Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ
Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ (ադրբ.՝ Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı), Ադրբեջանի կենտրոնական բանկ, բանկային կարգավորման և վերահսկողության մարմին։ Ստեղծվել է ԽՍՀՄ Պետական բանկի, ԽՍՀՄ Պրոմոստրոբանկի և ԽՍՀՄ Ագրոբիզնեսբանկի հիման վրա՝ 1992 թվականի փետրվարի 11-ի Ադրբեջանի Հանրապետության Ազգային բանկի ստեղծման մասին Ադրբեջանի նախագահի հրամանագրով։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կենտրոնական բանկ |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Սեփականատեր | Ադրբեջան |
| Հիմնադրված է | փետրվարի 11, 1992 |
| Պաշտոնական կայք | |
Պատմություն խմբագրել
1918 թվականի մայիսի 28-ին Ադրբեջանի ժողովրդավարական հանրապետության ստեղծումից հետո Ռուսաստանի պետական բանկի մասնաճյուղը սկսեց գործել Ադրբեջանի տարածքում։ 1919 թվականի սեպտեմբերի 16-ին ընդունվեց Ադրբեջանի պետական բանկի խարտիան, նույն տարվա սեպտեմբերի 30-ին բանկը սկսեց իր գործունեությունը։
1920 թվականին Ադրբեջանում խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո ֆինանսական և վարկային համակարգը զգալիորեն վերակառուցվեց։ 1920 թվականի մայիսի 31-ին Ադրբեջանի պետական բանկը վերանվանվեց Ադրբեջանի ժողովրդական բանկ։ Բոլոր բանկերը և այլ վարկային կազմակերպությունները Ազգայնացված են և ներառված ժողովրդական բանկում, բանկը դարձել է պետության բացառիկ մենաշնորհը։ Ռազմական կոմունիզմի պայմաններում բանկի գրեթե միակ գործառույթը համարվում էր թղթային փողերի խնդիրը։ Քանի որ բանկային համակարգի կարիք չկար, 1920 թվականի օգոստոսի 14-ին Հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ բանկի գործառույթները փոխանցվեցին Կենտրոնական բյուջեի գրասենյակ։
1921 թվականի տնտեսական նոր քաղաքականությունը բանկային համակարգը վերականգնելու անհրաժեշտություն առաջացրեց։ 1921 թվականի հոկտեմբերի 16-ին Ադրբեջանի ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի որոշմամբ ստեղծվել է պետական բանկ։
1922 թվականի մարտի 12-ին Ադրբեջանը դարձավ Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության մի մասը, իսկ նուն տարվա դեկտեմբերի 30-ին՝ ԽՍՀՄ-ի։ 1923 թվականի հունվարին սկսվեց դրամական բարեփոխումները, որոնք միավորում էին Անդրկովկասի դրամական շրջանառությունը։ Երեք հանրապետությունների դրամական միավորների փոխարեն ներկայացվեց միասնական արժույթ՝ ԱԽՖՍՀ-ի ռուբլի։ Ֆինանսական համակարգերի համախմբման արդյունքում Ադրբեջանի պետական բանկը կորցրեց կենտրոնական բանկի դերը։ 1923 թվականի հուլիսի 3-ի Ադրբեջանի ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի որոշմամբ այն վերանվանվել է Ադրբեջանի պետական գյուղատնտեսական բանկ։
1923 թվականին ստեղծվեց ԽՍՀՄ պետական բանկը, ԽՍՀՄ պետական բանկի հանրապետական գրասենյակը գտնվում էր Բաքվում։
1991 թվականի հոկտեմբերի 18-ին վերականգնել է իր պետական անկախությունը։ Ստեղծվել է բանկային համակարգի ստեղծման իրավական հիմքը, այդ թվում՝ Ադրբեջանի կենտրոնական բանկի վերակառուցումը։
1991 թվականի մայիսի 25-ին ընդունվեց «Ադրբեջանի Հանրապետության տնտեսական անկախության հիմունքների մասին» սահմանադրական օրենքը, որի 14-րդ հոդվածով սահմանել են անկախ բանկային համակարգի իրավական հիմքը և Ադրբեջանի ազգային դրամական միավորի շրջանառությունը, ինչպես նաև Ադրբեջանի կենտրոնական բանկի կարգավիճակը և լիազորությունները։ Սահմանադրական իրավունքի համաձայն 1992 թվականի փետրվարի 11-ին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի կողմից ստորագրվել է Ադրբեջանի ազգային բանկի ստեղծման մասին համաձայինագիրը՝ ԽՍՀՄ Պետական բանկի, ԽՍՀՄ Պրոմոստրոբանկի եւ ԽՍՀՄ Ագրոպրոբանկի հաստատությունների հիման վրա։
