Վիքիպեդիա

Օդանավի նստատեղ

Օդանավի նստատեղ, ինքնաթիռի նստատեղ, որում ուղևորները տեղավորվում են ուղևորության ընթացքում։ Նման նստատեղերը սովորաբար դասավորված են ինքնաթիռի իրանով անցնող շարքերով։ Օդանավում նման նստատեղերի դիագրամը կոչվում է ինքնաթիռի նստատեղերի քարտեզ։

Ուղևորի նստատեղերը Sukhoi Superjet 100 օդանավում
Բիզնես դասի նստատեղը Lufthansa Boeing 747-400-ում
Էկոնոմ դասի ավիաընկերության նստատեղին ամրացված (Thai Airways International Airbus A340-ում); ծալվեղ սեղանիկը

Առանձնահատկություններ և հարմարություններ խմբագրել

Նստատեղերը ամրացված են հատակի տակ գտնվող ռելսերին, որոնք անցնում են ինքնաթիռի իրանի (ֆյուզելաժի) երկայնքով։ Եթե ավիաընկերությունը ցանկանում է վերակազմավորել նստատեղերը, դա աննշան գործողություն է։ Ուղևորների անվտանգության համար ավիաընկերության բոլոր նստատեղերը հագեցած են ամրագոտիներով։

Հիմնական հարմարություններ խմբագրել

 
EasyJet Airbus A319 ինքնաթիռի նստատեղի գրպան, որը պարունակում է անվտանգության քարտ, ամսագրեր և օդային հիվանդության պայուսակ

Նստատեղերը հաճախ հագեցած են լրացուցիչ հարմարություններով։ Ավիաընկերության նստատեղերը կարող են հագեցած լինել ուղևորների հարմարավետության բարձրացման համար մեխանիկական թեքման մեխանիզմով (սովորաբար էկոնոմ դասում և կարճ հեռավորությունների վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող առաջին (պրեմիում) և բիզնես դասում) կամ էլեկտրական (սովորաբար երկար հեռավորությունների վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող առաջին (պրեմիում) և բիզնես դասում)։ Ինքնաթիռների մեծ մասում կան նաև սեղանիկներ ուտելու և կարդալու համար․ կամ նստատեղի մեջ, որը ծալվում է՝ փոքր սեղան ձևավորելով էկոնոմ դասի նստատեղերի մեծ մասում, կամ բազկաթոռի ներսում, որը ծալվում է առաջին կարգի, բիզնես դասի, միջնապատի և ելքի շարքի նստատեղերի մեծ մասում։ Ավիաընկերության նստատեղերի մեծ մասում կա նաև գրպան, որը կարող է պարունակել ամսագրեր և անվտանգության հրահանգներ։

Փոքր և կարճ թռիչքների համար նախատեսված ինքնաթիռների կամ էժան փոխադրողների վրա այս հարմարություններից որոշները կարող են չտեղադրվել։ Օրինակ, մի քանի ինքնաթիռների վրա Ryanair-ը տեղադրել է չպառկող նստատեղեր՝ առանց նստատեղերի գրպանների, որոնց փոխարեն անվտանգության ձեռնարկները կարված են նստատեղի մեջքին[1]։ Նույնիսկ պառկող նստատեղերով ինքնաթիռներում որոշ նստատեղեր կարող են թեքվել սահմանափակված կամ չթեքվել։ Սովորաբար դրանք անձնակազմի խցիկի հետևի շարքի նստատեղերն են, որտեղ հետևի միջնորմը արգելափակում է թեքությունը, կամ անմիջապես վթարային ելքի դիմացի նստատեղերը, որտեղ թեքված նստատեղը կարող է սահմանափակել մուտքը դեպի վթարային ելք՝ ստեղծելով պոտենցիալ անվտանգության վտանգ։ Նստատեղերի ուսումնասիրմամբ զբաղվող անկախ կայքերը, ինչպիսին է SeatGuru-ն, հաճախ զգուշացնում են ուղևորներին այդ նստատեղերի մասին։ Թռիչքի և վայրէջքի ժամանակ անձնակազմը խնդրում է ուղևորներին իրենց նստատեղերը կարգավորել «ուղիղ» դիրքում[2] և բարձրացնել առջևի սեղանիկները համապատասխան փակված դիրքին։

Ընդլայնված հարմարություններ խմբագրել

 
Անհատաական ժամանցային համակարգը (ICE) Emirates Airbus A380-ում, որը ցույց է տալիս Դուբայի միջազգային օդանավակայանի տեսարանը պոչի վրա տեղադրված տեսախցիկից

