Տավուշ (գավառ)

Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգի գավառ
(Վերահղված է Տուչկատակից)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Տավուշ (այլ կիրառումներ)

Տավուշ (երբեմն նաև Տուչքատակ, Տուչկատակ), գավառ Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգի կազմում[1]։

Տավուշի բերդ

Անվանում խմբագրել

Տարբեր ժամանակ և տարբեր աղբյուրներում գավառը կոչվում էր Տուչկատակ, Տուզքատակ, Տուչքուստակ, Տուչ Կատակ, Տուզ Քուստակ, Տուզ Քստակ, Տուհաց գավառ[2] կամ Տավուշ[3]։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Տավուշ գավառը Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան գավառներից մեկն է։ Արևմուտքից և հյուսիս-արևմուտքից Տավուշին սահմանակից է Ուտիքի Աղվե գավառը, հյուսիսից՝ Աղվանքի Կամբեճան շրջանը, արևելքից և հարավ-արևելքից Ուտիքի Գարդմանք գավառը, իսկ հարավից է սահմանակից Այրարատ նահանգի Վարաժնունիք գավառը։

Այժմ Տավուշ գավառի արևելյան մասը համապատասխանում է ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետության Թովուզիի և մասմաբ Ղազախի շրջաններին, իսկ արևմտյան մասը կազմում է Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի արևելյան ծայրամասը (խորհրդային տարիներին Տավուշի այդ մասը կազմում էր Հայկական ԽՍՀՇամշադինի շրջանը)[3]։

Պատմություն խմբագրել

Հնում գավառի տարածքում էր բնակվում տուհ ցեղը, որից էլ շրջանը ժամանակին կոչվում էր Տուհաց գավառ։ Տավուշ գավառի պատմաաշխարհագրական վայրերից նշանավոր են Խաղխաղը և Տավուշը։ Տավուշի բերդը 9-10-րդ դարերում հռչակված վայր էր։ Այստեղ նստող իշխանները մի քանի անգամ ապստամբություն են բարձրացրել Բագրատոնի թագավորների դեմ։ Աշոտ Բ-ն (914-928) զենքի ուժով կոտրում է նրանց դիմադրությունը և գրավում Տավուշի բերդը։ 11-րդ դարում Տավուշի բերդը և գավառը գրավվում է Կորիկյան թագավորության, իսկ 12-րդ դարում Զաքարյանների կողմից[3]։

Ճարտարապետություն խմբագրել

Տավուշ գավառում գտնվում է Երգեվանքը, Խորանաշատ վանքը, Կալերի կամուրջը, Քարե կամուրջը, Երգեվանից բերդը, Տավուշի բերդը, Աղջկաբերդը, Նորաշենի կիկլոպյան ամրոցը, Տանձուտի ամրոցը։

Տես նաև խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Մեծ Հայքի վարչական բաժանումը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  2. Պարույր Մուրադյան «Տուհաց գավառի» տեղորոշման հարցի շուրջ. — № Պատմա-բանասիրական հանդես, № 1 . pp. 245-250..
  3. 3,0 3,1 3,2 Թադևոս Հակոբյան, Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն (5-րդ հրատ.), Երևան, «ԵՊՀ հրատարակչություն», 2007 — 244, էջեր 244 — 520 էջ. — 500 հատ։