Վիրուներ

վիրուներ; võrokõsõq võrukesed
Ընդհանուր քանակ
	մոտ 70,000 (74,499)
Բնակեցում
Լեզու(ներ)
	Վիրուերեն Էստոներեն
Հավատք(ներ)
	լյութերականություն, ուղղափառ քրիստոնեություն

Վիրուներ (էստ․՝ võrukesed), Էստոնիայի հարավարևելյան Վիրումաա շրջանի բնակչությունը, որն ունի խիստ առանձնացված տարածաշրջանային ինքնություն և սեփական լեզու։ Չուդի շրջանի ռուս բնակչության հետ սերտ պատմական շփումների պատճառով վիրուներն ավանդաբար դավանում են ուղղափառություն, թեև անկախ Էստոնիայում փորձեր են արվել փոխակերպել լյութերականության, ինչպես նաև նրանց էստոնացնել, ինչպես հարևան Սետոն^[2]։

Բնակչություն խմբագրել

Մոտ 70․000 մարդ ապրում է պատմական Վիռումաայում, և շատերը իրենց համարում են վիրուներ, չնայած նրանց մեծ մասը բնակվում է հիմնականում Տարտուում և Տալլինում^[3]։

Վիճակագրության դեպարտամենտի տվյալներով՝ 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Վիռումաա շրջանում բնակվում էր 34 898 մարդ, որից 33 110-ը՝ էստոնացիներ^[4]։ Միևնույն ժամանակ, երկրի այլ շրջանների շատ բնակիչներ նույնպես իրենց վիրու ժողովուրդ են համարում։

Լեզու խմբագրել

Վիրուերեն բարբառը պատկանում է բալթյան-ֆիննական լեզուների ենթախմբին։ Այն տարածված է Վիրու շրջանի ողջ տարածքում։ Նախկինում այն որոշ չափով տարածված էր նաև այս շրջանի հարավում և արևելքում՝ Ռուսաստանում և Լատվիայում։

Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ 87044 էստոնացի խոսում էր վիրուերեն բարբառով^[5]։

Գրականություն խմբագրել

Ehala, Martin & Niglas, Katrin (2007): Empirical evaluation of a mathematical model of ethnolinguistic vitality: the case of Võro. Journal of Multilingual and Multicultural Development.
Eichenbaum, K.; Pajusalu, K. (2001): Setode ja võrokeste keelehoiakutest ja identiteedist. — Keel ja Kirjandus nr 7, lk. 483—489.
Eller, K. (1999): Võro-Seto language. Võro Instituut'. Võro.
Valk, A. (2000). Võrokeste identiteedist. K. Koreinik, J. Rahman (toim.) A kiilt rahvas kynõlõs.. Võrokeste keelest, kommetest, identiteedist (lk. 39-56). Võro Instituut, Võro.

Տես նաև խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիրուներ» հոդվածին։

Information about Võros in Eurominority

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Eesti Emakeelega Püsielanikud Murdekeele Oskuse Ja Soo Järgi, 31. Detsember 2011» (էստոներեն). Statistikaamet, Pub.stat.ee. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 23-ին.
↑ «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
↑ RL214462: EESTI KIILT KÕNÕLÕJA RAHVASTIK, 31. JOULUKUU PÄIV 2021 | Aastak, Elokotus, Vannusõrühm, Sugu ning Murdõkeele mõistminõ
↑ Statistics Estonia. «RV0222U: POPULATION, 1 JANUARY by Year, Sex, County and Ethnic nationality». Statistical database (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 29-ին.
↑ Statistics Estonia. «RL0445: POPULATION WITH ESTONIAN AS THEIR MOTHER TONGUE BY ABILITY TO SPEAK A DIALECT, AGE GROUP AND PLACE OF RESIDENCE, 31 DECEMBER 2011». Statistical database (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 29-ին.

[1] «Eesti Emakeelega Püsielanikud Murdekeele Oskuse Ja Soo Järgi, 31. Detsember 2011» (էստոներեն). Statistikaamet, Pub.stat.ee. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 23-ին.

[2] «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.

[3] RL214462: EESTI KIILT KÕNÕLÕJA RAHVASTIK, 31. JOULUKUU PÄIV 2021 | Aastak, Elokotus, Vannusõrühm, Sugu ning Murdõkeele mõistminõ

[4] Statistics Estonia. «RV0222U: POPULATION, 1 JANUARY by Year, Sex, County and Ethnic nationality». Statistical database (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 29-ին.

[5] Statistics Estonia. «RL0445: POPULATION WITH ESTONIAN AS THEIR MOTHER TONGUE BY ABILITY TO SPEAK A DIALECT, AGE GROUP AND PLACE OF RESIDENCE, 31 DECEMBER 2011». Statistical database (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 29-ին.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]