Էլեկտրոնիկա խմբագրել

Նստատեղերը կարող են հագեցած լինել հոսանքի սնուցման վարդակներով ( EmPower, AC, DC կամ միայն USB սնուցման վարդակներ) փոքր էլեկտրական սարքերի համար և ականջակալների միացման բնիկներ ժամանցի համար։ Լիովին հագեցած սպասարկում ապահովող ավիաընկերությունների մեծ մասը ներառում է նաև անհատական էկրաններ՝ որպես երկար հեռավորության վրա փոխադրող օդանավի ժամանցային համակարգի մաս, սակայն որոշ ավիաընկերություններ օգտագործում են «բերեք ձեր սեփական սարքը» կարգախոսը, որտեղ ուղևորներն օգտագործում են իրենց սեփական սարքերը։ Էկրանները հաճախ սենսորային են կամ կարող են կառավարվել հեռակառավարվող վահանակների միջոցով։ Էկոնոմ և պրեմիում դասերի դեպքում էկրանը սովորաբար նստատեղի մեջ է, բայց առջևի նստատեղում կամ պրեմիում դասի սրահում հնարավոր է, որ անհրաժեշտ լինի հանել հատուկ պահպանվող վայրից թռիչքից հետո, այնուհետև վերադարձնել այնտեղ՝ վայրէջքի համար։

Կարգավորվող գլխակալներ խմբագրել

Երկար հեռավորության վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող ինքնաթիռների մեծամասնությունը (և որոշ ավիաընկերություններում կարճ հեռավորության վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող ինքնաթիռները) ունեն նստատեղերի կարգավորվող գլխակալներ բոլոր դասերի համար, որոնք ուղևորին թույլ են տալիս հարմարեցնել գլխի հենարանը։

Կարգավորվող մեջքի հենարան խմբագրել

Էլեկտրական կարգավորվող մեջքի հենարան կարելի է գտնել երկար հեռավորությունների վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող առաջին և բիզնես դասի նստատեղերի վրա։ Հազվադեպ, էկոնոմ դասը նույնպես կարող է ներառել նաև մեխանիկորեն կարգավորվող մեջքի հենարան որոշ երկար հեռավորությունների վրա ուղևորափոխադրումներ իրականացնող ինքնաթիռներում։ Այնուամենայնիվ, էկոնոմ դասի նստատեղերի ավելի փոքր տարածություն զբաղեցնելու պատճառով, այս հարմարությունը հիմնականում բացակայում է էկոնոմ դասի նոր արտադրվող նստատեղերի մեծ մասում։

Մերսում խմբագրել

Որոշ բիզնես դասի նստատեղեր, ինչպիսիք են Recaro CL 4420-ը, ունեն ներկառուցված մերսման հնարավորություններ։

Հորիզոնական պառկած դիրք ապահովող նստատեղեր խմբագրել

 
Qantas "Skybed" -ի բիզնես դասի նստատեղ

Բիզնես դասի որոշ խցիկներ ունեն նստատեղեր, որոնք թեքվում են հորիզոնական (լրիվ հարթ) դիրքով։ Այս «պառկած» նստատեղերը թույլ են տալիս ավելի մեծ հարմարավետություն, քան ավանդական նստատեղերը, բայց ավելի քիչ հարմարավետ են, քան ամբողջովին հորիզոնական «մահճակալ» նստատեղերը։

Միջազգային առաջին կարգի և միջազգային բիզնես դասի խցիկների նստատեղերը կարող են թեքվել այնքան, որ ապահովեն հորիզոնական լրիվ հարթ դիրք՝ ձևավորելով մահճակալ։

«նեղ» էկոնոմ նստարաններ խմբագրել

Որոշ ավիաընկերություններ նոր «նեղ (բարակ անգլ.՝ slimline)» նստատեղեր են ներկայացնում էկոնոմ դասում։ Թեև «slimline»-ը սահմանված տերմին չէ, բարակ նստատեղերը հետևի մասում ավելի քիչ տարածք են զբաղեցնում։

«slimline» նստատեղերը կշռում են ավելի քիչ, քան լրիվ չափի նստատեղերը, և, ինչպես պնդում են, թույլ են տալիս ավիաընկերություններին մեծացնել տարողունակությունը՝ առանց էապես ազդելու ուղևորների հարմարավետության վրա։ Շատ ուղևորներ, սակայն, դժգոհություն են հայտնել այս նստատեղերի վերաբերյալ։ Ավելին, ԱՄՆ տրանսպորտի դեպարտամենտը (DOT) սկսել է ուսումնասիրել անվտանգության խնդիրները՝ կապված օդանավի տարողության ավելացման և նստատեղերի տեղաշարժի կրճատման հետ, որը պայմանավորված է «slimline» նստատեղերի տեղադրմամբ։ 2015 թվականի ապրիլի 14-ին DOT-ի ավիացիոն սպառողների պաշտպանության խորհրդատվական կոմիտեի լսումների ժամանակ, Դաշնային ավիացիոն վարչակազմի (FAA) Քաղաքացիական օդատիեզերական բժշկական ինստիտուտի քննիչ Սինտիա Քորբեթը քննարկել է ավելի մեծ տարողությամբ ինքնաթիռների շտապ տարհանման հետ կապված մտահոգությունները[3]։ «Flyers Rights» քաղաքացիների խումբը գործ է հարուցել FAA-ի դեմ 2017 թվականին՝ պնդելով, որ գործակալության պատասխանատվության տիրույթում թույլ չտալ, որ նստատեղերը այնքան նեղանան, որ արտակարգ իրավիճակներում դառնա անվտանգության խնդիր[4]։

