Վիքիպեդիա

Քրիստափոր Պլանտեն

Քրիստափոր Պլանտեն կամ Պլանտեյն (լատին․՝ Christophorus Plantinus, ֆր.՝ Christophe Plantin, հոլ.՝ Christoffel PlantijnChristoffel Plantijn, մոտ մայիս 1520[1][2], Saint-Avertin[3] - հուլիսի 1, 1589(1589-07-01)[1][3][4][…], Անտվերպեն, Բրաբանտ, Հաբսբուրգյան Նիդերլանդներ[3]), հոլանդացի հրատարակիչ և տպագրիչ՝ ֆրանսիական ծագմամբ, հումանիստ։ Ստացել է դասական կրթություն, գրել լատիներեն գրքեր, որոնք Եվրոպայի այդ ժամանակվա համար միջազգային են եղել։ 16-րդ դարի կեսին Պլանտենը եղել է Եվրոպայի առաջատար հրատարակիչ, հիմնադրել է Officina Plantiniana ընկերությունը, որն ուներ մասնաճյուղեր Գերմանիայի և Հոլանդիայի , Անգլիայի և Շոտլանդիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի պետությունների, Իսպանիայի և Պորտուգալիայի բոլոր մասերում։ Պլանտենի հրատարակչություն հրատարակել է ավելի քան 40 գրքեր` ներառյալ պատմության համար կարևոր գրատպություններ, նրա հրատարակություններից ամենահայտնին դարձել է «Անտվերպենսկի պոլիգլոտը» (1568-1573) և երկրագնդի առաջին ատլասը` Theatrum Orbis Terrarum (1580): 1570 թվականին ստացել է «գլխավոր արքայական տպագիր» կոչումը, որը նրան տվեց մենաշնորհ արարողակարգային գրքեր տպագրել իսպանական տիրույթներում։ Նրանց ընդհանուր տպաքանակը 1571-1574 թվականներին կազմել է շուրջ 75 000 օրինակ։ 20-րդ դարի հետազոտողները Պլանտենին դիտարկել են որպես ֆլամանդական վերածնուի վառ ներկայացուցիչ, ով էական ազդեցություն է թողել Գերմանիայի և Ֆրանսիայի հրատարակչական գործի և գրքային արվեստի վրա։ Լիովին պահպանված տպապագրական հաստոցները և գրատպական այլ սարքերը 77 թվականից ի վեր կազմում են Պլանտեն-Մորետուսի թանգարանի մի մասը։

Քրիստափոր Պլանտեն
ֆր.՝ Christophe Plantin
Դիմանկար
Ծնվել էմոտ մայիս 1520[1][2]
ԾննդավայրSaint-Avertin[3]
Մահացել էհուլիսի 1, 1589(1589-07-01)[1][3][4][…] (69 տարեկան)
Մահվան վայրԱնտվերպեն, Բրաբանտ, Հաբսբուրգյան Նիդերլանդներ[3]
ՔաղաքացիությունՀյուսիսային Նիդերլանդներ,  Ֆրանսիա և  Իսպանական Նիդերլանդներ
Մասնագիտությունտպագրիչ, տպագրիչ, հրատարակիչ, կազմող, University printer, բանաստեղծ և վիզուալ արտիստ
ԱշխատավայրPlantin Press?
ԱմուսինJeanne Rivière?[5]
ԵրեխաներMartina Plantin?[6]
 Christophe Plantin Վիքիպահեստում

Վաղ կենսագրություն

խմբագրել
 
Ցուցանակ Պլանտենի կյանքի ամենակարևոր իրադարձություններով նիդերլանդերեն և ֆրանսերեն:

Պլանտենի ծագման մասին նրա մահից 17 տարի անց վկայել է նրա թոռը` Բալթազար Մորետուս I-ը` տեղեկացնելով Անտվերպենի եպիսկոպոսին, որ իր պապը եղել է ազնվական ընտանիքից, բայց ընտանեկան վիճակը և կալվածքը բաժին է հասել եղբայրներից ավագին։ Պլանտեն-Մորետուսի թանգարանի արխիվների 17-րդ դարի փաստաթղթերից դատելով` Պլանտենի հայրը եղել է Շառլ դե Տերլեսենը` սենյոր Լա Ռոշ-դյու-Մայն, կապիտան թագավորական բանակից։ Նրա կրտսեր որդիները ստիպված են եղել փոխել ազգանունը, որ չխայտառակեն գերդաստանը «ամոթալի» մասնագիտություններով, սակայն, ամենայն հավանականությամբ, դա փորձ է եղել՝ Անտվերպենի ամենահարուստ ընտանիքներից մեկի ծագումը լավացնելու նպատակով։ Փաստագրական վկայություններ ծննդյան օրվա և վայրի վերաբերյալ չկան։ Առաջին կենսագրություն գրողները կարծում էին, որ նա ծնվել է Տուրում կամ նրա մերձակայքում (Մոն-Լուի), ժամանակի ընթացքում պատմաբանների մեծ մասը հակվել են այն տեսակետին, որ Պլանտենը ծնվել է Սենթ-Ավերտենում, որտեղ դեռ 1580-ական թվականներին ապրում էին Պլանտեն ազգանունով երեք ընտանիքներ։ Տպագրիչի թոռը` Ֆրանցիսկոս Ռաֆելենգ կրտսերը, իր պապիկի հայրենիքը համարել է Շատելրոյի մոտակայքում գտնվող Շիտրեն։ Կան երկու հիմնական տարբերակներ ամսաթվի վերաբերյալ. Անտրվերպենի տաճարի գրառումների գրքում նշվում է, որ Պլանտենը մահացել է 1589 թվականի հուլիսի 1-ին՝ 75 տարեկան հասակում և հետևաբար նրա ծննդյան տարեթիվը 1514 է։ Այնպես թվագրված է տպագրիչի դրոշմված դիմանկարը, որը նկարել է Յան Վերիքսը 1588 թվականին։ Սակայն նույն Ֆ. Ռաֆելենգը պնդում է, որ իր պապը ծնվել է 1520 թվականի մայիսին, և նույն տվյալները պահպանվում են նաև Լեյդենում գտնվող նկարում։ Դատելով Պլանտենի կողմից ստորագրված փաստաթղթերից` նա չէր կողմնորոշվում իր սեփական տարիքի մեջ. ըստ նրա վարքագրի` Կ. Կլերի` շատ վկայությունները թույլ են տալիս նրա ծննդյան տարեթիվն ընդունել 1520 թվականը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Agence bibliographique de l'enseignement supérieur (France) Système universitaire de documentation (ֆր.) — Montpellier: ABES, 2001.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/463455/Christophe-Plantin
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Christoffel Plantijn — 2009.
  5. ↑ Record #120696841 // Միջազգային նույնականացման վիրտուալ նիշք(բազմ․) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  6. ↑ https://anet.be/record/isaarmpm/au::108847/N

Արտաքին հղումներ

խմբագրել

Պլանտենի նամակագրություններ

խմբագրել
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. I (ֆրանսերեն). 1883. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. II (ֆրանսերեն). 1885. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. III (ֆրանսերեն). 1911. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. IV (ֆրանսերեն). 1914. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. V (ֆրանսերեն). 1915. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. VI (ֆրանսերեն). 1916. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. VII (ֆրանսերեն). 1918. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.
  • «Correspondance de Christophe Plantin». Vol. VIII—IX (ֆրանսերեն). 1918. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 30-ին.

Պլանտենի հրապարակումները Իսպանիայի ազգային գրադարանում

խմբագրել

Պլանտենրի հրապարակումները «համացանցի արխիվում»

խմբագրել

Այլ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քրիստափոր Պլանտեն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քրիստափոր_Պլանտեն&oldid=9305160» էջից