0 թվական
Զրո թվական և «մ.թ.ա. զրո թվական», բացակայում է Գրիգորյան և Հուլյան օրացույցներից[1][2]։ Դա պայմանավորված է VI դարում եվրոպացիների շրջանում մաթեմատիկական զրոյի հայեցակարգի բացակայությամբ, երբ սկսվել է նոր դարաշրջանից տարիների հաշվումը։ Պատմական գիտության մեջ ընդունված տարիների հաշվարկում մ.թ.ա. 1 թվականին հաջորդում է 1 թվականը։ Բացի այդ, զրոյական տարվա բացակայությունը, բնականաբար, բացատրվում է հաշվելու համար հերթական թվերի կիրառմամբ, հերթական համարը միշտ կատարվում է մեկ թվից (մինչ առաջին տարին եղել է զրո տարի, այսինքն՝ մեկ տարի չի եղել, առաջինից անմիջապես հետո՝ հենց մեկն է)։
Այնուամենայնիվ, զրոյական տարին օգտագործվում է աստղագիտական նշումներում, որոնցում տարիների հաշվարկը համապատասխանում է կոորդինատային գծի երկու ուղղություններով ամբողջ թվերի անսահման հաջորդականությանը։ Այս հաշվարկով, երբ յուրաքանչյուր տարին համապատասխանում է մի ամբողջ թվի (մ.թ.ա. տարիները՝ ոչ դրական ամբողջ թվերի), մինչև թիվ 1 (առաջին) տարին պետք է լինի զրո տարի։
Դիմում խմբագրել
Վեբ ծրագրավորողները կարող են սկսել հաշվել զրոյից՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ համակարգչում սովորաբար օգտագործվում են ամբողջ թվեր, այս դեպքում «լրիվ տարիների» անալոգը։ Այս պատճառով, ստանդարտացված հաշվարկման համակարգերում, ինչպիսին է ISO 8601-ը, և աստղագիտական հաշվարկում, զրոյական տարին գոյություն ունի որպես մեկ տարի տևողությամբ ժամանակաշրջան։ Նաև աստղագիտական համակարգում 0-ից առաջ տարիները բացասական են[3].
| Ավանդական ժամանակագրություն | Մ.թ.ա. 6 | Մ.թ.ա. 5 | Մ.թ.ա. 4 | Մ.թ.ա. 3 | Մ.թ.ա. 2 | Մ.թ.ա. 1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ISO 8601 | −0005 | −0004 | −0003 | −0002 | −0001 | 0000 | 0001 | 0002 | 0003 | 0004 | 0005 | 0006 | 0007 |
Մայաների օրացույցում 13.0.0.0.0 4 Ահաու 8 Կումհուն կոչվում է նաև 0.0.0.0.0[4]:
Դարերի և հազարամյակների սկիզբ խմբագրել
Քանի որ Գրիգորյան և Հուլյան օրացույցներում զրոյական տարի չկա, նրանցում առաջին դարը սկսվում է 1-ին և ավարտվում 100-րդ տարում։ Համապատասխանաբար, այս օրացույցներում ցանկացած դար սկսվում է այն տարով, որի թիվը ավարտվում է 01-ով և ավարտվում է այն տարով, որը 100-ի բազմապատիկ է, այսինքն՝ ավարտվում է 00-ով։ Միևնույն ժամանակ, թիվը (թվերը) մինչև 00-ով դարի վերջին տարին ներկայացնում է (ներկայացնում է) դարի թվին հավասար թիվ, որը մեկով ավելի է այս մնացած տարիների թվերի վերջին երկու թվանշաններին նախորդող (նախորդ) թվանշանով (նիշերով) նշված թվից։ Այսպիսով, ցանկացած դար տևում է X01 թվականից մինչև Y00 թվականը, որտեղ Y = X + 1:
Նմանապես, այս օրացույցներում առաջին հազարամյակը սկսվում է 1 տարով և ավարտվում 1000 թվականին, ցանկացած հազարամյակ ընդհանրապես սկսվում է մի տարով, որի թիվը ավարտվում է 001-ով և ավարտվում է 1000-ի բազմապատիկով, այսինքն՝ 000-ով ավարտվող։ Միևնույն ժամանակ, վերջին հազարամյակի մինչև 000 թիվը (թվերը) հազարամյակի թվին հավասար թիվ են, և այս թիվը մեկով ավելի է այս հազարամյակի մնացած տարիների թվերի վերջին երեք թվանշանների նախորդ (նախորդ) թվով (թվերով) նշված թվից։ Այսպիսով, ցանկացած հազարամյակ տևում է X001-ից մինչև Y000 թվականը, որտեղ Y = X + 1:
Ընդհանուր սխալ պատկերացում խմբագրել