Նստատեղերի այս տեսակը ստեղծվել է Recaro-ի կողմից, սակայն մի քանի այլ արտադրողներ (օրինակ՝ Weber Aircraft LLC-ն և B/E Aerospace) ներկայացրել են նաև իրենց «բարակ» նստատեղերը։ Այս նստատեղերը կարող են ունենալ կամ չունենալ կարգավորվող գլխակալներ և, ընդհանուր առմամբ, չունեն մեջքի կարգավորվող հենարան։

Zodiac Seats US-ի (նախկինում Weber Aircraft LLC) կողմից առաջարկված նորարարությունը նստատեղի հոդակապ է, որտեղ նստատեղի ներքևի հատվածը շարժվում է առաջ, բացի նստատեղի մեջքի թեքվելուց[5]։ Նման նստատեղեր տեղադրվել են Aer Lingus, Delta Air Lines, Emirates, American Airlines և Avianca-ի որոշ ինքնաթիռներում, և ուրիշներում։ Այս նստատեղը ի վերջո ընդունվեց այնպիսի մրցակիցների կողմից, ինչպիսիք են B/E Aerospace-ը և Recaro-ն։

Նստատեղերի դասավորություն խմբագրել

 
2+4+2 նստատեղերի դասավորությունը Aerolíneas Argentinas-ի լայն իրանով ինքնաթիռի վրա (Airbus A340-200)
 
3+3 նստատեղերի դասավորությունը Delta Air Lines նեղ իրանով ինքնաթիռում (Boeing 737-800) Zodiac Aerospace մոդելի 5751 բարակ նստատեղերով
 
1+1 նստատեղերը Fairchild Swearingen Metroliner-ում

Ավիաընկերությունների ուղևորների սրահները հաճախ դասակարգվում են որպես նեղ (անգլ.՝ narrow-body), եթե կա մեկ միջանցք երկու կողմից նստատեղերով, կամ լայն (անգլ.՝ wide-body), եթե կա երկու միջանցքներ, որոնց կողային նստատեղերից բացի, կա նստատեղերի շարք երկու միջանցքների միջև։

Նստատեղերի քանակի վրա ազդում է ինքնաթիռի լայնությունը։ Շատ փոքր ինքնաթիռներում, ինչպիսին է Beechcraft 1900-ը, միջանցքի յուրաքանչյուր կողմում կան միայն անհատական նստատեղեր (1+1 նստատեղ)։ Ամենալայն «narrow body» ինքնաթիռները, ինչպիսիք են Airbus A320 և Boeing 737 ինքնաթիռները, ունեն 6 նստատեղ՝ 3+3 դասավորությամբ։ Կան նաև ասիմետրիկ դասավորություններ, օրինակ, Embraer Regional Jet-ը, որն ունի 1+2 նստատեղ, իսկ Douglas DC-9, Sukhoi Superjet 100 և Airbus A220 ինքնաթիռները սովորաբար ունեն 2+3 նստատեղ։

«wide body» ինքնաթիռներում միջանցքների միջև նստատեղերի կենտրոնական շարքը կարող է ունենալ մինչև 5 նստատեղ այնպիսի ինքնաթիռներում, ինչպիսին են McDonnell Douglas DC-10-ի և որոշ Boeing 777 ընտանիքի ինքնաթիռները, չնայած Boeing-ը խորհուրդ է տալիս 3+3+3 դասավորությունը 2+5+2 -ի փոխարեն[6]։Շատ լայն ինքնաթիռները, ինչպիսիք են Boeing 747-ը կամ Airbus A380-ը, ունեն տասը նստատեղ միմյանց կողք, սովորաբար 3+4+3 դասավորությամբ, թեև այս դասավորությունը երբեմն օգտագործվում է նաև որպես բարձր խտության դասավորություն, այն ինքնաթիռներում, որոնք սովորաբար ինը նստատեղով են, օրինակ՝ 777 կամ DC-10: Վերջերս ավիաընկերությունները ընդունել են Boeing 777-300 ինքնաթիռ տասը նստատեղով[7]։ Boeing 787-ում ինը նստատեղերի 3+3+3 դասավորությունը ընդունվել է որպես նորմ բոլոր փոխադրողների կողմից, բացառությամբ Japan Airlines-ի ութ նստատեղի 2+4+2 դասավորության, որն ավելի ընդարձակ նստատեղ է ապահովել իր ուղևորների համար[8]։

