Օսրոյենե

Օսրոյենե, արամեական (ասորական) հելլենիստական տիպի պետություն Հյուսիսային Միջագետքում՝ Եդեսիա մայրաքաղաքով (մ.թ.ա. 132-մ.թ. 216)։ Հիմնական բնակիչները եղել են ասորիները, բնակվել են նաև հայերը, պարթևները, արաբները և հրեաները։

Իշխող գահատոհմի ներկայացուցիչների մեծ մասը կրել են Աբգար անունը։ Ասորական «Ադդայի վարդապետություն» երկի հայերեն հին թարգմանության մեջ Եդեսիայի թագավորությունը (Օսրոյենե) հայկական է համարվում։ Մովես Խորենացին հենվելով այդ թարգմանության, հավանաբար նաև այլ աղբյուրների վրա, Աբգար Ե-ին, ինչպես նաև Օսրոյենեի արքայատան մյուս ներկայացուցիչներին հայ է համարել, բացի այդ պնդել, որ Աբգար Ե-ն ազգակցական կապ է ունեցել հայոց Սանատրուկ թագավորի հետ։

Այլ աղբյուրներ ենթադրում են, թե արքայատունը արաբական ծագում է ունեցել, սակայն հետո արամեացել է։

Տիգրան Բ և Սանատրուկ թագավորների օրոք Օսրոյենեն ժամանակավորապես մտել է Հայաստանի կազմի մեջ։

Աբգար Ա-ին հաջորդած Աբգար Բ-ն Հռոմի եւ Պարթևստանի միջև ծագած պատերազմում աջակցում էր հռոմեացիներին։ Հռոմեական աղբյուրները պնդում են, որ Ք.ա․ 54 թվականին սկսված պատերազմում հենց Աբգար Բ-ն է հիմնական պատճառը դարձել, որ Կրասոսը ծանր պարթություն է կրել պարթևներից։ Հայոց արքա Արտավազդ Բ-ն հռոմեացիներին հորդորել է շարժվել Հայաստանի տարածքով, սակայն Աբգար Բ-ն պնդել է, թե շատ ավելի շահավետ եւ արդյունավետ կլինի, եթե հռոմեական բանակն անցնի անմարդաբնակ Միջագետքով։ Լսելով Աբգարին Կրասոսն ընկնում է պաշարման մեջ եւ ծանր պարտություն կրում։ Հաղթանակից հետո պարթեւների թագավաորի հրամանով Աբգար Բ-ն գլխատվում է։

Արևելաքրիստոնեական, այդ թվում՝ հայկական եկեղեցական ավանդությունը պնդում է, որ Օսրոյենեի՝ մ.թ. I դ. առաջին կեսին ապրած Աբգար V Ուքքաման («Սև») պատմության մեջ քրիստոնեություն ընդունած առաջին թագավորն էր, ընդ որում նա, Հիսուսին Աստծո որդի է ճանաչել դեռևս նրա կենդանության օրոք։

Որոշ գիտնականներ, որեւէ ապացույց չպերելով, անելով միայն ենթադրություններ, նշում են, թե իբր խոսքը ոչ թե Աբգար Ե-ի, այլ Աբգար VIII Մեծ-ի մասին է (177-212) թագավորի մասին է։

216-ին Կարակալլա կայսրը կործանել է Օսրոյենեի թագավորությունը և այն դարձրել հռոմեական նահանգ։ Այնուհետեւ Օսրոյենեն որպես պետություն այլեւս գոյություն չի ունեցել։

Օսրոյենեի արքաներ

• Արյու (մ.թ.ա 132-127 թթ.)
• Աբդու (մ.թ.ա 127-120 թթ.)
• Ֆրադհաշտ (մ.թ.ա 120-115 թթ.)
• Բակրու Ա (մ.թ.ա 115-112 թթ.)
• Բակրու Բ (մ.թ.ա 112-92 թթ.)
• Մանու Ա (մ.թ.ա 94)
• Աբգար Ա Պիքա (մ.թ.ա 94-68 թթ.)
• Աբգար Բ (մ.թ.ա 68-52 թթ.)
• Մանու Բ (մ.թ.ա 52-34 թթ.)
• Բակուր (մ.թ.ա 34-29 թթ.)
• Աբգար Գ (մ.թ.ա 29-26 թթ.)
• Աբգար Դ Սումաքա (մ.թ.ա 26-23 թթ.)
• Մանու Գ Սափուլ (մ.թ.ա 23-4 թթ.)
• Աբգար Ե Ուքքամա (մ.թ.ա 4 թ. - մ.թ. 7 թ., մ.թ. 13-50 թթ.)
• Մանու Դ (մ.թ. 7-13 թթ.)
• Մանու Ե (50-57 թթ.)
• Մանու Զ (57-71 թթ.)
• Աբգար Զ (71-91 թթ.)
• Սանատրուկ Արշակունի (91-109 թթ.)
• Աբգար Է (109-116 թթ.)
• Հռոմեական բռնազավթում (116–118 թթ.)
• Յալուր (118—122 թթ., Պարթամասպատի հետ)
• Պարթամասպատ Պարթև (118-123 թթ.)
• Մանու Է (123-139 թթ.)
• Մանու Ը (139-163, 165-167 թթ.)
• Վաիլ (163-165 թթ.)
• Աբգար Ը (167—177 թթ.)
• Աբգար Թ Մեծ (177—212 թթ.)
• Աբգար Ժ Սևերոս (212-216, 240—242 թթ.)
• Մանու Թ (217—240 թթ.)
• Աբգար ԺԱ (242—244 թթ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օսրոյենե» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 12, էջ 570)։