Վադիմ Բայան
Վադիմ Բայան (ի ծնե՝ Վլադիմիր Իվանովիչ Սիդորով, հունվարի 5, 1880, Բերդյանսկ (քաղաք, Ուկրաինա) - մարտի 29, 1966, Մոսկվա, ԽՍՀՄ), ռուս ֆուտուրիստ, գրող և դրամատուրգ։
| Վադիմ Բայան ռուս.՝ Владимир Иванович Сидоров | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 5, 1880 |
| Ծննդավայր | Բերդյանսկ (քաղաք, Ուկրաինա) |
| Մահացել է | մարտի 29, 1966 (86 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Վագանկովյան գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Մայրենի լեզու | ռուսերեն |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ և գրող |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1880 թվականին Տավրիկյան նահանգի Բերդյանսկի գավառի Նովովասիլիևկա գյուղում՝ գյուղատնտեսի ընտանիքում։ Մելիտոպոլում ստացել է ռեալական կրթություն, ծառայել է որպես գործավար, 1906 թվականին տեղափոխվել է Սիմֆերոպոլ, որտեղ աշխատել է տպարանում որպես սրբագրիչ[1]։
Նա առավել հայտնի է իր «տիեզերական բանաստեղծություններով», «Տիեզերքը կոճղի վրա» (1919-1920) և «Հազարամյակի մայթի վրա» (1922), ինչպես նաև «Մայակովսկին առաջին ֆուտուրիստական օլիմպիադայում» հուշերով։
1908 թվականին դեբյուտել է Սիմֆերոպոլի «Տավրիկյանին» թերթում «Երկու ձի» պոեմով։ Նույն թվականին Մելիտոպոլում լույս է տեսել նրա «Սեղմված ժապավեն» (1905—1908) գիրքը։ Վադիմ Բայան 1910 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի Լեսգաֆթի համալսարանում ներկա է գտնվել բարձր կուրսերում անցկացվող փիլիսոփայության և բնական գիտությունների դասախոսություններին։ Այնուհետև իր միջոցներով Մ. Օ. Վոլֆի հրատարակչությունում տպագրել է «Լիրիկական շարան. լիրիոնետաներ և բարկարոլաներ» (1914)[1]։
1914 թվականին կազմակերպել և մասամբ ֆինանսավորել է Ղրիմի քաղաքներում պոեզիայի երեկոների անցկացումը («Ռուսական ֆուտուրիզմի օլիմպիադա»), որին մասնակցել են Վլադիմիր Մայակովսկին, Դեյվիդ Բուռլյուկը, Իգոր Սևերյանինը և այլոք[1]։
Մնալով Ղրիմում՝ 1917 թվականի հեղափոխությունների և քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ՝ նա ստեղծել է գրական ասոցիացիա, օգնել երիտասարդ բանաստեղծներին, այդ թվում՝ Բորիս Պոպլավսկուն։ 1919 թվականին նա հրատարակել է «Ռադիո» գիրքը, որտեղ ներառվել են նրա «Տիեզերքը կոճղի վրա» տիեզերական պոեմը, քրոջ՝ բանաստեղծուհի և քննադատ Մարիա Կալմիկովայի գրառումը և Մայակովսկու աշխատանքներից՝ Բայանի դիմանկարը։ Նա Մայակովսկուն է ուղարկել իր «Սրտի մարտկոցից», «Կտրված համբույր տիեզերքի շուրթերից» ալմանախները՝ «Բայանիշչե աշխարհի Մայակովսկու փարոսին», «Հզորներից հզոր» մակագրություններով[1]։
1922 թվականից ապրել է Մոսկվայում, գրել սիրողական ներկայացումների համար, երիտասարդների համար ստեղծել նոր «սովետական ծեսերի» նմուշներ՝ խաղերով ու պարերով խնջույքներ, հարսանիքներ։ Այս աշխատանքների արդյունքն է դարձել «Կումաչովյե ցնծություն» գիրքը, որը երկու անգամ հրատարակվել է «Երիտասարդ գվարդիա» հրատարակչության կողմից։
Հավանաբար եղել է պատեհապաշտ գրող Օլեգ Բայանի նախատիպը Մայակովսկու «Մահճակալը» պիեսից։ Վիրավորվելով իր կեղծանվան օգտագործումից՝ 1929 թվականին նա տպագրել է «Բաց նամակ Մայակովսկուն»՝ «Լիտերատուրնայա գազետայում» և վերջինիս կողմից մերժում ստացել[1]։
1930-ական թվականներին նա հեռացել է պոեզիայից, գրել է մեկ գործողությամբ պիեսներ, քաղաքական սկեթչներ և կոնֆերանսիեներ։ Պահպանվել են նրա չտպագրված «Պուշկին» դրաման (հինգ գործողությամբ) և խորհրդային «Օլգա Կորաբլևա» նահանգի ժողովրդի մասին մեծ վեպը։
Իր կյանքի վերջին 15 տարիներին աշխատել է որպես գրաֆիկական դիզայներ։
Մահացել է 1966 թվականին Մոսկվայում, թաղվել՝ Վագանկովյան գերեզմանատանը[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Русские писатели. 1800—1917. Биографический словарь. А—Г / Главный ред. П. А. Николаев. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — Т. 1. — С. 192. — 672 с. — 100 000 экз.
- ↑ «Могила Вадима Баяна». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 28-ին.