Թեև կան որոշ բացառություններ, կոմերցիոն օդանավերի նստատեղերի մեծ մասը դասավորված են դեմքով օդանավի ընթացքի ուղղությամբ, իսկ ռազմական ինքնաթիռների նստատեղերը հաճախ դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ։ Southwest Airlines-ը նախկինում առաջարկել էր մի քանի ինքնաթիռներ, որոնց նստատեղերը դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ էին, սակայն այդ սխեման այժմ չի օգտագործվում։ Նստատեղերը դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ օգտագործվում են բիզնես ինքնաթիռներում՝ կոնֆերանսի տիպի դասավորություն ապահովելու համար։ British Airways-ը, United Airlines-ը և American Airlines-ը իրենց Club World-ում նույնպես ունեն ինքնաթիռներ նստատեղերը դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ (բացի A350-ից)։ Համարվում է, որ դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ նստատեղերն ավելի անվտանգ են, քանի որ վթարի դեպքում հանկարծակի կտրուկ դանդաղման (արգելակման) դեպքում ուղևորներն իներցիայով կշարժվեն դեպի նստատեղի մեջքի հենակը, այլ ոչ թե կշպրտվեն նստատեղից դուրս, ինչը նշանակում է, որ ուժը բաշխվում է նստատեղի ամբողջ հենակի վրա և ոչ թե ամրագոտու։ Նման նստատեղերի դեմ փաստարկը հիմնված է ուղևորի հարմարավետության, անվտանգության և ծախսերի վրա։ Կարելի է պնդել, որ այն ուղևորներն, ովքեր նախընտրում են դեմքով օդանավի ընթացքի ուղղությամբ նստատեղերի բնական դասավորությունը, նրանց համար անհարմար կլինի դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ դասավորությունը։ Անվտանգության առումով կարելի է փաստել, որ ինքնաթիռի վթարի ժամանակ, բեկորները, ինչպիսին կարող է լինել ուղեբեռը, սրահում կթռչեն դեպի առաջ , միանգամայն հնարավոր է դեպի դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ նստած ուղևորների ուղղությամբ։ Արժեքի առումով, դեմքով օդանավի ընթացքի հակառակ ուղղությամբ նստատեղերը լրացուցիչ ամրացման կարիք ունեն, ինչը ավելացնում է լրացուցիչ քաշը և, հետևաբար, վառելիքի ավելի մեծ ծախս է պահանջում[9]։

Շատ ավիաընկերություններ տրամադրում են իրենց նստատեղերի դասավորության սխեմաները տարբեր ինքնաթիռներում, որոնցով նրանք թռչում են։ Ավիաընկերությունների համար, որոնք չունեն նստատեղերի դասավորության սխեմաները , SeatGuru-ի նման կայքերը ցույց են տալիս վերոհիշյալ ավիաընկերությունների նստատեղերի դասավորության սխեմաները։

Պայմանավորվածություն խմբագրել

Հիմնականում նստատեղերը դասավորված են օդանավի կողքերով, որտեղ սովորաբար պատուհաններն են, թեև որոշ ինքնաթիռներ ունեն նստատեղերի շարքեր, որտեղ բացակայում է պատուհանը։ Պատուհանի կողքի նստատեղերը նախընտրում են այն ուղևորները, ովքեր ցանկանում են տեսնել տեսարան կամ ցանկանում են հենվել պատին։ Միջանցքին հարող նստատեղերում նստած ուղևորներն առավելություն ունեն, որ կարող են ազատ լքել նստատեղը, և կողքին ունեն ազատ տարածություն, որտեղ նրանք կարող են ձգել իրենց ոտքերը։ Եթե նստատեղերը երեք շարքով են, ապա կլինեն նաև միջին նստատեղեր, որոնք այդքան էլ հարմար չեն, քանի որ ուղևորը գտնվում է երկու այլ ուղևորների միջև, առանց պատուհանի կամ միջանցքին հարող նստատեղերի առավելությունների[10]։ Միջին տեղերը սովորաբար ամրագրվում են վերջինը[11]։

Նստատեղի չափսը խմբագրել

 
JAL պրեմիում (առաջին) դասի նստատեղեր (2007)

Նստատեղի չափը (և հարմարավետությունը) գնահատելիս օգտագործվող հիմնական տերմիններն են՝ քայլը(նստատեղից մինչև դիմացի նստատեղ եղած տարածությունը) և լայնությունը։ Ավիացիոն իշխանությունների կողմից տրանսպորտային կատեգորիայի օդանավերում նստատեղերի չափերի նվազագույն սահմաններ չեն սահմանվել[12]։

2016թ-ի զեկույցների համաձայն, նախորդ երկու տասնամյակների ընթացքում, նստատեղերի շարքերի միջև միջին հեռավորությունը (քայլը) նվազել է մինչև 79 սանտիմետր (31 դյույմ), ավելի քան 89 սանտիմետրից (35 դյույմ), մինչդեռ նստատեղերի միջին լայնությունը 46 սանտիմետրից (18 դյույմ) նվազել է մինչև 43 սանտիմետր (17 դյույմ)[13]։

Նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորություն խմբագրել

Նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությունը (անգլ.՝ seat pitch) սահմանվում է որպես մեկ նստատեղի որևէ կետի և դրա դիմացի նստատեղի նույն կետի միջև ընկած տարածությունը։ Գրեթե բոլոր դեպքերում, նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությունը մեծանում է ճամփորդության դասի հետ (էկոնոմ, բիզնես, առաջին և այլն)։ Շատ փոխադրողների համար էկոնոմ դասի նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությունը 29-ից 32 դյույմ է (74-ից 81 սմ)։ Ոտքերի տարածքը կախված է նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությունից և նստատեղի մեջքի հաստությունից։ Ավիաընկերությունները պնդում են, որ նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորության կրճատումը կարող է փոխարինվել նստատեղի մեջքի ավելի բարակ դիզայնով[6]։

American Airlines-ի բիզնես դասի նստատեղերը իրենց նախկին Boeing 767-200-ներում եղել են 62 դյույմ (160 սմ)՝ ամենամեծը կարճ հեռավորությունների բիզնես դասում[14]։ US Airways-ը, որն այժմ միավորվել է American Airlines-ի հետ, ունի առաջին կարգի պառկող մահճակալներով նստատեղեր իրենց Airbus A330-300-ներում՝ 94 դյույմ (2 դյույմ պակաս 8 ֆուտից) կամ 240 սմ (2,4 մետր) նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությամբ[15]։

2010-ին էժան ավիափոխադրողների նստատեղերի շարքերի միջև հեռավորությունը կարող էր լինել մինչև 28 դյույմ (71 սմ) Spirit Airlines-ի դեպքում, բայց սովորաբար կազմում էր 29 դյույմ (74 սմ) կամ 30 դյույմ (76 սմ)[16]։

Նստատեղի լայնություն խմբագրել

 
Էկոնոմ դասի նստատեղեր տարբեր լայնությամբ (ավելի լայն միջին նստատեղի համար, ավելի նեղ՝ պատուհանի մոտի նստատեղի համար)

Որոշակի երկիմաստություն կա «նստատեղի լայնություն» իմաստի վերաբերյալ։ Այն կարող է ընդունվել որպես յուրաքանչյուր կողմի բազկակալներով պարփակված լայնություն, այսինքն՝ լայնություն, որը հասանելի է նստելու համար, կամ որպես հեռավորություն մի բազկակալի միջնակետից մինչև մյուսի միջնակետը, ավելի մեծ թիվ՝ ըստ բազկակալի լայնության և ուսերի համար հասանելի լայնությունը (դա նաև երեք նույնական նստատեղերի բլոկի լայնության մեկ երրորդն է)։ Ենթադրվում է, որ ավիաընկերությունների մեծ մասն օգտագործում է սրանցից առաջինը[17]։ 2003թ-իվ էկոնոմ դասում այս լայնությունը սովորաբար կազմում էր 43-ից 46 սանտիմետր (17-ից 18 դյույմ)[18]։

2013-ին Airbus-ը ասում էր, որ երկար հեռավորության վրա թռիչքների համար պետք է լինի արդյունաբերական ստանդարտ 18 դյույմ նստատեղերի նվազագույն լայնությամբ էկոնոմ դասի սրահներում, սակայն նրա մրցակից Boeing-ը պնդում էր, որ դա ավիաընկերությունների որոշելիքն է։ Մարդիկ գնալով ավելի են գիրանում. 40-ն անց միջին ամերիկացի տղամարդու քաշը 1970 թվականին Boeing 747-ի ներդրումից հետո 30 տարվա ընթացքում աճել է 10 տոկոսով։ Ավելի նեղ 17 դյույմ լայնությամբ նստատեղը, որը նախընտրում էր Boeing-ը, ժառանգություն է 1950-ականներից, երբ առաջին անգամ ներկայացվեցին մարդատար ինքնաթիռները[19]։ 1970-ական և 1980-ական թվականներին Boeing 747-ի և առաջին Airbus ինքնաթիռների ներդրմամբ 18 դյույմը դարձել է ստանդարտ երկար հեռավորությունների թռիչքների համար։ Նստատեղերի լայնությունը 1990-ականներին Boeing 777-ի և 2000-ականներին A380 սուպերջամբոյի հետ ընդլայնվել են մինչև 18,5 դյույմ։ Շատ ավիաընկերություններ ընդունում են ավելի թեթև 17 դյույմ լայնությամբ նստատեղեր իրենց Boeing 777 և 787 և 18 դյույմանոց նստատեղեր A350-ների համար։ Թեև գրեթե 20 տարի Boeing 777-ի վերջնամասում ստանդարտ տեղադրումը կազմում էր ինը նստատեղ մեկ շարքում, 2012-ին այդ ինքնաթիռի ամենամեծ տարբերակի գրեթե 70%-ը մատակարարվել էր 10-ական նստատեղով։ Երբ Airbus-ը ներկայացրեց իր A380-ը, այն առաջարկեց 10 կողք կողքի նստատեղեր՝ յուրաքանչյուր ուղևորին տրամադրելով մինչև 19 դյույմ կոնքի տարածություն։ 2013թ.-ին տասը ավիաընկերություններ թռիչքներն իրականացնում էին Airbus A330-ով, 16,7 դյույմանոց լայնությամբ 9 նստատեղերով յուրաքանչյուր շարքում, նախատեսված ութի փոխարեն[20]։ Airbus-ի կողմից պատվիրված հետազոտության եզրակացությամբ նստատեղերի լայնության լրացուցիչ մեկ դյույմը բարելավում է քնի որակը 53 տոկոսով[19]։