Տարածված սխալ պատկերացում կա, որն արտահայտվում է այն տարվա սխալ սահմանմամբ, որից դարեր ու հազարամյակներ են սկսվում Գրիգորյան և Հուլյան օրացույցներում։
Սխալի օրինակներից մեկն է Պետրոս I-ի հրամանագիրը նոր ժամանակագրական համակարգի ներդրման մասին։ Հրամանագրի տեքստը պարունակում է հետևյալ խոսքերը. «... և հաջորդ Գենվարայի 1-ին կսկսվի նոր 1700 թվականը և նոր հարյուրամյա դարը...»: Այստեղ Պետրոս I-ը սխալվել է. նա հավատում էր, որ 1700 թվականի հունվարի 1-ին կսկսվի «նոր դարը»՝ XVIII դարը։ Իրականում 1700 թվականը 17-րդ դարի վերջին տարին է, իսկ 18-րդ դարը սկսվել է 1701 թվականի հունվարի 1-ին։
Արտահայտություն Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահ Բորիս Ն. Ելցինի 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի հայտարարությունից՝ նախագահի պաշտոնից իր հրաժարականի մասին. «Այսօր՝ հեռացող դարի վերջին օրը, ես հրաժարական եմ տալիս»։
Գերմանական կայսր Վիլհելմ II-ը 1899 թվականի դեկտեմբերի 31-ը հրամանագրով հայտարարեց 19-րդ դարի վերջ և այդ առիթով կազմակերպեց մեծ պարահանդես[5]։
Մեծ Բրիտանիայում դարի առաջին տարին ավանդաբար համարվում է երկու զրոյով ավարտվող տարին։ «Գինես. Գիտելիքների մեծ գիրք» (Guinness Publishing) գրքում մարդկության տարեգրության մեջ 1900 թվականին աշխարհում տեղի ունեցած իրադարձությունները վերագրվում են 20-րդ դարին,, այդ թվում՝ Իտալիայի թագավոր Ումբերտո I-ի սպանությունը, Հյուսիսային Նիգերիայում բրիտանական պրոտեկտորատի ստեղծումը և արտաքին միջամտությամբ Չինաստանում հակաարևմտյան Բռնցքամարտիկների ապստամբության ճնշումը։
1999 թվականի դեկտեմբերի 25-ին «Մայակ» ռադիոկայանի փոխանցմամբ՝ Մեծ Բրիտանիան՝ Եղիսաբեթ II թագուհու գլխավորությամբ, 2000 թվականի հունվարի 1-ին ողջունել է 21-րդ դարը։
Փարիզի Պոմպիդու կենտրոնի շենքի վրա էլեկտրոնային ժամացույց է տեղադրվել՝ հաշվելով 21-րդ դարի սկզբին մնացած վայրկյանները։ Այս ժամացույցի թվատախտակի վրա 0 վայրկյան ցուցադրվել է 2000 թվականի հունվարի 1-ի գիշերը, մինչդեռ այն պետք է լիներ մեկ տարի անց[6][5]: Նմանատիպ ժամացույցներ՝ «The Millennium Clock», կախված էր Նյու Յորքի փողոցներից մեկում՝ Մանհեթենում և Չինական մեծ պատի վրա։ Երկուսն էլ հաշվում էին մինչև 2000 թվականը և նոր հազարամյակը մնացած ժամանակը[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Espenak: «In sixth century Europe, the concept of "zero" was still unknown. Thus, the year 1 BC was followed by the year AD 1»
- ↑ Perez2010, էջ 104—109
- ↑ Espenak: «The "astronomical" dating system refers to an alternative method of numbering years. It includes the year "0" and eliminates the need for any prefixes or suffixes by attributing the arithmetic sign to the date.»
- ↑ Geoff Stray The Mayan and Other Ancient Calendars. — Bloomsbury Publishing USA, 2007. — С. 57. — 57 с.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 [«Родина» 1999 № 12 с. 10]
- ↑ Хренов, 1989, էջ 54—55
Գրականություն խմբագրել
- Fred Espenak (GSFC Planetary Systems Laboratory) (2008 թ․ փետրվարի 25). «Year Dating Conventions» (անգլերեն). NASA. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 9-ին.
- Rick Perez Time. — Google eBook. — Xlibris Corporation, 2010. — ISBN 9781450090445(անգլ.)