Baťa
Baťa (չեխ․՝ Baťa, կանադական ապրանքանիշը՝ Bata Shoes առանց t-ի վրա դրված նշանի), կոշիկ արտադրող ընկերություն, որը հիմնադրել է Թոմաշ Բատյան Զլինում։ Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Եվրոպայում խոշորագույն ընկերություններից մեկն է եղել։ Ներկայումս ընկերությունը գտնվում է Լոզանում, մասնաճուղը գործում է նաև Չեխիայում։
Baťa | |
|---|---|
 | |
 | |
| Տեսակ | բիզնես ձեռնարկություն և ձեռնարկություն |
| Անվանված է ի պատիվ | Tomáš Baťa? |
| Հիմնադրված է | սեպտեմբերի 21, 1894 |
| Հիմնադիր | Tomáš Baťa? |
| Վայր | Լոզան, Շվեյցարիա |
| Երկիր |  Շվեյցարիա |
| Արդյունաբերություն | մանրածախ առևտուր և manufacture of leather and related products?[1] |
| Աշխատողների թիվ | 16 560 մարդ (1965)[2] |
| Դուստր ընկերություններ | BAŤA, akciová společnost? և International Footwear Investment? |
| Կայք | bata.com(անգլ.) |
 Bata (company) Վիքիպահեստում | |
Պատմություն խմբագրել
1894 թվականին Թոմաշ Բատյան երկու եղբայրների և երեք ծառայողների հետ միասին բացել է իր բիզնեսը Ա․ Բատյա անվանմամբ։ 1900 թվականին ընկերությունն իրավաբանորեն գրանցվել է որպես սահմանափակ պատասխանատվությամբ բաց ընկերություն և ընդգրկել 50 աշխատակիցների։ 1908 թվականին Թոմաշ Բատյան դարձել է ընկերության միակ սեփականատերը։
Պատերազմի սկզբում ընկերությունում աշխատում էր 400 մարդ, սակայն 1915 թվականին ավստրո-հունգարական զորքերի պատվերների հետևանքով նրանց թիվը կտրուկ մեծացել է՝ հասնելով 5200-ի։ 1924 թվականին ներդրվել է կոնվեյերային արտադրություն, իսկ 1928 թվականին՝ կոնվեյեր, ինչի շնորհիվ արտադրողականությունը մեծացել է երեք չորրորդով, իսկ աշխատողների քանակը՝ 35 տոկոսով։ 1928 թվականին ստեղծվել են առաջին մասնաճյուղերը սահմանից դուրս, 1930 թվականին հայտարարվել է քառասունժամյա աշխատանքային շաբաթ։ 1931 թվականին իրավաբանական կազմը փոփոխվել է բաժնետիրական ընկերության, Բատյան ուներ բաժնետոմսերի մի ամբողջական փաթեթ։
Բատյան ոչ միայն գործարան է կառուցել, այլև ստեղծել իր և աշխատողների համար բոլոր պայմանները։ Հենց ինքը հումք է արտադրել և վաճառել դրանք առանց միջնորդների, ինչի շնորհիվ էլ ահռելի գումարներ է տնտեսել։ Ունեցել է նաև կաշեգործարան, հաստոցների արտադրության գործարան, եղել է դաշտերի և անտառների սեփականատեր։ Աշխատողների համար կառուցել է «Baťovy domky» (անհատական կացարան) և հանրակացարաններ, ինչը համեմատաբար բարձր աշխատավարձի հետ մեկտեղ Զլինում աշխատուժի ներհոսքի և ֆաբրիկայի աճի հիմնական, գլխավոր պատճառն էր։ Ապագա աշխատակիցների համար կային դպրոցներ, մանկապարտեզներ և այլ ծառայություններ։ Ամբողջ Զլինը ստեղծվել էր ճարտարապետ Ֆրանտիշկ Գահուրայի «Պարտեզի քաղաք» անվանմամբ ֆունկցիոնալ ծրագրով (չեխ․՝ Zahradní město)[3][4]։
Ընկերությունը Բատյայի մահից հետո խմբագրել
Թոմաշ Բատյայի՝ սեփական ինքնաթիռով ողբերգական մահից հետո (1932) նրա խորթ եղբոր՝ Յան Անտոնին Բատյայի ղեկավարությամբ ընկերությունը ընդլայնել է իր արտադրական ոլորտները։ Ներդրվել է պնևմոտեխնիկայի, ռետինատեխնիկական իրերի, կիսասինթետիկ մանրաթելերի, խաղալիքների, մետաղամշակման հաստոցների, տրիկոտաժային մեքենաների, ինքնաթիռների, հեծանիվների և այլնի արտադրություն։ Կոնցեռնը ներառում է նաև շինարարական արտադրություն և «Atlas» ապահովագրական ընկերություն։
1938 թվականին կոնցեռնին էր պատկանում 63 արտասահմանյան ընկերություն, երկաթուղի մինչև Վիզովիցա (չեխ․՝ Vizovice), տուրիստական գործակալություն, մասնավոր տրանսպորտ, ավիաչվերթներ դեպի Օտրոկովիցե, շինարարական ֆիրմա, առևտրային տներ և կրպակներ՝ շուրջ 8 հազար առևտրային կրպակներ հայրենիքում և ավելի քան 8 հազար արտասահմանում, բնակելի հիմնադրամ, սեփական անտառներ և դաշտեր։ Կոնցեռնը տրամադրել է ավելի քան 67 000 աշխատատեղ[5]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ խմբագրել
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի իրադարձությունները մեծ վնաս են հասցրել ձեռնարկությանը[6]։ Կառավարիչները, այդ թվում՝ Յան Անտոնին Բատյան, մեկնել են Ամերիկա։
«Baťa» ընկերության Չեխիայի մասնաճյուղը 1945 թվականի հոկտեմների 27-ին ազգայնացվել և անվանափոխվել է՝ ստանալով «Svit» անվանումը (ժողովրդական ձեռնարկություն)։ Չեխոսլովակիայի կոմունիստական կառավարությունը «Չեբո» ապրանքանիշի տակ «Baťa»-ի գործարաններում կարված կոշիկներ է արտահանել ԽՍՀՄ և սոցիալական ցանցի երկրներ (չեխ․՝ České boty-ից)[7][8]։ Իսկ օտարերկրյա գործարանների և մասնաճյուղերի համար «Baťa» բաժնետիրական ընկերության կենտրոնը դարձել է Կանադայի Տորոնտո քաղաքը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 20th Century Press Archives — 1908.
- ↑ Bata India - Buy Shoes Online For Men, Women & Kids. Footwear From Leading Brands, Power, Hush Puppies etc
- ↑ About Bata Արխիվացված 2013-01-15 Wayback Machine bata.com, March 5, 2013.
- ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 29-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) - ↑ «Categories». bata.in. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ [1] Արխիվացված 2016-11-06 Wayback Machine
- ↑ Dwork, Deborah; van Pelt, Robert Jan, Auschwitz: 1270 to the Present, New York: W.W. Norton and Company Inc. 0-393-03933-1
- ↑ Auschwitz sub-camps- Chelmek
- ↑ Stephen Moss (2002 թ․ հունիսի 22). «Profile: Tom Stoppard | Film». London: The Guardian. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Baťa» հոդվածին։ |