Նստատեղերի լայնությունը ժամանակի ընթացքում փոխվել է։ 1985 թվականին ԱՄՆ չորս հիմնական ավիափոխադրողներից և ոչ մեկը չի առաջարկել 19 դյույմից պակաս նստատեղ։ 21-րդ դարի սկզբից մինչև 2018 թվականը, նստատեղերի միջին լայնությունը նվազել է 18,5-ից մինչև 17 դյույմ, իսկ երբեմն՝ մինչև 16,1 դյույմ[4]։ 2023 թվականին նշվել է, որ նստատեղերի լայնությունը սկսել է աճել, բայց ոտքերի համար նախատեսված տարածությունը նվազել է[21]։

Միջանցքի աթոռ խմբագրել

Անվասայլակով ուղևորի նստեցում
 
Ուղևորը ամրակապված միջանցքի աթոռին
 
Միջանցքի աթոռ

Ինքնաթիռի «միջանցքի աթոռը» շարժական նստատեղ է, որը տրամադրվում է ավիաընկերությունների կողմից այն ուղևորների համար, ովքեր պահանջում են սայլակ օգտագործել։ Չնայած գնացքների, ավտոբուսների և հասարակական տրանսպորտի այլ ձևերի մեծ մասում տեղ կա ուղևորի սեփական անվասայլակի համար՝ նստելու համար և թեքահարթակ կամ վերելակ՝ բարձրանալու համար, ինքնաթիռների միջանցքները չափազանց նեղ են սովորական անվասայլակների համար։ Միջանցքի բազկաթոռը հնարավորություն է տալիս հաշմանդամի սայլակով ուղևորներին ինքնաթիռ բարձրանալու և իջնելու, ինչպես նաև թռիչքի ժամանակ սրահում տեղաշարժվելու համար, օրինակ՝ դեպի զուգարան[22]։

Նյութ խմբագրել

 
Ավելի թանկ կաշվե նստատեղեր օգտագործվում են Biman Bangladesh Airlines-ի Boeing 737-800-ում։ Բացի շքեղությունից, կաշվե նստատեղերի օգտագործման երկու հիմնական պատճառ կա․ նյութը հեշտ է մաքրվում և կանխում է թափված հեղուկի ներծծումը։

Ավիաընկերության նստատեղերը նախատեսված են թեթև, բայց միևնույն ժամանակ ամուր և հրդեհակայուն լինելու համար, հաշվի առնելով նաև ուղևորի հարմարավետությունը։ Տիպիկ դիզայնը ալյումինե շրջանակն է, որի վրա կցված են պոլիուրեթանային փրփուրի (անգլ.՝ polyurethane foam) դետալներ։ Որոշ դեպքերում դրա վրա անցնում է հրակայուն գործվածքի շերտ, օրինակ՝ կեվլար(անգլ.՝ Kevlar) կամ նոմեքս(անգլ.՝ Nomex), իսկ վերևում կա կտորի կամ կաշվի շերտ։

Կաշվե նստատեղերը ավելի թանկ են, քան ավանդական կտորից նստատեղերը։ Այնուամենայնիվ, մի քանի ավիաընկերություններ, ներառյալ էժան ավիաընկերությունները, ընտրում են կաշի ոչ միայն ավելի «շքեղ» ապրանք ներկայացնելու համար, այլ նաև այն պատճառով, որ նման նստատեղերն ավելի հեշտ են մաքրվում և կանխում են թափված հեղուկների ներծծումը, ինչը բավականին հարմար է օդանավի սպասարկման համար[23]։

