Տիրոլի գլխարկ (գերմ.՝ Tirolerhut) նաև կոչվում է բավարական կամ ալպյան (իտալ.՝ cappello alpino) գլխարկ է, որը ծագել է Ալպյան Տիրոլում և այն ավանդաբար կրում են տեղաբնակները։ Այն կրում են նաև Ավստրիայի, Գերմանիայի, Իտալիայի և Շվեյցարիայի որոշ շրջաններում։

Տիրոլի գլխարկի մոխրագույն օրինակ
Ինքնադիմանկար տիրոլի գլխարկով, Լովիս Կորինտ, 1913

Սկզբում Տիրոլի ավանդական գլխարկի գագաթամասը նեղացել է մինչև մի կետ և պատրաստվել է կանաչ ֆետրից, մոտավորապես ափի լայնությամբ եզրեր է ունեցել, ինչը հատկապես տարածված է եղել Ցիլերտալում[1]։ Տիրոլի գլխարկի տարբեր ձևեր են պատրաստվում։ Հաճախ գլխարկները զարդարվում են գունավոր ժապավենով, մի փունջ ծաղիկով, փետուրներով կամ ավանդաբար քարայծի մորուքից պատրաստված ծոպիկներով[2]։ Տիրոլի գլխարկը հայտնի է դարձել Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության թագավոր Էդուարդ VIII-ի շնորհիվ, որը գահից հրաժարվելուց հետո հաճախ է այցելել ավստրիական Շտիրիա և կրել տիրոլի գլխարկ[3]։

19-րդ և 20-րդ դաերում տիրոլյան տարազները որոշակի միատեսակություն են ստացել։ Տիրոլի տեղական գյուղական տարազներում տիրոլի գլխարկի տարբեր ոճեր պահպանվել են 1830-1840-ական թվականներից։ Այս գլխարկների ձևերը տատանվում են բարձր, նեղ եզրերով Հյուսիսային Տիրոլի գլխարկներից, որոնք սեղմված են վերևում, մինչև ցածր, լայնեզր գլխարկներ Հարավային Տիրոլյան գինու տարածաշրջանից։

Հետագայում տիրոլի գլխարկը դարձել է տիրոլյան մշակույթի մի մասը և զբոսաշրջության խորհրդանիշ, հատկապես ժողովրդական երաժշտության խմբերի շնորհիվ, որոնք կրում էին տեղական տարազներ։ Երաժիշտ Բիլլի Մոն 1962 թվականին գրել է «Ավելի լավ է ես տիրոլի գլխարկ գնեմ» երգը, որն ամրացրել է կապը գլխարկի և ավանդական ալպիական (փողային) ժողովրդական երաժշտության միջև։ 1965 թվականին նույն անունով երաժշտական կատակերգություն հայտնվել[4]։

Հավանաբար տիրոլի գլխարկը հիմք է ծառայել հոմբուրգ գլխարկի ստեղծմանը[5]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Heinrich Heine: Reisebilder II: 1828-1831: Kommentar, Volume 6. Akademie Verlag, 2003, p. 232
  2. Kilgour, Ruth Edwards (1958). A Pageant of Hats Ancient and Modern. R. M. McBride Company.
  3. Lexikon der Herrenmode, Musterschmidt, 1960
  4. Ich kauf mir lieber einen Tirolerhut. Moviepilot.de
  5. Grunwald, Torsten (2014). Den Velkædte Mand. Forlaget Vandkunsten. էջ 147. ISBN 978-87-76-95362-1.