Օսերեն
Օսերենը (օսերեն՝ ирон æвзаг, իրոն ը̆վզագ կամ иронау, իրոնաւ) օսեթերեն, օսերի լեզուն, պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի հնդարիական ճյուղի իրանական ենթաճյուղի հյուսիսարևելյան խմբին։ Օսերենը Հյուսիսային Օսիայի և Հարավային Օսիայի Ինքնավար Մարզի հիմնական բնակչության՝ օսերի լեզուն է։ Ներկայումս օսերենով խոսում է մոտ 500,000 մարդ։ Օսերենը բաժանվում է երկու հիմնական բարբառների՝ իրոնական և դիգորյան։ Օսերի մեծ մասը խոսում է իրոնական բարբառով։ Այն ընկած է գրական օսերենի հիմքում, որի զարգացման գործում մեծ դեր է խաղացել օս բանաստեղծ և հասարակական գործիչ Կոստա Խեթագուրովի ստեղծագործությունը։
 Օսերենով գրված գրքի մեկ թերթիկ, 1940 թ. | |
| Տեսակ | բնական լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | արևելաիրանական լեզուներ և Սկյութերեն |
| Երկրներ |  Ռուսաստան Հարավային Օսիայի Հանրապետություն Վրաստան Թուրքիա |
| Շրջաններ | Հյուսիսային Օսիա, Հարավային Օսիա |
| Պաշտոնական կարգավիճակ |  Հյուսիսային Օսիա |
| Խոսողների քանակ | 599 250 մարդ (2010)[3] |
| Լեզվակիրների թիվը | 530 000 |
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ | խոցելի[4] |
| Դասակարգում |
|
| Գրերի համակարգ | կյուրեղագիր |
| IETF | os |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | օսթ 524 |
| ISO 639-1 | os |
| ISO 639-2 | oss |
| ISO 639-3 | oss |
| Կովկասի էթնիկ լեզուներ | |
 Ossetian language Վիքիպահեստում | |
Օսական այբուբեն
խմբագրելՕսական լեզվով գրերը գոյություն ունեն XVIII դարի վերջից։ Նախապես օսական գիրը ստեղծվեց միսիոներական նպատակներով (օսերի շրջանում քրիստոնեության տարածման), և նրա հիմքում ընկան եկեղեցա-սլավոնական տառերը։ Միայն հետագայում օսական այբուբենի հիմքում ընկան ռուսական քաղաքացիական տառերը։ 1923-1938 թթ. Օսիայում օգտվում էին լատինական հիմք ունեցող այբուբենից։ 1938 թ. Հյուսիսային Օսիայում լատինական հիմքով այբուբենը փոխարինվեց ռուսական հիմքով այբուբենով, որը գործածվում է ցայսօր։ Ռուսերենում բացակայող օսական հնչյունների համար օգտագործվում է տառերի համակցումը։ 1939 թ. Հարավային Օսիայում լատինական հիմքով օսական այբուբենը փոխարինվեց վրացական հիմք ունեցող այբուբենով (մխեդրուլի)։ Հարավային Օսիայում գործածվում է նաև ռուսական հիմքով այբուբենը։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Fridrik Thordarson. «Ossetic Language. History and description». Encyclopædia Iranica. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
- ↑ В. И. Абаев. Русско-осетинский словарь. Изд. 2-е испр. и доп. Под ред. М. И. Исаева. — М.: «Сов. Энциклопедия», 1970. — С. 577.
- ↑ Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ↑ Անհետացման եզրին գտնվող աշխարհի լեզուների ատլաս
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օսերեն» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 12, էջ 563)։ 
|