Գույն խմբագրել

Ավիացիայի բավականին վաղ օրերին ավիաընկերության նստատեղերը սովորաբար նուրբ, հողեղեն գույներ էին, ինչպիսիք են բաց շագանակագույնը և մոխրագույնը, որոնք նախատեսված էին ուղևորներին հանգստացնելու համար։ 1970-ականներին ավելի սովորական դարձան ավելի վառ գույները, ինչպիսիք են կարմիրը և նարնջագույնը։ Սրանից հետո կապույտի և մոխրագույնի երանգները, ավելի գործնական տոնով, դարձան ամենատարածված ընտրությունը[24]։ Այնուամենայնիվ, որոշ ավիաընկերություններ, ինչպիսիք են Austrian Airlines-ը, Emirates-ը և Singapore Airlines-ը, դեռ օգտագործում են նուրբ գույներ նստատեղերի վրա։

Օժանդակ համակարգեր խմբագրել

 
Ուղևորների համար օգտագործվող նշանների, լույսերի և օդափոխման համակարգերը Bombardier CRJ200-ի վրա: Բարձրախոսներն այս դիտանկյունից ամրագոտու լույսերից առաջ են, իսկ սպասարկող զանգի կոճակը օվալաձեւ կոճակն է ընթերցանության լույսերից առաջ
 
Բոինգ 737-ի լույսերի և վարդակների դասավորությունը. «Ամրացրե՛ք ամրագոտին» նշանը

Հիմնականում, նստատեղերի յուրաքանչյուր առանձին նստատեղ (բացառությամբ վերջինների՝ սրահիի հետևի մասում) ունի մի փոքր օժանդակ կառավարման համակարգեր, որոնք ներկառուցված են նստատեղի թիկնակում՝ հետևում նստած ուղևորի համար։ Նստատեղը սովորաբար պարունակում է փոքր ծալվող սեղանիկ (որը պետք է ծալվի թռիչքի և վայրէջքի ժամանակ), իսկ լայն նստատեղերով միջազգային ինքնաթիռների մեծ մասում՝ ծալվող սեղանի վերևում կա LCD էկրան (ավելի վաղ ժամանակներում ինքնաթիռներն ունեին մեկ մեծ էկրան յուրաքանչյուրսրահիի առջևում)։ Նստատեղի անմիջապես վերևում (առաստաղի վրա) տեղադրված է ուղևորների սպասարկման (անգլ.՝ passenger service unit) համար նախատեսված վահանակ։ PSU վահանակը կարող է ներառել.

  • Օդորակիչի կարգավորման վահանակ, որի միջոցով ուղևորները կարող են կարգավորել է օդի հոսքը։ Այս առանձնահատկությունն առկա է նեղ իրանով ինքնաթիռների մեծ մասում, սակայն շատ ավիաընկերություններ դրանք բաց են թողնում շատ ավելի նոր լայն ինքնաթիռներում (օրինակ՝ Boeing 777):
  • Ընթերցանության լույս (հաճախ արտաքինից շատ նման է փողելքին), որը կարող է միացնել ուղևորը լրացուցիչ լույսի համար, հատկապես, երբ սրահի հիմնական լույսերն անջատված են։ Լույսերը միացնելու և անջատելու կոճակները սովորաբար գտնվում են ուղղակիորեն վերևի վահանակի վրա նեղ իրանով ինքնաթիռների մեծ մասում, մինչդեռ լայն ինքնաթիռների մեծ մասում կոճակները սովորաբար գտնվում են թռիչքի ժամանակ նախատեսված ժամանցային համակարգերի (IFEանգլ.՝ In-flight entertainment (IFE)) հետ միասին, որոնք կարող են լինել բազկակալների, նստատեղեր թիկնակների կամ սենսորային էկրանների ինտերֆեյսում։
  • Զանգի կոճակ, որը սեղմելիս զգուշացնում է օդանավում գտնվող բորտուղեկցորդներին, որ նա սպասարկի սեղմված կոճակով ուղևորներին (հանգիստ ձայնային ազդանշան սրահում և տարբեր լույսեր զգուշացնում են բորտուղեկցորդներին)։ Ինչպես ընթերցման լույսի կոճակների դեպքում, զանգի կոճակը սովորաբար գտնվում է ուղղակիորեն վերևի վահանակի վրա նեղ թափքով ինքնաթիռների մեծ մասում, մինչդեռ դրանք գտնվում են թռիչքի ժամանակ նախատեսված ժամանցային համակարգերի հետ միասին լայն իրանով ինքնաթիռների մեծ մասում։
  • «Կապել ամրագոտի» նշանը, որը լուսավորվում է թռիչքի և վայրէջքի և տուրբուլենտության ժամանակ։ Հին օդանավերը կարող են դեռևս ունենալ ծխելու արգելքի «չծխել» նշանը, ավելի նոր ինքնաթիռների «անջատել էլեկտրոնային սարքերը» նշանի փոխարեն։

