Ս. Խաչ հայկական եկեղեցիներ։

Քաղաքում կար 4 հայկական վարժարան։

Աղբյուրներ

• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն

Տես նաև

• Կիլիկիայի հայաբնակ բնակավայրեր