1992, 1996, 2004 թվականների Ադրբեջանի Հանրապետության Ազգային բանկի մասին օրենքներն ամրագրեցին կենտրոնական բանկի իրավական կարգավիճակը և հեղինակությունը[1]։ 2009 թվականին բանկը վերանվանվել է Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ։
Նպատակը և գործառույթները խմբագրել
Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին 2004 թվականի դեկտեմբերի 10-ի օրենքի համաձայն կենտրոնական բանկի գործունեության հիմնական նպատակը գների կայունությունն իր լիազորության շրջանակներում երաշխավորելն[2] է, ինչպես նաև ապահովել վճարային և բանկային համակարգերի զարգացման կայունությունը։
Կենտրոնական բանկը իր նպատակներին հասնելու համար
- սահմանում և իրականացնում է երկրի դրամավարկային և արտարժույթային քաղաքականությունը,
- կազմակերպում է դրամական շրջանառությունը,
- թողարկում է դրամական միավորներ
- պարբերաբար սահմանում և հայտարարում է մենաշնորհի պաշտոնական փոխարժեքը,
- օրենքով սահմանված կարգով ապահովում է արժութային կարգավորումը և վերահսկողությունը,
- կառավարում է ոսկու և արժութային պահուստները,
- կազմում է վճարային հաշվեկշիռը,
- օրենքով սահմանված կարգով լիցենզավորում և կարգավորում է բանկային գործունեությունը,
- որոշում, համակարգում և կարգավորում է վճարային համակարգերի գործունեությունը։
2009 թվականի փետրվարի 24-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նույն տարվա փետրվարի 10-ին ստորագրել է խորհրդարանի կողմից ընդունված հանցավոր ճանապարհով ստացված փողերի և գույքի օրինականացմանն ուղղված ահաբեկչության և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին օրենքը և դրա իրականացման համար ստորագրել է հրամանագիր[3]։
Կազմակերպման կառուցվածքը և կառավարումը խմբագրել
Կենտրոնական բանկի կազմակերպչական կառուցվածքը ներառում է Խորհուրդը, կենտրոնական գրասենյակը և մարզային գրասենյակները։ Կենտրոնական բանկի կենտրոնական գրասենյակը բաղկացած է ներքին աուդիտի և բանկի խորհրդի կողմից որոշված այլ կառուցվածքային ստորաբաժանումներից[4]։ Կենտրոնական բանկը ղեկավարում է բանկերի կառավարման խորհուրդը։ Խորհուրդը բաղկացած է յոթ անդամից՝ նախագահից, չորս անդամներից, մշտական հիմունքներով աշխատողից և երկու անդամներից։ Խորհրդի անդամները նշանակվում են հինգ տարի ժամկետով։ Կենտրոնական բանկը հաշվետու է միայն Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահին։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Сайт cbar.az, раздел «History» Արխիվացված 2016-06-18 Wayback Machine(անգլերեն)
- ↑ Закон о Центральном банке Азербайджанской Республики (ադրբ.)
- ↑ «Центральный банк Азербайджана продолжает работу по выполнению мер, направленных на противодействие отмыванию денег и финансированию терроризма». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ Сайт cbar.az, раздел «Organizational structure» Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine(անգլերեն)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի պաշտոնական կայք (ադրբ.)(անգլերեն)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ» հոդվածին։ |