Պատուհանի նստատեղերի մոտ կան վարագույրներ արևի լույսից պաշտպանվելու համար։ Կանոնակարգերը պահանջում են, որ դրանք բաց լինեն վայրէջքների և թռիչքների ժամանակ, արտակարգ իրավիճակներում՝ օդանավի մեջ և օդանավից դուրս տեսանելիություն ապահովելու համար։ Որոշ ավիաընկերություններ խնդրում են ուղևորներին իջեցրած պահել պատուհանների վարագույրները սրահի լուսավորությունը նվազեցնելու համար, այն ժամանակ, երբ ուղևորների մեծ մասը ցանկանում է քնել։ Boeing 787 Dreamliner և ավելի նոր Airbus A350 ինքնաթիռները պատուհանների վարագույրների փոխարեն օգտագործում են էլեկտրաքրոմային պատուհաններ։ Բազմաթիվ բազկկալներ ապահովում են բազկաթոռը պառկեցնելու սարքեր, կառավարվող հեռախոսներ թռիչքի ժամանակ նախատեսված ժամանցային համակարգերի համար։ Մոխրամանները, որոնք համընդհանուր տրամադրվում էին, երբ ծխելը թույլատրվում էր, ինչը այժմ կարող է հանդիպել շատ հազվադեպ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Airline explores tolerance for frill-free flying Արխիվացված 27 Մարտ 2016 Wayback Machine, Desert News, 18 March 2016.
  2. ↑ Upright position of Seat Backs Արխիվացված 27 Մարտ 2016 Wayback Machine, FAA safety bulletin, USA.
  3. ↑ Media Center (2015 թ․ ապրիլի 8). «Advisory Committee for Aviation Consumer Protection». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 17-ին – via YouTube.
  4. ↑ 4,0 4,1 Rosie Spinksaccessdate= 18 December 2019 (2018 թ․ հուլիսի 10). «Airline seats are getting narrower—and passengers don't like it». Quartz.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  5. ↑ Weber 5751 Արխիվացված 6 Ապրիլ 2012 Wayback Machine, Weber Aircraft LLC Արխիվացված 30 Մարտ 2008 Wayback Machine.
  6. ↑ 6,0 6,1 The Shrinking Airline Seat Արխիվացված 24 Դեկտեմբեր 2006 Wayback Machine, The Independent Traveller.com Արխիվացված 25 Դեկտեմբեր 2006 Wayback Machine.
  7. ↑ Ostrower, Jon; Michaels, Daniel (2013 թ․ հոկտեմբերի 23). «The Incredible Shrinking Plane Seat». Wall Street Journal (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0099-9660. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 4-ին.
  8. ↑ Gupta, Manas (2023 թ․ մարտի 27). «7 airlines that have the best economy class seats in 2023». Yahoo Lifestyle (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 4-ին.
  9. ↑ J.T. Bushnell, Flying backward, flying safer, Mail Tribune, Southern Oregon, USA, August 2001. Արխիվացված 14 Դեկտեմբեր 2006 Wayback Machine
  10. ↑ Air Traveller's Handbook Արխիվացված 29 Սեպտեմբեր 2007 Wayback Machine.
  11. ↑ Window Or Aisle? Արխիվացված 31 Դեկտեմբեր 2006 Wayback Machine CBS News, 4 July 2003.
  12. ↑ Stempel, Jonathan (2023 թ․ մարտի 4). «U.S. court won't require FAA to make airplane seat size, spacing rules». Reuters.
  13. ↑ Marchitelli, Rosa (2016 թ․ մայիսի 30). «Air Canada passenger suffers 'horrible pain' after being stuck in cramped seat». CBC. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 30-ին.
  14. ↑ «Short-haul First/Business Class Comparison Chart». SeatGuru. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  15. ↑ «Long-haul First Class Comparison Chart». SeatGuru. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  16. ↑ Mutzabaugh, Ben. «Spirit Airlines adds non-reclining seats to new planes». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 24. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 22-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  17. ↑ John Walton (2015 թ․ ապրիլի 30). «Those confusing aircraft seat measurements, explained». runwaygirlnetwork.com. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  18. ↑ The Chair Արխիվացված 30 Նոյեմբեր 2006 Wayback Machine. St Petersburg Times, 21 July 2003.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Boeing, Airbus feud over airline seat width». The Chicago Tribune. Reuters. 2013 թ․ նոյեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 30-ին.
  20. ↑ Ostrower, Jon; Michaels, Daniel (2013 թ․ հոկտեմբերի 23). «The Incredible Shrinking Plane Seat». The Wall Street Journal. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 30-ին.
  21. ↑ Boyd, Michael. «Airline Seats Are Not Shrinking. Just The Opposite. But Legroom...». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  22. ↑ Webb, Jonathan. «Air Travel for Wheel Chair Users». disabledtraveladvice.co.uk. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 11-ին.
  23. ↑ Madhu Unnikrishnan (2017 թ․ ապրիլի 27). «Leather Seat Covers Help American Reduce Delays». MRO network. Aviation Week. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
  24. ↑ History of Airline Design Արխիվացված 7 Դեկտեմբեր 2006 Wayback Machine, Airliners.net.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օդանավի_նստատեղ&oldid=9684849» էջից